خطر ایجاد تشنج در مبتلایان به کرونا

یکتا فراهانی- خبرنگار

 تأثیر ویروس کرونا بر عملکرد مغز و دستگاه عصبی افراد از سوی گروهی از محققان، موضوعی ثابت‌شده است. آنها متوجه شدند در کنار تب، سرفه، بدن درد و تنگی نفس، مغز و سیستم عصبی بیماران هم به‌نوعی درگیر این بیماری می‌شود. نتایج تحقیق دیگری هم در مجله انجمن پزشکان آمریکا منتشر شده بود که نشان می‌داد در 36درصد از 214بیماران چینی مبتلا به کرونا، نشانه‌هایی از درگیرشدن سیستم عصبی مشاهده شده است. ماجرا اما تنها به اینها محدود نمی‌شود، متخصصان حالا می‌گویند که بسیاری از بیماران خاص و بیمارانی که نیاز به معالجات و ویزیت دوره‌ای و منظم دارند در دوران شیوع بیماری کرونا از ترس ابتلا به این بیماری، معاینات خود را به تعویق انداخته‌اند که در برخی موارد منجر به‌شدت گرفتن بیماری‌شان شده است. یکی از بیماری‌هایی که نیاز به معاینات منظم دوره‌ای دارد، صرع است. متخصصان این حوزه تأکید می‌کنند که ابتلا به صرع نمی‌تواند خطر درگیرشدن با کرونا را افزایش دهد، اما ممکن است کرونا به روش دیگری بیماری آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد. مطالعه‌ای که در سال2020 بر 1537فرد مبتلا به کرونا انجام شد، نشان داد 21نفر یعنی حدود 1.3درصد از آنها، قبلا مبتلا به صرع و تحت نظر پزشک بوده‌اند و دارو مصرف می‌کردند. در این مطالعه برخی‌ها گزارش دادند که در یک سال گذشته تنها یک مورد تشنج داشته‌اند. نظرسنجی دیگری هم در سال2021 از 358نفر انجام شد که نشان داد از این تعداد 154نفر بیماری صرع داشتند. اما مشخص نشد بیماری صرع با افزایش خطر ابتلا به کرونا در ارتباط است یا خیر. تحقیقات دیگری هم بر شدت بیماری کرونا در افراد مبتلا به صرع، انجام شده که نشان می‌دهد، هیچ تفاوتی میان میزان مرگ بر اثر ابتلا به کرونا در بیماران مبتلا به صرع نسبت به سایر بیماران، وجود ندارد.

احتمال تشنج با ابتلا به کرونا
سید جواد حسینی‌نژاد، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیأت علمی دانشگاه بقیه‌الله به ارتباط کرونا با اختلالات مغزی اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «ویروس کرونا همانطور که روی تمام ارگان‌های بدن تأثیر می‌گذارد، می‌تواند مغز را هم درگیر کند، در مواردی دیده شده که ابتلا به این ویروس، عوارض مغزی از سکته مغزی تا التهاب در مغز و نشانه‌های دیگری که مربوط به سیستم مغز و اعصاب است، ایجاد کرده است.» به‌گفته این متخصص، یکی از عوارض مغزی ابتلا به کرونا می‌تواند تشنج باشد و این نشانه، به‌عنوان یکی از علائم ابتلا به کرونا در کودکان شناخته می‌شود؛ «ابتلا به کرونا، احتمال ایجاد تشنج را زیاد می‌کند، البته میزان آن بالا نیست؛ یعنی مردم نباید درصورت ابتلا به بیماری کرونا نگران بروز حملات تشنجی هم باشند چون نمی‌توان گفت تشنج یکی از عوارض بیماری کروناست.» براساس اعلام او، شیوع تشنج در مبتلایان به کرونا که قبلا سابقه این بیماری را نداشتند، 2تا3درصد است؛ یعنی افراد پس از ابتلا به کرونا، دچار مشکلات و التهابات مغزی شوند که یکی از آنها هم تشنج باشد. اما اگر این تشنج حتی بعد از پایان بیماری کرونا، تکرار شود، بیمار باید 2تا4سال تحت مداوا قرار بگیرد. چون بعضی افراد پس از ابتلا به بیماری کرونا متوجه بیماری صرع هم خواهند شد. اگر بیماری کرونا با تشنج شروع شود، معمولا روند درمان آن هم سخت‌تر می‌شود و اگر درمان مناسبی درنظر گرفته نشود، می‌تواند خطرناک باشد.» با این حال حسینی‌نژاد با استناد به مطالعه‌ای که سال گذشته روی هزار بیمار مبتلا به کرونا انجام شد و مشخص کرد که تشنج، نشانه شایع بیماران کرونایی نبوده است، می‌گوید: «نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که هر شخصی که مبتلا به کرونا می‌شود، لزوما دچار تشنج نمی‌شود. هر چند که احتمال تشنج در میان مبتلایان به کرونا نسبت به جمعیت سالم کمی بیشتر است، اما میزانش نگران‌کننده نیست.» این متخصص مغز و اعصاب توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «ممکن است بعضی افراد تنش‌های عصبی، بی‌قراری یا ضعف و غش و حملات ناشی از وحشت‌زدگی و اضطراب شدید یا همان پنیک را به‌عنوان تشنج بدانند، درحالی‌که اینطور نیست. البته تشنج هم گونه‌های مختلف زیادی دارد، اما تشنج شایع در بیماری صرع، با نشانه‌های اسپاسم و حرکات انقباضی اندام‌ها، بالا آمدن سفیدی کره چشم، کبودی در صورت و کاهش سطح هوشیاری یا خروج کف از دهان همراه است که اگر تکرار شوند، می‌توان گفت که شخص به بیماری صرع دچار شده است. البته تشنج گاهی می‌تواند بر اثر عفونت‌های مغزی رخ داده باشد و همیشه ناشی از ابتلا به صرع نیست.

