عطش؛ پشت سد زاینده‌رود

کاهش بارندگی در حوضه آبریز مرکزی ایران، حوزه آب این مناطق را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است؛ به‌گونه‌ای که سد زاینده‌رود به‌عنوان مهم‌ترین سد در مرکز کشور، به‌واسطه کاهش بارندگی با افت ورودی و ذخیره آب روبه رو شده  و همزمان به‌دلیل برداشت بی‌رویه آب در بالادست و همچنین افزایش مصرف در شبکه توزیع آب شرب در گرمای هوا، با شرایط حساسی مواجه شده است.
به گزارش همشهری، سد زاینده‌رود که تأمین آب بخش وسیعی از مرکز ایران را بر عهده دارد، به‌شدت تحت‌تأثیر کم‌آبی و کاهش بارندگی قرار گرفته و فعلاً 68درصد مخزن آن خالی است. آمارها از کاهش 43درصدی بارش در حوضه آبریز این سد در مقایسه با سال قبل حکایت دارد.

چالش گرمای قاتل برای تأمین آب
اطلاعاتی که متولیان حوزه آب استان اصفهان ارائه می‌دهند، حاکی از این است که فعلاً با مدیریت انقباضی خروجی آب از سد زاینده‌رود، توزیع پایدار آب شرب مشترکان تحت پوشش این سد تضمین شده و مشکلات موجود در نهایت به افت فشار آب در شبکه توزیع انجامیده؛ اما احتمال می‌رود با گرم‌تر شدن هوا مشکل کسری تأمین آب شرب جدی‌تر شود. معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان می‌گوید: گرمای زودرس و افزایش ناگهانی دما نخستین عامل افزایش مصرف آب است که موجب شده تعداد زیادی از کولرهای آبی زودتر از موعد مقرر روشن شده و افزایش مصرف آب را در پی داشته باشد.
در شرایط فعلی، آنگونه که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید، فعلاً 32درصد سد زاینده‌رود پرآب است و ذخیره مخزن آن به 443میلیون مترمکعب می‌رسد. از اظهارات حسن ساسانی، در خصوص آخرین وضعیت سد زاینده‌رود چنین برمی‌آید که هم‌اکنون ورودی سد زاینده‌رود 31مترمکعب بر ثانیه و خروجی آن 22.5مترمکعب بر ثانیه است. بر اساس این آمارها، تراز آبی سد زاینده‌رود به مثبت 8.5مترمکعب بر ثانیه می‌رسد که البته نتیجه مدیریت انقباضی در توزیع آب غیرشرب است و عملاً این میزان آب باید برای ماه‌های پیش رو ذخیره شود که هم ورودی آب به سد کمتر می‌شود و هم مصرف آب در شبکه با شدت‌گرفتن گرما افزایش می‌یابد. آمارها نشان می‌دهد میزان بارش‌ها در حوضه آبریز سد زاینده‌رود از ابتدای سال آبی 1400-1399 تاکنون 819میلی‌متر بوده که در مقایسه با بارش هزار و 175میلی‌متری در مدت مشابه سال گذشته و میانگین بارندگی هزار و 350میلی‌متری در دوره بلندمدت به‌ترتیب 43 و 47درصد کاهش دارد. درنتیجه این افت محسوس بارندگی در حوضه آبریز سد زاینده‌رود و همچنین افزایش فشار مصرف به منابع این سد، 68درصد از مخزن یک‌میلیارد و 400میلیون مترمکعبی سد زاینده‌رود خالی مانده و بیشترین تبعات آن نیز دامنگیر رودخانه زاینده‌رود و کشاورزان پایین‌دست این سد شده است؛ به‌گونه‌ای که رودخانه زاینده‌رود در بخش عمده اغلب سال‌ها خشک و بی‌آب است و کشاورزان شرق اصفهان نیز به‌ندرت قادر به کشت و کار می‌شوند.

دو چالش سد زاینده‌رود
سد زاینده‌رود با وجود اینکه در محاصره ارتفاعات پربرف و باران چهارمحال بختیاری و کوهرنگ قرار گرفته، در دوره اخیر خشکسالی، با کم‌آبی بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. برداشت‌های بی‌رویه در بالادست و کاهش حجم آب ورودی به مخزن این سد، مهم‌ترین عاملی است که از زبان متولیان حوزه آب اصفهان، در مورد دلایل وضعیت موجود و افت فشار آب در شبکه توزیع آب شرب پایین‌دست این سد مطرح می‌شود. معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان با اشاره به افزایش مصرف آب در اثر گرمی زودرس هوا و فعال‌شدن سامانه‌های سرمایشی متکی به آب می‌گوید: در این شرایط عامل دیگر کاهش شدید فشار آب ناشی از کاهش حجم ورودی آب به تصفیه‌خانه اصفهان است که به‌دلیل برداشت آب در بالادست رخ داده و عملاً باعث شده نیاز کامل شبکه توزیع برآورده نشود. ناصر اکبری می‌گوید: متولی تأمین آب استان، شرکت آب منطقه‌ای است که باید آب مورد نیاز تصفیه‌خانه را در ورودی سد چم‌آسمان به شرکت آب و فاضلاب اصفهان تحویل دهد؛ اما در روزهای اخیر به‌دلیل برداشت‌های بی‌رویه در حدفاصل سد زاینده‌رود تا سد چم‌آسمان، میزان آب تحویلی به شرکت آب و فاضلاب استان بسیار کاهش یافته است. اکبری معتقد است: شرکت‌های مدیریت یکپارچه رودخانه زاینده‌رود و آب منطقه‌ای باید تدابیری برای جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه در بالادست رودخانه زاینده‌رود اتخاذ کنند تا آب مورد نیاز شبکه توزیع آب شرب اصفهان تأمین شود؛ زیرا طرح آبرسانی اصفهان بزرگ هم‌اکنون آب شرب مورد نیاز جمعیت ساکن در 57شهر و 380روستا را تأمین می‌کند و در هر ثانیه با کمبود 3مترمکعب آب مواجه است. به‌گفته او، پیش‌بینی می‌شود با گرم‌تر شدن هوا و افزایش مصرف، این کمبود به 4.3مترمکعب در ثانیه برسد و از هم‌اکنون باید برای آن برنامه‌ریزی کرد.