دغدغه/ انقراض دانشمندان

محمد سرابی

همینطور که یخ‌های اقیانوس منجمد شمالی آب می‌شوند، مرجان‌های اقیانوس‌ها سفید می‌شوند و کرگدن‌های سفید از بین می‌روند؛ نشریات قدیمی هم در حال محو شدن هستند. از 2دهه قبل مسیر دانش و اطلاعات که روی کاغذ جریان داشت به سمت دریای بی‌کرانه اینترنت رفت و دکمه «سرچ» خیلی سریع‌تر از ورق زدن کاغذها، با شتاب نور از قاره‌ها گذشت. مجله دانشمند سال 1342منتشر شد. تاریخ نیم قرن دانش و فناوری‌ از فرضیات محض فیزیک تا داستان‌های علمی- تخیلی‌ را می‌توان در آرشیو آن پیدا کرد. در سال‌های رقابت شوروی و آمریکا که شایعه ابزار‌های جاسوسی و جنگی پخش و زمانی که فناوری الکترونیک دائما پیچیده‌تر می‌شد و عصری که علم در حال دگرگون کردن چهره جهان بود یک نشریه مستقل علمی؛ وسیله اطلاع‌رسانی به نسل جوان بود. علم خودبه‌خود از لوله‌ آزمایش به مردم کوچه و خیابان منتقل نمی‌شود. باید مترجم‌هایی در میان باشند تا تصاویر میکروسکوپی و داده‌های آمار‌ی را به زبان روزمره تبدیل کنند. روزنامه‌نگاران مروج علم همین کار را در دانشمند، دانستنی‌ها، نجوم، کیهان علمی، اطلاعات علمی و... انجام می‌دادند. سال ۱۳۴۸ که بشر روی‌ماه قدم گذاشت، مجله دانشمند یک نشریه علمی عمومی در ایران بود. حالا که روبات‌ها روی مریخ راه می‌روند، حیات مرجع‌های علمی قدیمی به خطر افتاده است. از یک طرف کاغذ و چاپ و توزیع گران شده و از طرف دیگر هیچ ابزاری نمی‌تواند با گوشی‌های هوشمند مقابله یا حتی رقابت کند. البته مجله دانشمند تعطیل نشده است. شماره خرداد 1400این ماهنامه فقط به‌صورت پی دی اف تولید شد و از این به بعد هم به‌صورت فصلنامه درمی‌آید ولی همین خبر، هشداری برای سرمایه‌های فرهنگی - علمی ماست. الان که شایعه‌ اثر آهنربایی واکسن کرونا گوشی به گوشی منتقل می‌شود، جای خالی یک منبع علمی مستقل معتبر را بیشتر حس می‌کنیم.