ابتلای 55درصد ایرانیان به کرونا

نیما شایان- خبرنگار

مسئولان حوزه درمان و مدیران پروژه‌های تولید واکسن داخلی در نشستی با عنوان جلسه مدافعان سلامت با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری چالش‌های پیک چهارم شیوع کرونا، مدیریت این بیماری و آخرین وضعیت تولید واکسن‌های داخلی را مطرح کردند. در این نشست، 6تولید‌کننده واکسن کرونا حضور داشتند و روند تولید را توضیح دادند. در این جلسه،  به ابهامات و سؤالات رئیس‌جمهوری پاسخ داده شد؛ تعداد مبتلایان به کرونا در کشور پس از گذشت 13ماه، زمان دسترسی مردم به واکسن‌های داخلی و همچنین میزان همخوانی واکسن‌های تولیدی با استانداردهای جهانی ازجمله این پرسش‌ها بود.
   
افزایش 10برابری نرخ اشباع تخت بیمارستانی در خیز چهارم
علیرضازالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهرتهران در این نشست در پاسخ به سؤالات رئیس‌جمهوری اعلام کرد که خیز چهارم کرونا، یکی از توفنده‌ترین و سهمگین‌ترین پیک‌های بیماری در تهران است: «درحالی‌که 18هفته بین خیز سوم و چهارم در دوران نسبتا ریکاوری به سر می‌بردیم، شروع ناگهانی پیک چهارم در تهران موجب شد که به سرعت شرایط متفاوتی را تجربه کنیم. در خیز چهارم، نرخ اشباع تخت بیمارستانی و نرخ مراجعه‌کنندگان بیمارستانی در تهران نسبت به خیز سوم، 4تا 10برابر افزایش پیدا کرد. همچنین زمان بدحال شدن بیماران در بیمارستان درحالی‌که در خیز سوم، در روزهای هفتم و نهم بستری اتفاق می‌افتاد در خیز چهارم، این وضعیت در روزهای سوم تا پنجم تشدید می‌شد.» او در ادامه اعلام کرد که بیماران در پیک چهارم، بدحال‌تر از پیک‌های قبلی بودند:«تهران در خیز چهارم، رکورد بستری را شکست به‌طوری‌که 27درصد بستری ما در تهران در بخش مراقبت‌های ویژه ثبت شد و روزانه بین 19تا 34درصد مراجعه‌کنندگان نیازمند ارائه خدمات در بخش مراقبت‌های ویژه بودند. در 14آبان سال گذشته با بستری 7هزار و 350بیمار در تهران، بالاترین میزان بستری‌ها ثبت شده بود اما در پیک چهارم، این بستری‌ها به 8هزار و 950نفر هم رسید.»

 55درصد ایرانیان مبتلا شدند
فرید نجفی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت یکی دیگر از سخنران‌های این نشست بود. او در پاسخ به سؤال رئیس‌جمهوری مبنی بر اینکه آیا برآوردی علمی از اینکه چند ایرانی تا‌کنون با علامت و بدون علامت مبتلا به
کووید-19شده‌اند وجود دارد؟ توضیح داد:« به یکی از دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور ماموریت دادیم تا برآورد کند چند نفر ایرانی تا‌کنون مبتلا به کووید-19شده‌اند. برآوردی که 2‌ماه قبل صورت گرفته، نشان می‌دهد بین 40تا 55درصد جمعیت کشور چه با علامت و چه بدون علامت مبتلا شده‌اند، البته این عدد بدون درنظر گرفتن ابتلای مجدد آنهاست. این آمار براساس مدل‌های اپیدمیولوژی به‌دست آمد، بنابراین دقت این مدل‌ها بستگی به ورودی‌هایی دارد که وارد بررسی می‌شود. هر قدر اطلاعات دقیق‌تر باشد، مدل هم دقیق‌تر خواهد بود. با این همه اطلاعات درباره   کووید-19در هیچ جای دنیا دقیق نیست.» صدور مجوز برای تولید و صادرات داروهای کمکی درمان کرونا، موضوع دیگری بود که در این جلسه از سوی محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو مطرح شد. او گفت:« تاکنون برای 16داروی طبیعی که براساس ادعای ما به درمان کرونا کمک می‌کنند، مجوز صادرات داده شده. ایران نخستین کشوری بود که در اسفند سال 98مطرح کرد که کورتون می‌تواند در درمان کرونا مؤثر باشد. با گذشت 8‌ماه از ادعای ما، دنیا به این نتیجه رسید که دگزامتازون را به‌عنوان داروی مؤثر درنظر بگیرد.»

