دروازه شانگهای باز شد

روزهای پررفت‌وآمد دولت سیزدهم، در حوزه دیپلماسی برآورده شدن یکی از مهم‌ترین درخواست‌های خارجی کشور را به ارمغان آورد و طلسم عضویت ایران در شانگهای شکست.
شکستن این طلسم سبب هموار شدن مسیر همراهی ایران با کشورهای همسایه در عرصه دیپلماسی و تقویت مراودات سیاسی – امنیتی در آسیا در قبال غرب خواهد شد.  به این ترتیب، نخستین سفر خارجی سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور با کسب این دستاورد مهم سیاست خارجی همراه شد. با رأی موافق دیروز هر 8عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای ایران به‌عنوان نهمین عضو اصلی این سازمان شناخته و از عضویت ناظر خارج شد. بیش از یک‌دهه درخواست عضویت دائم ایران در شانگهای از سوی مقامات کشورمان پیگیری می‌شد اما هر بار به‌دلیل بروز موانعی میسر نشد.
همراهی و حمایت ویژه چین و روسیه در اجلاس اخیر اما مسیر پذیرش درخواست ایران را هموار کرد.  به هر روی با آغاز به‌کار دولت سیزدهم و در قالب نخستین سفر خارجی رئیسی، قفل 10ساله این عضویت شکسته شد و ایران به عضویت دائم این سازمان تمام شرقی درآمد. اهمیت این عضویت در زمانی که مذاکرات احیای برجام به حالت تعلیق درآمده، بیشتر قابل تامل است. چنان‌که به‌دنبال این موفقیت حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در حساب شخصی‌اش در توییتر نوشت که با کمال خرسندی اکنون سند عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای در شهر دوشنبه با حضور رئیس‌جمهور محترم کشورمان به تأیید سران رسید. این عضویت راهبردی تأثیر مهمی ‌بر روند همکاری‌های همه‌جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیامحور دارد.  به این ترتیب در نشست «دوشنبه» ایران، ازبکستان، روسیه، پاکستان، قرقیزستان، چین، قزاقستان، هند و تاجیکستان به‌عنوان اعضای اصلی و مغولستان و بلاروس به‌عنوان اعضای ناظر در اجلاس حضور داشتند. روسای جمهوری روسیه، چین، هند و مغولستان به‌صورت مجازی در این نشست شرکت داشتند. محدوده جغرافیایی این سازمان حدود یک‌سوم مساحت و جمعیت جهان است و گفته می‌شود 25درصد تولید ناخالص ملی دنیا را در اختیار دارد.

تقویت دیپلماسی همسایگی 
رئیسی سخنرانی خود را در این اجلاس با تشکر از پذیرش عضویت دائمی ایران شروع کرد و در متن سخنرانی خود خطاب به روسای جمهور حاضر و آنلاین در جلسه تأکید کرد: «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره مبتنی بر مشارکت فعال در سازمان‌های بین‌المللی، چندجانبه‌گرایی و مخالفت با یکجانبه‌گرایی بر پایه عدالت، همکاری، احترام متقابل و ضرورت ایفای نقش سازنده در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای بوده است.» او در نخستین سخنرانی خود در اجلاس شانگهای تصریح داشت: «زمانی که من ریاست‌جمهوری اسلامی را عهده‌دار شدم، جهت‌گیری سیاست خارجی خود را تمرکز بر چندجانبه‌گرایی اقتصادی و تقویت سیاست همسایگی به معنای وسیع آن و تقویت حضور در سازمان‌های منطقه‌ای معرفی کردم.» 

