عزیز بشین به کنارُم

قبل‌ترها که موسیقی ما هنوز اینقدر پیشرفت نکرده بود، گاهی برخی از فعالان موسیقی تلاش‌هایی در حوزه آهنگ‌های فولک و محلی داشتند اما واقعیت این است که این تلاش‌ها تحت‌تأثیر جذابیت موسیقی پاپ که سبکی نو و جدید به‌حساب می‌آمد، گم می‌شد و موسیقی فولک کمتر مورد‌توجه قرار‌می‌گرفت تا اینکه در سال‌های اخیر گروه‌های موسیقی و خوانندگان مطرحی به بازخوانی و اجرای برخی از این آهنگ‌ها پرداختند و این بار آهنگ‌های بومی و محلی، مخاطبان بیشتری را با خود همراه کردند. در این گزارش کوتاه نگاهی به معروف‌ترین آهنگ‌های فولکلور ایرانی انداخته‌ایم؛ آهنگ‌هایی که احتمالا همه ما دست‌کم یک‌بار آنها را شنیده‌ایم و گاهی حتی برخی از آنها را زیر لب زمزمه می‌کنیم.

 عزیز بشین به کنارم
شاید که نه، حتما همه ما برای یک‌بار هم که شده ترانه محلی «عزیز بشین به کنارم» را شنیده‌ایم و از شنیدن آن لذت برده‌ایم. ترانه‌ای که بسیاری از خوانندگان بارها و بارها آن را بازخوانی کرده‌اند و هر بار با هر صدایی که به گوش‌مان رسیده، حالمان را خوش کرده است: «سر کوه بلند تا کی نشینم / عزیز بشین به کنار / که لاله سر زنه گل را بچینم / عزیز بشین به کنارم / گلای سرخ و سفید بر هم تنیده / عزیز بشین به کنارم / نمی‌دونم کدوم گل را بچینم / عزیز بشین به کنارم».

 بیا بریم دشت
آهنگ «آهوی دشت» یا «صیاد»، ترانه و آواز معروفی در جنوب خراسان است که نخستین بار در کاشمر توسط «حسن عابدینی» با دو‌تار خراسانی خوانده شد و نوار‌کاست آن در اوایل انقلاب جزو کاست‌های پرطرفدار بود: «بیا بریم دشت / کدوم دشت / همون دشتی که خرگوش تاب داره /‌های بله / بچه صیاد به پایش دام داره /‌های بله / بچه صیدم را مزن / خرگوش دشتم را مزن / خواب خرگوش به خواب یار می‌ماند بله / خواب خرگوش به خواب یار می‌ماند بله».

 لیلا در وا کن، میم
آهنگ محلی «لیلا» هم یکی دیگر از آهنگ‌های دیار خراسان است. این نغمه که یکی از آثار شاخص مرحوم «اسماعیل ستارزاده» هنرمند صاحب سبک موسیقی شمال خراسان است، بارها توسط خواننده‌ها و گروه‌های موسیقی مختلف خوانده شده است: «عاشقم اومدم از دشت و صحرا / لیلا در وا کن میم / طالبم اومدم از بهر سودا / لیلا در وا کن میم / اومدم تا شوم شمع سرایت / لیلا در وا کن میم / شوی نوروز کنم جونمو فدایت / لیلا در وا کن میم».

 رعنا
اگر آهنگ «لیلا» برای خراسانی‌ها یک موسیقی محلی پرطرفدار است، گیلکی‌ها هم ترانه «رعنا» را دارند؛ ترانه‌ای که به‌احتمال بسیار زیاد اصل آن را با صدای «فریدون پوررضا» خواننده و موسیقی‌دان نامدار گیلک یا بازخوانی شده آن را توسط گروه موسیقی «رستاک» شنیده‌اید: «رعنا تی تومان گله کشه، رعنا / تی غصه آخر مره کوشه، رعنا / دیل دبسی کردآجانه، رعنا / حنا بنی تی دستانه، رعنا /‌ای رو سیا، رعنا جان، برگرد بیا رعنا / رعنای می‌شی رعنا / سیا کیشمیشه رعنا».

