کوچه نگو بگو تابلوی نقاشی

راحله عبدالحسینی
 

از همین ابتدای سال قرار است رنگ و نقش‌های جدید به کوچه‌ها بیاید.

کوچه‌ها را می‌گویم و پسکوچه‌ها را که خانه‌های قدیمی و دیوارهای فرسوده و ترک‌دار دارد. امسال قرار است از معابر و بزرگراه‌ها و میدان‌ها که حالا حسابی برای خودشان طرح و رنگ و مجسمه و گلدان دارند فاصله بگیریم و کوچه‌ها را نونوار کنیم. طرحی که موفقیت آن مثل همیشه در گرو مشارکت شهروندان است؛ طرح «کوچه دوستی» که در محله‌ها در حال اجراست. کوچه‌های دوستی به پهنه شمال پایتخت هم رسیده‌ و این بار شهروندان آستین همت بالا زده‌اند تا بر دیوارهای فرسوده محله رنگی بپاشند و طرحی نو دراندازند. در این گزارش از زیر و بم اجرای طرح کوچه‌ دوستی در منطقه ۲ که به تازگی در محله فرحزاد اجرا شده است سراغ گرفته‌ و به کوچه «عمارت» سر زده‌ایم.

توسعه و ترویج فرهنگ مشارکت گامی مهم در رسیدن به توسعه محلی به شمار می‌آید. مشارکت امری آموختنی است و یک فرد می‌تواند نوع و میزان مشارکت خود را در یک نظام اجتماعی مانند خانواده، تیم ورزشی، سازمان‌کاری و مواردی مانند اینها انتخاب کند.

«نازنین کاکاوند» مدیر اداره بانوان شهرداری منطقه ۲ می‌گوید: «اداره بانوان منطقه با نگاه ویژه به معضلات فرهنگی و اجتماعی محله‌ها، طرح کوچه دوستی را برای ایجاد و ارتقای حس تعلق محله‌ای شهروندان، ایجاد هویت یکپارچه برای محله با برند تهران ۱۴۰۰ با استفاده از ظرفیت مشارکت زنان و کودکان، استعدادیابی شهروندان، آموزش، ایجاد رونق اقتصادی و خلق جاذبه گردشگری برای محله از طریق خلاقیت در هنر با مشارکت شهروندان اجرا کرده‌است.»

• مسیر ارتباطی بخش شمالی و جنوبی فرحزاد

زمستان ۱۳۹۹ با نظرسنجی از همکاران در مدیریت محله، شورایاری، معتمدان محله و دفتر توسعه محله‌ای در محله فرحزاد کوچه افضلی انتخاب شد. براساس معیارهای انتخاب کوچه دوستی، کوچه‌های «افضلی» و «عمارت» در محله فرحزاد به‌عنوان کاندیدای اجرای پروژه دوستی اعلام شد. این کوچه‌ها مسیر ارتباطی بخش بالایی فرحزاد به بخش پایینی هستند. محله فرحزاد در ناحیه ۹ شهرداری منطقه در شرق روددره فرحزاد قرار گرفته است و با مساحت ۱۰۳ هکتار ۱۹ هزار و ۴۰۷ نفر جمعیت دارد.

کاکاوند می‌گوید: «مطالعه اجتماعی محله فرحزاد پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. روستایی با قدمت چندصدساله که اکنون خود را بخشی از یک کلانشهر می‌بیند؛ کلانشهری که به علت سرعت رشد بالا و بی‌قاعدگی در روند رشد، اکنون دچار بحران هویت است و با چنین حال و روزی توان هویت‌بخشی به روستاهایی که بلعیده است را ندارد و این تعارض فرهنگی و هویتی به شدت در محله فرحزاد محسوس و قابل ملاحظه است. تنوع اقوام ساکن در محله، خیل عظیم مهاجران و بالا بودن میزان آسیب‌های اجتماعی از مهم‌ترین پیچیدگی‌های اجتماعی محله است.»

مسائلی از قبیل سکونت در حریم روددره و حریم خط انتقال برق، قرارگیری روی شیب‌های نفوذناپذیر، دسترسی‌های رمپ و پله‌ای طولانی، استفاده از انشعابات غیرمجاز برق و آب، نرخ بالای مشاغل غیررسمی و شغل‌های کاذب، ساخت‌وسازهای بدون مجوز و بازار غیررسمی خرید و فروش مسکن و زمین و... شرایط موجود را برای محله فرحزاد و ساکنان آن ایجاد کرده‌است. کاکاوند ادامه می‌دهد: «کوچه‌های افضلی و عمارت در هسته تاریخی محله فرحزاد واقع شده‌اند. اکثر ساکنان کوچه افضلی مهاجران ایرانی از قومیت‌های مختلف و افغانستانی‌ها و بیشتر سرپرستان خانوارها به کارگری و مشاغل روزمزد مشغول هستند.» مجموع این شرایط باعث شده تا رنگ و نقش و طرح در قالب کوچه دوستی به اینجا بیاید که اندکی رنگ خاکستری کوچه را بزداید.  