4مسیر اصلی تامین واکسن برای ایران
بخش دوم دیدار مسئولان نظام سلامت و تولیدکنندگان واکسن  با رئیس‌جمهوری به بحث درباره تهیه واکسن گذشت. وزیر بهداشت در این بخش اعلام کرد   از یک‌سال قبل 4مسیر به‌صورت موازی برای تامین واکسن برای مردم   پیگیری شده است. اولی: سازوکار کوواکس است. در این بخش، با وجود مشکلات زیادی که در نقل ‌و انتقال پول وجود داشت، اما 16میلیون و 800هزار دوز واکسن سهمیه برای ایران درنظر گرفته شد. از همان روز اول اما، این اعتقاد وجود داشت با اینکه سازوکار کوواکس، بین‌المللی و مناسب است اما کشورهای زورگو و قلدر که تامین واکسن جهان را در دست گرفته و پیش‌خرید کرده‌اند امکان تهیه و توزیع را نخواهند داد. همین موضوع سبب شد تا امروز، 85درصد واکسن جهان را 7تا 10کشور جهان مصرف کنند و خیلی از کشورها سرشان بی‌کلاه مانده است. دومی: قرارداد با سازندگان واکسن در سایر کشورهاست. کشور به موازات سازوکار کوواکس، سراغ عقد قرارداد با سازندگان مختلف واکسن کرونا رفت که یکی از آنها اسپوتنیک‌وی بود. با چینی‌ها و هندی‌ها مذاکرات و مکاتبات زیادی انجام شد که اخیرا مذاکره با چینی‌ها به سرانجام رسید. اما به‌دلیل مشکلاتی که نه‌تنها برای ما بلکه برای همه در پی دستور قانونی در هند درباره حمل‌ونقل واکسن به خارج به‌وجود آمد، فقط مقدار محدودی واکسن از هند تامین شد. سومی: انتقال دانش فنی و تولید داخل با همکاری سازندگان معتبر جهانی. به‌گفته وزیر بهداشت، این مسیر یکی از مهم‌ترین مسیرهایی بود که پیگیری شد. در این راستا یکی از موارد مهم «کووپاستور» است که براساس تجربه قبلی با کوبا، موضوع پیگیری شد. در ادامه با روس‌ها برای تولید اسپوتنیک وی هم پیگیری‌ها صورت گرفت و به‌زودی تولید این واکسن در داخل کشور شروع می‌شود. در کنار همه اینها، در مجموعه سیناژن هم کار مشترکی با استرالیا پیگیری شده که امید است به نتیجه برسد. براساس اعلام نمکی، چهارمین مسیر برای تامین واکسن، تولید داخلی از صفر است:«4مجموعه انستیتو پاستور، رازی، برکت و سپند، راه تولید داخل از صفر را دنبال می‌کنند. در سازمان غذا و دارو تلاش کردیم در عین حال که به تمام پروتکل‌ها، چارچوب‌ها و استانداردهای مورد تأیید و تأکید سازمان جهانی بهداشت پایبند باشیم، راه‌ها را هم آسان و کوتاه‌تر کنیم. هم‌اکنون «کووپاستور» فاز 3آزمایش بالینی را طی می‌کند. فاز دوم کارآزمایی «کوو ایران برکت» در حال اتمام است و واکسنی که در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی‌ رازی در دست اقدام است فاز اول کارآزمایی را به خوبی گذرانده و وارد فاز دوم می‌شود. واکسن فخرا که به تلاش مجموعه سپند در دست پیگیری است هم در فاز اول به سر می‌برد. فعالیت این 4مجموعه بسیار امیدبخش است و در آینده نزدیک می‌توانیم این 4 واکسن را به سبد واکسن‌های در دسترس در کشور اضافه کنیم.»

واکسن‌های داخلی تضمین‌شده‌اند
در ادامه میزان انطباق واکسن‌های داخلی با استانداردهای بین‌المللی سؤالی بود که رئیس‌جمهوری مطرح کرد و وزیر بهداشت درباره آن توضیح داد:« همه فعالان تولید واکسن داخلی در تمام مراحل، مدارک فعالیت‌هایشان را در اختیار سازمان جهانی بهداشت قرار می‌دهند و مرتب تبادل اطلاعات دارند.» در کنار این توضیحات، فربد نجفی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت هم اضافه کرد:«کمیته‌های اخلاق ضامن سلامت مردم در کارآزمایی‌ها هستند و درباره 4واکسنی که ساخت آنها در داخل پیگیری می‌شود، در کمترین زمان ممکن، بموقع و با سختگیرانه‌ترین پروتکل‌ها عمل کردند. تضمین می‌کنیم که واکسن‌های داخلی بدون هیچ انحرافی از پروتکل‌های جهانی پیگیری شده‌اند.» در ادامه این نشست، مدیران پروژه‌های تولید واکسن داخلی به تشریح اینکه در چه مرحله‌ای از کارآزمایی واکسن قرار دارند، پرداخته و زمانبندی پیش‌بینی‌شده برای تولید را اعلام کردند.