تأثیر آموزش مجازی بر عملکرد مغز
حسینی‌نژاد به نکته دیگری اشاره می‌کند و آن هم تأثیر آموزش از راه دور و ابتلا به اختلال‌های مغزی است. به‌گفته او، آموزش مجازی و اینترنتی به‌خصوص برای کودکان، با روش فعلی بسیار خطرناک است، چرا که ثابت شده نورهای جرقه‌زننده مثل صفحه گوشی تلفن همراه، تلویزیون، لپ‌تاپ یا تبلت می‌تواند باعث ایجاد، افزایش و عود حملات میگرنی شود. همچنین بر اثر کاهش آستانه تحمل سلول‌های عصبی، خطر تشدید تشنج برای افرادی که مبتلا به صرع هستند،  را بالا ببرد. به‌گفته این متخصص مغز و اعصاب، هنگام کار زیاد با وسایل الکترونیک، ممکن است تحریکات نوری برای مغز اتفاق بیفتد. به همین دلیل تداوم کلاس‌های مجازی به‌دلیل شیوع بیماری کرونا و استفاده مداوم و طولانی مدت از چنین وسایلی به‌ویژه برای کسانی که صرع دارند یا زمینه ژنتیک ابتلا به تشنج دارند، می‌تواند زمینه‌‌ساز تحریک سلول‌های مغزی و افزایش ایجاد تشنج در فرد شود. او تأکید می‌کند: «والدینی که فرزند مبتلا به صرع دارند یا زمینه ژنتیک چنین ابتلایی را در خانواده دارند، باید به میزان استفاده کودکان از فضاها و کلاس‌های مجازی توجه داشته باشند تا فرزندان‌شان برای طولانی مدت به صفحه‌های چشمک‌زن موبایل یا لپ‌تاپ خیره نشوند.» حسینی‌نژاد می‌گوید که بهترین روش تدریس، حضوری است. بنابراین دولت هر چه زودتر باید با تسریع در روند واکسیناسیون، مقدمات آغاز آموزش حضوری را فراهم کند، در غیراین صورت پیشنهاد می‌شود مدت زمان کلاس‌ها تا حد امکان کوتاه‌تر شود تا مغز فرصت استراحت داشته باشد. این موضوع برای افرادی که سابقه بیماری صرع دارند، بسیار اهمیت دارد.

خطر مراجعه نکردن به پزشک در دوران کرونا
حسینی‌نژاد، در همین جا به نکته مهمی اشاره می‌کند. او می‌گوید در ماه‌های اخیر که میزان ابتلا به کرونا بالا رفته، گروهی از بیماران مبتلا به صرع و تشنج، از ترس ابتلا به کرونا، در زمان مناسب به پزشک مراجعه نکرده‌ و درمان مناسبی نگرفته‌اند. درحالی‌که شایع‌‌ترین علت عود تشنج، قطع ناگهانی داروی این بیماران است. او تأکید می‌کند که اگر بیماری وارد فاز تشنج‌های پایدار شود، حدود 25درصد منجر به مرگ بیمار می‌شود که عدد بالایی است. به‌گفته این متخصص مغز و اعصاب، حدود یک‌درصد جمعیت کشور مبتلا به درجاتی از صرع‌اند؛ این عدد کم نیست، با این حال اطلاع‌رسانی و آموزش درستی برای کنترل بیماری به افراد داده نشده است، در شرایطی که هرگونه قطع و کاهش دارو عوارض سنگینی به‌دنبال دارد. با این همه او تأکید می‌کند که ابتلا به صرع، خطر درگیر شدن با کرونا را بالا نمی‌برد و شدت بیماری کرونا در این بیماران را هم افزایش نمی‌دهد، بنابراین می‌توان گفت بروز بیماری کرونا در افرادی که صرع فعال دارند، بیشتر از جمعیت عمومی نیست چون اصولا زمینه‌های بروز بیماری صرع و کرونا با یکدیگر متفاوت‌اند، اما نکته اینجاست که ترس، استرس، اضطراب و مشکلات مربوط به روان و همچنین اختلالات روانپزشکی مثل افسردگی و اختلالات تکانه‌ای می‌تواند در کسانی که صرع دارند بیشتر از دیگر افراد جامعه باشد.
به‌گفته حسینی‌نژاد، مشکلات خلقی و اختلالات روانپزشکی افراد مبتلا به صرع هم ممکن است به‌دلیل نگرانی و اضطراب خود بیماری تشدید شود؛ «شخصی که از قبل مشکلات اعصاب و روان داشته، درصورت ابتلا به کرونا، ممکن است شدت بیماری‌اش بالا رود، به علاوه در مواردی هم می‌تواند با تأثیر بر سیستم مغز و عملکرد آن، باعث بروز چنین مشکلاتی شود.»