• همراه با مشارکت اهالی 

پس از بررسی مشکلات کوچه، میزان رضایت شهروندان از انجام چنین پروژه‌ای روی دیوارهای منازل مسکونی آنها سنجیده شد تا با جلب موافقت ساکنان، در اجرای پروژه همکاری و مشارکت کنند. در مرحله بعدی با نشر فراخوان از طراحان و صاحب‌نظران خواسته شد تا طرح‌های پیشنهادی خود را به اداره بانوان ارسال کنند.

مدیر اداره بانوان شهرداری منطقه ۲ می‌گوید: «در بخشی از کوچه عمارت، زمین بایری هست که با توجه به درخواست شهروندان برای اختصاص به زمین بازی بچه‌ها، فعالیت عمرانی در آن شروع شده‌است. در پروژه کوچه دوستی سعی کردیم که با جلب مشارکت شهروندان بخش‌هایی از نیازهای آنان رفع شود.» آسفالت کوچه، تعبیه مخزن زباله، نصب گلدان‌های تزیینی پشت پنجره‌های منازل و در نهایت تسطیح و راه‌اندازی زمین بازی بچه‌ها در مجاورت کوچه عمارت جزو فعالیت‌های جانبی است که علاوه بر رنگ‌آمیزی کوچه انجام شد. جنس مصالح دیوارها از آجر، سیمان و کاهگل است. معبر ۱۶۰‌متر طول و ۲‌متر عرض دارد.  

•  نخستین کوچه بادبادکی تهران

کوچه دوستی در منطقه ۳ با شکل و شمایل متفاوت‌تری افتتاح شد. کوچه «نسیم» کمی بالاتر از میدان ونک در خیابان ولی‌عصر(عج) حائز ویژگی‌های کوچه دوستی بود. در این کوچه علاوه بر رنگ‌آمیزی دیوارها و از بین بردن زوائد و آلودگی‌های بصری، ۶۵۰ بادبادک بر فراز کوچه نصب شده که جذابیت بصری کوچه را چند برابر کرده‌ و این کوچه به پاتوقی برای عکاسی تبدیل شده‌است. این کوچه ۳۳ متر طول و ۴ متر عرض دارد. از آنجا که فصل بهار فصل بادبادک‌هاست، زیباسازی این کوچه با بادبادک انجام شد و به‌عنوان نخستین کوچه بادبادکی تهران لقب گرفت. جنس بادبادک‌ها هم در برابر باران مقاوم است.  
 امید و سرزندگی، ارمغان کوچه دوستی

کوچه «مرادی» در محله قیطریه به‌عنوان کوچه دوستی در منطقه یک انتخاب شده و این روزها مراحل عمرانی را می‌گذراند. اهالی منتظرند تا زودتر لباس نو را بر تن این کوچه ببینند و ضیافت رنگ و نور را تماشا کنند. «حمیدرضا مقدسی» مدیر محله قیطریه می‌گوید: «این کوچه با وجود کم‌عرض بودن به دلیل همسایگی با میدان میوه و تره‌بار و خیابان اندرزگو شاهد تردد زیادی است.» کوچه مرادی در بافت فرسوده محله قیطریه قرار دارد و شامل ۲۰ پلاک مسکونی می‌شود.

«سودابه سوداگر» سرپرست اداره امور بانوان شهرداری منطقه یک هدف از اجرای این طرح را جلب مشارکت مردم به‌ویژه بانوان عنوان می‌کند و می‌گوید: «ایجاد حس تعلق محله‌ای، ارتقای امید، حفظ سرزندگی، ایجاد نشاط میان شهروندان و هویت‌بخشی به کوچه‌ها در بافت فرسوده در پی اجرای این طرح حاصل می‌شود. در این طرح شهروندان ایده می‌دهند و طرح را اجرا می‌کنند که همین عامل طرح را برای اهالی جذاب کرده است. در این طرح اولویت با کوچه‌هایی است که در بافت‌های فرسوده واقع شده‌اند تا تغییری در بافت‌ آنها ایجاد شود. ساکنان کوچه مرادی از اقوام لر هستند و چند خانواده شهید در کوچه زندگی می‌کنند.»