4پیشنهاد ویژه رئیسی به شانگهای
سازمان همکاری شانگهای 20سال پیش با هدف مقابله با تروریسم، افراط‌گرایی و همکاری فزاینده اقتصادی ایجاد شد. رئیسی در سخنرانی روز جمعه خود همسو با ماموریت‌های این سازمان به ارائه پیشنهادهای خود پرداخت. رئیس‌جمهور در اجلاس شانگهای 5پیشنهاد مشخص از طرف ایران برای همکاری‌های آینده سازمان داشت. او ابتکار کمربند-راه، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کریدور شمال - جنوب را 3طرح کلیدی تقویت منافع مشترک کشورهای در حال توسعه منطقه دانست و در معرفی ظرفیت‌های ایران در این طرح‌ها گفت: ایران حلقه وصل 3طرح زیرساختی فوق است. ایران می‌تواند از طریق کریدور شمال - جنوب حلقه وصل جنوب و شمال اورسیا باشد و آسیای مرکزی و روسیه را به هند پیوند دهد. پیشنهاد دوم رئیسی نیز رفع یکی دیگر از مشکلات کشور را در قبال همکاری‌های مشترک مدنظر داشت. او با بیان اینکه تحریم یا تروریسم اقتصادی از موانع کلیدی پیشبرد همگرایی منطقه‌ای محسوب می‌شود، گفت: سازمان همکاری شانگهای به طراحی ساختارها و مکانیسم‌های مقابله جمعی با تحریم نیاز دارد.
به‌گزارش ایرنا، رئیس‌جمهور سومین پیشنهاد خود را در مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در منطقه ارائه داد. او با بیان اینکه شراکت راهبردی ایران و روسیه در مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در سوریه، تجربه‌ای ارزشمند و الگویی موفق برای همکاری با سایر شرکای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آینده است، گفت: اینجانب دست همکاری برای تحقق صلح و هم‌پیمانی برای مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی به‌سوی همه دولت‌های مشارکت‌کننده در این اجلاس دراز می‌کنم. راهکارهای ایران برای حل بحران سیاسی افغانستان چهارمین محور سخنرانی رئیسی در این اجلاس بود.
 رئیسی در نقطه مقابل درخواست قطع دخالت‌های آمریکا در منطقه، خواستار کمک کشورهای منطقه در موضوع افغانستان شد و گفت: ما کشورهای منطقه باید شرایطی را فراهم کنیم تا مردم افغانستان بتوانند بر مشکلات خود چیره شوند و مسیری را برای آینده‌ای مطمئن ترسیم کنند.  از نظر جمهوری اسلامی، این مهم تنها از طریق کمک کشورهای منطقه به مشارکت مؤثر همه اقوام در حاکمیت آینده افغانستان محقق خواهد شد.
او در بخش پایانی صحبت‌های خود نیز به مسائل مذاکرات هسته‌ای ایران پرداخت و گفت: تامین حقوق ملت ایران در حوزه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای، تضمین منافع مشترک کشورهای در حال توسعه است. هیچ موضوعی نمی‌تواند فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را که در چارچوب مقررات بین‌المللی انجام می‌شود، دچار توقف کند.

دیدارهای رئیسی در شانگهای 
رئیس‌جمهور در حاشیه این اجلاس دیدارهای دوجانبه‌ای هم با روسای جمهور ازبکستان، بلاروس، قزاقستان، ترکمنستان و نخست‌وزیر پاکستان و ارمنستان داشت. رئیسی در دیدار قربانقلی بردی محمداف درخصوص افزایش حجم مبادلات و ترانزیت کالا بین 2کشور و حل مسئله گاز صحبت کرد. او در دیدار نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان موضوعات تبادل انرژی، حمل‌ونقل و پروژه‌های تولیدی مشترک و مبادلات مالی را پیش کشید و در دیدار الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس نیز با تأکید بر اینکه اولویت دولت من اقتصادی است، گفت: به‌دنبال توسعه مناسبات اقتصادی در منطقه هستم و به وزرای اقتصادی و فنی دستور داده‌ام پیگیر اجرای توافقات مشترک باشند.  
رئیس‌جمهور بعدازظهر پنجشنبه در دیدار عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، روابط 2کشور را با توجه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی، فراتر از همسایگی توصیف کرد و گفت: نباید اجازه دهیم فتنه‌گری و شیطنت بیگانگان این روابط خوب را تحت‌تأثیر قرار دهد. او با اشاره به مرز طولانی 2کشور و ظرفیت گسترش تعاملات اقتصادی در مناطق مرزی گفت: استقرار امنیت در مناطق مرزی می‌تواند ظرفیت‌های قابل توجه این مناطق برای تعاملات و تبادلات اقتصادی و تجاری را فعال کرده و به شکوفایی و آبادانی این مناطق نیز کمک‌کند. 
رئیسی همچنین در ادامه گفت‌وگوی خود با نخست‌وزیر پاکستان با قبول درخواست وی برای برگزاری نشست مشترک درباره تحولات افغانستان، افزود: باید تلاش کرد حکومتی در افغانستان شکل بگیرد که همه اقوام و گروه‌ها را در بر گرفته و برخاسته از اراده آحاد مردم این کشور باشد. کلید حل مشکلات افغانستان، تشکیل حکومت فراگیر و جلوگیری از مداخلات بیگانگان در امور این کشور است.

