پازل دیپلماسی و صلح؛ از وین تا بغداد

 امیرمحمد حسینی- خبرنگار

موج اخبار از گوشه وکنار دنیا، بر گفت‌وگو و مذاکره تنظیم شده است، مذاکراتی در هم تنیده که سیگنال‌های مثبتی را به ارمغان آورده است.در همین فضا دیپلمات‌ها از «مفید»‌ بودن دور سوم مذاکرات وین برای احیای برجام خبر می‌دهند و زمزمه‌های گفت‌وگوها میان تهران و ریاض بیش از پیش بلند شده است.
 مقامات عربستان هم سکوتشان را شکستند و با تغییر آشکار رویکرد سال‌های اخیر خود، سیگنال‌های مثبت به تهران فرستادند. محمد بن سلمان در میانه مذاکرات 1+4گفته که عربستان خواهان «روابط خوب» با ایران است. این اظهارنظر وقتی در کنار اخبار گفت‌وگوهای امنیتی مقامات 2 کشور در بغداد و استقبال ایران از آن قرار بگیرد نشان از احتمال باز شدن فصل جدیدی در روابط 2کشور دارد. محمدجواد ظریف وزیرخارجه ایران نیز که این روزها در سفری منطقه‌ای راهی قطر و عراق شده، از بغداد به‌دلیل تلاش برای حل پرونده‌های مرتبط با ایران تشکر کرده است. چراکه عراق نه‌تنها طبق گزارش‌ها میزبان هیأت‌های ایران و عربستان بوده بلکه طبق ادعاهایی، دیدار مقام ارشد امنیتی ایران با رئیس سازمان سیا نیز به تازگی در آن انجام شده است. به‌نظر می‌رسد پازل‌های صلح در حال قرارگرفتن در کنار یکدیگر هستند.

همه نگاه‌ها به‌ترتیبات و توالی اجرایی
پس از نشست کمیسیون مشترک برجام هیأت ایران دیداری با نمایندگان 3 کشور انگلیس، آلمان و فرانسه داشته است. تروئیکای اروپا نقش پررنگی در آغاز دور جدید مذاکرات داشتند و نخستین نشست مجازی کمیسیون مشترک نیز به درخواست آنها انجام شد. کشورها در نخستین نشست دور سوم مذاکرات تصمیم گرفتند به اقدامات سرعت ببخشند. حالا نماینده روسیه نیز در مصاحبه با خبرگزاری «تاس»‌ گفته: «بسیار مطلوب خواهد بود که پایان مذاکرات درباره احیای توافق پیش از 21مه (31اردیبهشت) باشد.» به‌گفته این دیپلمات روس، دیگر کشورها نیز با لزوم توافق پیش از پایان اردیبهشت موافق هستند. درصورت لغو نشدن تحریم‌ها تا این تاریخ، طبق توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تمام دسترسی‌ها برای نظارت به مراکز هسته‌ای ایران قطع خواهد شد. نکته دیگری که دیپلمات روس به آن اشاره کرده عقب‌نشینی آمریکایی‌ها از طرح «برجام پلاس»‌ است که به‌گفته اولیانوف «غیرواقعی و غیرمفید» بوده است. اما باید دید که از این پس گروه کارشناسی سوم با عنوان «گروه کارشناسی ترتیبات اجرایی» چگونه روند مذاکرات را تسریع می‌کند. این کارگروه در واقع توالی اقدامات متقابل ایران و آمریکا برای احیای برجام را مشخص خواهد کرد. اما به‌گفته عباس عراقچی، رئیس هیأت ایرانی در وین هنوز چالش‌های زیادی در این مسیر قرار دارد که کشورها به راه‌حل‌هایی برای آن نرسیدند. از طرفی به‌گفته معاون وزیرخارجه بحث بر سر این جزئیات نیز ممکن است طولانی‌ و کشدار شود.

ارابه نباید عقب‌تر از اسب باشد
نماینده چین در سازمان‌های بین‌المللی نیز هفته چهارم مذاکرات وین را هفته‌ای «مهم» خوانده است. به گزارش خبرگزاری «شینهوا»، وانگ چون گفته که آمریکا باید پیش از ایران اقدامات خود را در چارچوب برجام از سر بگیرد. به‌گفته او ارابه نباید عقب‌تر از اسب قرار گیرد: «این دولت سابق آمریکا بود که به‌طور یکجانبه از برجام خارج شد و فشار حداکثری علیه ایران اعمال کرد که منجر به بروز بحران کنونی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران شد. از این رو، آمریکا ابتدا باید تمام تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی علیه ایران و طرف‌های ثالث را لغو کند.» نماینده چین لغو تحریم‌‌ها را کلید موفقیت مذاکرات وین دانسته و اضافه کرده که کمیسیون مشترک چگونگی راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا را مشخص خواهد کرد.

پیامدهای منطقه‌ای احیای برجام و تغییر موضع عربستان
هیأت آمریکایی نیز همچون دوره‌های قبل قرار است به جمع کشورهای حاضر در وین اضافه شود. البته طبق تأکید مقام‌های ایران هیچ گفت‌وگوی مستقیمی بین ایران و آمریکا در کار نیست. نماینده ویژه آمریکا پیش از سفر به وین اما از دیدار مجازی خود با نمایندگان کشورهای شرکای همکاری خلیج‌فارس خبر داده است. رابرت مالی نوشته:‌ «گفت‌وگوی خوبی با شرکای شورای همکاری خلیج (فارس) درخصوص وضعیت مذاکرات برجامی و امنیت منطقه‌ای داشتم. برای دور آتی مذاکرات به‌منظور بازگشت دوجانبه به پایبندی به برجام راهی وین می‌شوم.» در چنین شرایطی محمدبن سلمان ولیعهد عربستان سعودی با تغییر موضع و ادبیات ملموسی خواستار رابطه خوب با ایران شده است. او گفته: «ما در حال کار با شرکای منطقه‌ای و جهانی خود هستیم تا راه‌حلی برای این مشکلات بیابیم و امیدواریم بتوانیم برای ایجاد روابطی خوب که همه از آن بهره‌مند شوند، بر این مشکلات فائق آییم.» این در حالی است که پیش از این روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز از گفت‌وگوهای مقامات امنیتی ایران و عربستان در بغداد خبر داده بود. گفت‌وگوهایی که طبق اطلاعات روزنامه الاخبار چاپ بیروت نتیجه‌بخش بوده و دو طرف تصمیم گرفتند تا در جلسات دیگری آن را ادامه دهند.

پازل صلح تکمیل می‌شود
همه اخبار مذاکرات البته چندان مثبت نیست و ۲۲۰ نماینده کنگره آمریکا قطعنامه ضدایرانی امضا کردند. با این همه وزنه دیدارهای دیپلماتیک بسیار سنگین‌تر از این مخالفت‌های داخلی با مذاکره است. در آمریکا ادعا کرده‌اند که ویلیام برنز، رئیس سیا که از معماران توافق هسته‌ای با ایران نیز محسوب می‌شود با مقام ارشد امنیتی ایران در عراق گفت‌وگو کرده است. گفت‌وگویی که به مذاکرات ایران و عربستان و مذاکرات احیای برجام ارتباط دارد. این خبر البته از سوی طرف ایرانی تکذیب شده است. در وین هم به‌گفته رئیس هیأت ایرانی فعالیت کارگروه‌های تعیین شده ادامه دارد و کمیسیون مشترک نیز هر گاه نیاز باشد تشکیل جسله می‌دهد. حال باید منتظر ماند و دید که پازل دیپلماسی و صلح چه زمانی تکمیل خواهد شد.