 آغاز تولید میلیونی واکسن کوبایی- ایرانی از اواخر بهار
علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران درباره واکسن تولیدی مشترک این مؤسسه با کوبا گفت:« مراحل اول و دوم کارآزمایی واکسن کووپاستور در کوبا انجام شده است. مرحله سوم کارآزمایی هم 6اردیبهشت در داخل کشور و در استان اصفهان شروع شد و در 6استان دیگر نیز در جریان است. نتایج اولیه 45هزار تزریقی که در کوبا و تزریق‌هایی که در داخل کشور انجام شده تاکنون نشان می‌دهد که این واکسن بسیار کم‌عارضه بوده و عارضه نگران‌کننده‌ای نداشته است.» او ادامه داد:« هم‌اکنون در حال تزریق واکسن به گروه سنی 18تا 80سال هستیم اما تزریق گروه سنی 5تا 18سال را هم شروع خواهیم کرد. البته تولید یادآور مناسب واکسن هم الزام جهانی برای تمام کارخانه‌های تولید‌کننده واکسن است. واکسن کووپاستور نخستین واکسنی است که یادآورش در کنار خودش تولید شده است. نتایج کارآزمایی‌ها در کوبا نشان می‌دهد که نزدیک 100درصد ایمنی را با یادآور خواهیم داشت. این می‌تواند در افرادی که سابقه ابتلا به بیماری را دارند با تزریق یک دوز با هزینه بسیار کم، ایمنی را 18برابر افزایش دهد.» به‌گفته او، با توجه به اینکه امکانات تولید این واکسن قابل دسترس است، از ماه‌های آینده تولید کامل آن را در ایران خواهیم داشت. طبق برنامه، یک میلیون دوز در خرداد امسال تولید می‌شود و از تیر هم ماهانه یک میلیون دوز به ظرفیت تولید آن اضافه خواهد شد. واکسن کووپاستور در انستیتو پاستور ایران تولید می‌شود و نیازی به ساخت فضای جدید برای ساخت آن وجود ندارد. این واکسن در بازارهای بین‌المللی تقاضای زیادی خواهد داشت و از مهر امسال تولید انحصاری داخلی شروع می‌شود.

تولید یک میلیون دوز واکسن فخرا تا پایان خرداد
احمد کریمی، مدیر پروژه واکسن فخرا هم توضیح‌هایی درباره واکسن تولیدی وزارت دفاع ارائه داد:«با توجه به زیرساختی که در مجموعه سپند وابسته به وزارت دفاع وجود داشت، از 35هزار بیماری که نمونه دریافت کردیم، 30ایزوله داوطلب را انتخاب کرده و از آن 30مورد به 10ایزوله برتر رسیدیم. به این ترتیب، بذر واکسن کاملا داخلی بود و مبنایی برای تولید واکسن فخرا شد. تست‌های حیوانی این واکسن انجام شده و در نهایت پرونده به سازمان غذا و دارو ارسال شد. در 26اسفند سال گذشته، مجوز تزریق را دریافت کردیم. هفته گذشته تزریقات نخستین فاز به اتمام رسید و نتایج اولیه حاکیست که وضعیت تمام 135بیمار فاز اول بسیار عالی است و عوارض خاصی گزارش نشده. کمیته پایش داده و ایمنی (DSMB) هم این فاز را از نظر نداشتن عوارض تأیید کرد.» به‌گفته او، پس از‌ماه رمضان، فاز مطالعاتی وارد فاز دوم می‌شود و امید است یک میلیون دوز واکسن فخرا تا پایان خرداد امسال، آماده تحویل باشد.