 شیرعلی مردون
آهنگ «شیرعلی مردون» هم یکی دیگر از آهنگ‌های زیبای فولک به زبان لری است که نوای دلنشینش دل هر علاقه‌مند به موسیقی محلی را با خود همراه می‌کند. این ترانه درباره «علیمردان خان» یکی از سران بختیاری است که نمادی از قهرمانی و رشادت قوم لر در تاریخ معاصر ایران به‌حساب می‌آید: «شاد اوی علی مردون / برنو سر شون / تش ونم به قهوه رخ / تا کوی فردون / ممدلی خان مند به تهرون / ممدلی وای شیر علی مردون».

 هله مالی
«هله مالی» یکی از قطعات بوشهری است که اگر تا همین چند سال پیش هم آن را نشنیده باشیم، به لطف برنامه خندوانه و شخصیت عروسکی «جناب خان» بارها و بارها آن را شنیده‌ایم. در گویش بوشهری، هنگامی که می‌خواهند لنگر را از دریا خارج کنند یا تور ماهیگیری را از آب بیرون بکشند، افراد به دو گروه تقسیم می‌شوند. گروه اول تور یا لنگر را بالا می‌کشد و می‌گوید «هله» و گروه دوم پاسخ می‌دهد «مالی»: «هله هله مالی و هله هله هله مالی / قوت زانو تو خرمی شیی خالی / لنگر بکش بالا و بگو هله مالی / هله هله مالی و هله هله هله مالی».

 کوچه لره سو سپمیشم
آذری‌ها تا دلتان بخواهد آهنگ‌های محلی و ماندگار دارند که بسیاری از آنها را شنیده‌ایم. اما به‌نظر می‌رسد از بین همه آهنگ‌های فولک و حال خوب کن آذری، آهنگ «کوچه لره» بین غیرآذری‌زبان‌ها بیشتر طرفدار دارد و دلنشین‌تر است: «کوچه لره سو سپمیشم / یار گلنده توز اولماسین / یار گلنده توز اولماسین / اله گلسین بله گتسین / آرامیزدا سوز اولماسین / ساماوارا اوت سالمیشام / ایستکنه قت سالمیشام / یاریم گدیپ تک قالمیشام / نه عزیزدیر یارین جانی / نه شیرین‌دیر یارین جانی».

کابوکی
درست است که بسیاری از ما با زبان کردی آشنا نیستیم و معنی واژه‌های به‌کار رفته در ترانه‌های محلی کردی را نمی‌دانیم، اما واقعیت این است که شور و هیجان قطعه‌های محلی این زبان، همه ما را با خود همراه می‌کند. نمونه‌اش آهنگ «کابوکی» یا «کابوکه» که یکی از قدیمی‌ترین آواهای کردی است و قدمتش به صدها سال پیش می‌رسد. بخش پرتکرار این آهنگ قدیمی را با هم می‌خوانیم: «کابوکی لی لیه / کابوکی لی لیه / لی لی لی لی لیه / لی لی لی لی / کابوکی سورم وای وای».

 شاه‌صنم
آهنگ محلی «شاه‌صنم» هم یکی دیگر از آهنگ‌های فولک خراسانی است که آن را بارها و بارها با صدای خوانندگان مختلف شنیده‌ایم. اگر در ذهن‌تان به‌دنبال ردی از این نوای زیبای محلی می‌گردید، نگاهی به این چند بیت بیندازید: «شاه‌صنم، زیبا‌صنم، بوسه زنم چشمای تو / ابریشم قیمت نداره، حیف از اون موهای تو /‌ای سر راهت نشینم خسته خسته یار گلم /‌ای گل ریحون بچینم دسته دسته یار گلم /‌ای گل ریحون چنین بویی نداره یار گلم /‌ای دل مو طاقت دوری نداره یار گلم».

 بارو بارو
ترانه معروف «بارو بارو» را که شنیده‌اید؟ این ترانه یک کار زیبای لری است که نخستین بار آن را زنده یاد «حسین فرجی» اجرا کرد. این ترانه در زمان انتشارش در سال 1370، به‌شدت مورد استقبال قرار‌گرفت و به یکی از پرفروش‌ترین کاست‌های زمانه‌اش تبدیل شد: «بارو بارو بارونه هی / بارو بارو بارونه هی / دسه تو به و دسم بیا رمو و هونه هی / گل باغمی تو، چشم و چراغمی تو / چراغ هونم تونی، مونس و یارمی تو / بارو بارو بارونه هی / بارو بارو بارونه هی / دسه تو به و دسم بیا رمو و هونه هی».