   بیانیه مشترک ایران، روسیه، چین و پاکستان درباره افغانستان

وزرای خارجه ایران، روسیه، چین و پاکستان پس از دیدار در حاشیه اجلاس کشورهای عضو سازمان شانگهای و پیمان امنیت دسته‌جمعی درخصوص افغانستان، بیانیه مشترکی صادر کردند. این دیدار پنجشنبه برگزار شد و بیانیه‌اش دیروز منتشر شد. طرفین در بخش‌هایی از این بیانیه ضمن تأکید بر احترام به حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان، بار دیگر بر رعایت اصل پایه‌ای «به رهبری افغان‌ها، در مالکیت افغان‌ها» تصریح کردند و بر ادامه احترام به حق برخورداری از صلح، ثبات، توسعه و رفاه مردم افغانستان تأکید نمودند. وزرای امور خارجه همچنین بر ضرورت مرتبط‌ماندن با کشورهایی که دارای مسئولیت اولیه بازسازی اجتماعی و اقتصادی دوران پس از جنگ در افغانستان هستند، به‌منظور فراهم نمودن کمک‌های اقتصادی و بشردوستانه اضطراری، تاکید کردند. آنها بر لزوم شکل‌گیری آشتی ملی در افغانستان و تشکیل دولت فراگیر جهت تامین منافع تمامی نیروهای سیاسی و قومی کشور نیز تأکید داشتند. در پایان توافق شد تا هماهنگی‌های بین 4کشور جمهوری اسلامی ایران، روسیه، چین و پاکستان در مورد افغانستان ادامه پیدا کند و دیدارها در سطوح وزرا، نمایندگان ویژه و سفرا در زمان‌های تعیین‌شده برگزار شود.

 مکث
نخستین حضور رئیسی در اجلاس سازمان ملل

مجید تخت‌روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل اعلام کرد که رئیس‌جمهور سه‌شنبه آینده ۳۰شهریور به وقت محلی در اجلاس سران هفتادوششمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌صورت مجازی سخنرانی می‌کند. این اجلاس سه‌شنبه آینده با سخنرانی رؤسا و وزرای خارجه کشورهای مختلف آغاز به‌کار خواهد کرد. براساس توضیحات تخت‌روانچی، رئیسی صبح روز اول اجلاس به‌صورت مجازی سخنرانی می‌کند و در ادامه کار هیأت جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در نیویورک حضور خواهد داشت. وزیر امور خارجه همچنین در طول اقامت در نیویورک با همتایان خود دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. امیرعبداللهیان با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل و نیز رئیس مجمع عمومی سازمان ملل جلساتی خواهد داشت و با محققان و اندیشکده‌های مختلف جلسه ویژه‌ای خواهد داشت. امیرعبداللهیان با خبرنگاران مقیم آمریکا و محققان ایرانی هم نشست‌هایی خواهد داشت و از این فرصت‌ها برای تبیین سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران استفاده خواهد شد.