پیش‌بینی تولید ماهانه 12.5میلیون دوز واکسن از مرداد
محمد تقویان، مدیر پروژه ساخت واکسن کوو ایران برکت یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این نشست بود. او درباره سازوکار تولید واکسن کووایران برکت، گفت:«در مجموعه برکت چندین پلتفرم داشتیم که همه آنها در حال پیگیری است اما یکی از پیشروترین پلتفرم‌ها روش تولید واکسن غیرفعال است که پیشرفت خیلی خوبی داشته است. مطالعات فاز یک را با حدود 100درصد اثربخشی در افرادی که با دوز 5میکروگرم تزریق شدند، گذراندیم. فاز 2ظرف 2 تا 3 روز آینده تمام می‌شود و منتظر دریافت مجوز برای شروع فاز سوم هستیم تا در این فاز در 2هفته به 20هزار داوطلب تزریق داشته باشیم. تاکنون‌ اثربخشی واکسن بالای 90درصد بود و عوارض حداقلی داشته است. عمده عوارض آن ایجاد درد در محل تزریق واکسن و بعضی مواقع نیز بروز تب خفیف چندساعته بوده که بدون هیچ اقدامی برطرف شده است.» به‌گفته او، برای ایجاد زیرساخت تولید واکسن کوو ایران برکت، 3فاز مختلف کلید زده شده است. فاز یک با ظرفیت 3.5میلیون دوز در‌ماه پیش‌بینی شده که البته هم‌اکنون با ظرفیت یک میلیون دوز در‌ماه فعال است و در خرداد، به 3میلیون دوز و در تیر به 3.5میلیون دوز می‌رسد. در فاز دوم که تیر امسال به بهره‌برداری می‌رسد، تولید 6.5میلیون دوز در‌ماه و در فاز سوم یعنی مرداد، با ظرفیت ماهانه 12.5میلیون دوز تولید می‌شود. هم‌اکنون فاز یک به بهره‌برداری رسیده و تولیدات‌ می‌تواند در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد.

تزریق استنشاقی دوز سوم واکسن مؤسسه رازی
رضا بنی‌هاشمی، مجری طرح تولید واکسن کرونا در مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی هم درباره واکسن تولیدی این مؤسسه توضیح داد:« برای تولید واکسن در این مؤسسه از پلتفرم «پروتئین بیس» استفاده شده که بهترین روش برای ایجاد ایمنی در بدن با کمترین ضرر است. این فناوری کاملا ایرانی و ساخته دانشمندان مؤسسه سرم‌سازی رازی است. البته سازمان جهانی بهداشت هم به این‌نتیجه رسیده که 55درصد واکسیناسیون جهان را با واکسن‌های «پروتئین بیس» انجام دهد. ما واکسنی را انتخاب کردیم که نسبت به جهش‌هایی که ایجاد خواهد شد، بتواند بیشترین پوشش را داشته باشد.» او ادامه داد: «میزان هر دوز واکسن برابر 0.2سی‌سی یعنی کمترین مقدار واکسن در جهان است، به همین دلیل می‌توانیم بیشترین مقدار تولید از آن را داشته باشیم. این روش طی 12‌ماه روی 25میمون آفریقایی آزمایش شده و ایمنی‌زایی آنها بررسی شده است. یک‌ماه قبل، آخرین نمونه از میمون‌ها که 12‌ماه از ایمنی‌زایی‌شان گذشته بود بررسی و مشخص شد که آنها 12‌ماه است ایمنی دارند.» به‌گفته بنی‌هاشمی، پروتکل تزریق این واکسن، 2دوز تزریقی است که 14روز بعد از تزریق دوز دوم، شاهد ایمنی کامل در افراد خواهیم بود. البته این واکسن دارای نوع اسپری هم است، به‌طوری که دوز سوم به‌صورت اسپری است و با استفاده از آن قسمت بالایی دستگاه تنفسی کاملا ایمن می‌شود. ما نخستین واکسن تزریقی استنشاقی نوترکیب جهان را ساختیم؛ هر چند که کوبا و چین هم در این زمینه کارهایی در دست دارند. با تزریق یک دوز واکسن به افرادی که قبلا آلوده شده‌اند، مقدار آنتی‌بادی در آنها 22برابر افزایش پیدا خواهد کرد و این افراد با دریافت این یک دوز می‌توانند ایمنی کاملی به‌دست آورند.

واکسن سیناژن در انتظار مجوز سازمان غذا و دارو
هاله حامدی‌فر، مدیرعامل گروه دارویی سیناژن هم در این جلسه گزارشی از روند تولید واکسن مشترک با استرالیا ارائه کرد. او گفت:«پلتفرم واکسن مدنظر سیناژن، پلتفرم نوترکیب است و خط تولید این شرکت مورد تأیید اتحادیه اروپا قرار دارد. حدود یکسال است که کار برای تولید واکسن کرونا را شروع کرده‌ایم تا اینکه به شرکتی دانش‌بنیان در استرالیا رسیدیم که حاضر شد این کار را با ما انجام دهد. البته ما هم شرط کردیم که دانش فنی تولید این واکسن به‌طور کامل به ایران منتقل شود. فاز یک پروژه این واکسن در استرالیا انجام شده و پس از آنکه نتیجه بیرون آمد. موضوع فعالیتی که پیگیری کردیم را به سازمان غذا و دارو اعلام کردیم. واکسن هم‌اکنون برای کل افرادی که باید وارد فاز مطالعه بالینی شوند، آماده است. به محض اینکه مجوز مطالعات بالینی را از کمیته اخلاق دریافت کنیم، می‌توانیم کار را کلید بزنیم و هر زمانی که سازمان غذا و دارو مجوز ورود به بازار را صادر کند، با همین ظرفیت موجودمان می‌توانیم ماهانه 3میلیون دوز تولید کنیم. واکسنی که با همکاری استرالیا کار می‌کنیم، واکسن ایرانی خواهد بود و با توجه به اینکه سیناژن هم‌اکنون به 50کشور صادرات فراورده‌های بیولوژیک دارد، در زمینه صادرات این واکسن هم می‌توانیم گام‌های بزرگی برداریم.» جزئیات تولید واکسن اسپوتنیک‌وی روسی در ایران از سوی ‌علی نراقی، رئیس هیأت مدیره مجموعه اکتوور تشریح شد. او گفت:« در تلاش هستیم تولید واکسن اسپوتنیک‌وی که کیفیت بالایی دارد را تحت لیسانس روسیه در ایران شروع کنیم.
 پیش از زمستان سال گذشته، جلسه‌های زیادی با روس‌ها داشتیم، در نهایت قراردادی امضا شد و 10روز پیش روس‌ها نخستین محموله سر لاین را برایمان فرستادند. پیش‌بینی ما این است که با امکانات زیربنایی ایران، بتوانیم بیش از 4میلیون دوز واکسن را به‌صورت ماهانه تولید کنیم. البته این پیش‌بینی تئوری است اما 2‌ماه زمان نیاز داریم تا ببینیم در عمل چه اتفاقی می‌افتد.»

انتظار مرگ‌های بیشتری  در پیک چهارم داشتیم
سعید نمکی، وزیر بهداشت،  به روندی که کشور در پیک چهارم کرونا گذراند، اشاره کرد:«نمونه بارز ثبت رکورد در مدیریت بیماری کرونا، در پیک چهارم این بیماری رقم خورد. ما در پیک چهارم با ویروسی درگیر بودیم که چند‌ماه قبل توانسته بود کشورهای اروپایی را در یک مدت زمان کوتاه 2هفته‌ای به بدترین شکل، مبتلا کند. همه منتظر بودند ایران در پیک جدید بیماری حداقل الگویی مانند انگلیس را تجربه کند اما در این پیک، حتی یک بیمار هم پشت در هیچ بیمارستانی معطل تخت نماند.» نمکی در توضیح بیشتر گفت:« در پیک چهارم بیماری کرونا با مدل کلینیک‌های سرپایی که به نام مدل ایران در جهان ثبت شده است، موفق شدیم 150هزار بیمار را از 10روز بستری در بیمارستان دور نگه‌داریم و با روش‌هایی مانند کمیته‌های ترخیص و مراقبت در منزل و نظارت از راه دور توانستیم بار سنگینی را از دوش بیمارستان‌ها برداریم. همچنین در پیک چهارم، بیمارستان‌ها را به 66دستگاه اکسیژن‌ساز مجهز کردیم. در این پیک انتظار مرگ‌ومیر بیشتر بود، اما توانستیم بار بیمارستان‌ها را کم و مرگ‌ها را کاهش دهیم. همچنین برای کاهش مرگ‌ها، در زمینه روش اکسیژناسیون و شیوه‌های مراقبت از بیمار، دستاوردهایی به‌دست آوردیم که یک سال قبل نداشتیم.»

مکث
مؤسسه انستیتو پاستور ایران اعلام کرد یک میلیون دوز واکسن در خرداد امسال تولید می‌شود و از تیر هم ماهانه یک‌میلیون دوز اضافه می‌شود. مدیر پروژه واکسن فخرا گفت که یک میلیون دوز واکسن فخرا تا پایان خرداد امسال آماده تحویل می‌شود. مدیر پروژه واکسن کووایران برکت وعده داد تولید واکسن این شرکت با 3.5میلیون دوز در ‌ماه شروع ‌شود. مدیرعامل گروه دارویی سیناژن تأکید کرد توانایی تولید ماهانه 3میلیون دوز واکسن وجود دارد. رئیس هیأت مدیره مجموعه اکتوور گفت می‌توانند بیش از 4میلیون دوز در‌ماه اسپوتنیک وی تولید کنند.