سایه مثبت سند ایران و چین بر سر برجام

ابوالقاسم دلفی ـ سفیر پیشین ایران در فرانسه 

سند همکاری‌های بلندمدت و 25ساله ایران و چین در فضایی آکنده از نظرات موافق و مخالف که ابعاد مختلف آن را مورد نقد و توجه قرار داده است به امضا رسید. اجرایی‌شدن این سند موکول و منوط به امضای اسناد و موافقتنامه‌هایی است که متعاقبا بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، مالی، حمل‌ونقل و... ‌باید برای اجرایی‌کردن آنها به امضا برسانند. اگرچه این سند به‌دلیل پاره‌ای مشکلات داخلی با تأخیری ظاهرا یکساله به امضای وزرای خارجه دو‌کشور ایران و چین رسید، ولی به عقیده برخی ناظران بین‌المللی می‌تواند به منزله نوعی بیمه‌نامه تضمینی برای جمهوری اسلامی ایران در صحنه مناسبات بین‌المللی تلقی شود. علی‌الاصول سرمایه‌گذاری‌های چین و یا هر طرف ثالث در ایران ‌باید از نوعی حمایت و پشتوانه مشخص برای حمایت از سرمایه آن کشور بهره‌مند باشد و لذا مشارکت و همکاری با سایر کشورها، همزمان و در درجه اول تضمین و حمایت آن کشور از سرمایه‌گذاری خود را به همراه خواهد داشت.
از زمان امضای سند همکاری‌های بلندمدت ایران و چین صحنه تحولات بین‌المللی، متفاوت از دوران قبل از آن درخصوص نقش و جایگاه جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشوری که می‌تواند شریک و همکار ابرقدرت اقتصادی امروز جهان در منطقه باشد متفاوت خواهد بود و این مشخصه را طرف‌های درگیر در مذاکرات هسته‌ای و جمع کشورهای گروه1+5، بیش از دیگران از آن استنباط خواهند داشت.
اروپا که همواره بر سند برجام به‌عنوان یکی از دستاوردهای مهم و رهاوردی کم‌‌نظیر در موضوع عدم‌اشاعه تأکید می‌کرد، با بی‌تدبیری و انفعال کامل، صحنه مناسبات اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران را تحت فشارها و سیاست‌های ایالات متحده ترامپ، واگذار کرد و خود را از آن محروم ساخت و با وجود چشم‌پوشی‌های فراوان جمهوری اسلامی ایران در قبال بدعهدی‌ها و بی‌مسئولیتی‌های 3کشور عضو برجام، از پیشنهاد میانجیگری بین ایران و آمریکا برای زمینه‌سازی‌ بازگشت آمریکا و لغو همه تحریم‌ها نیز نتوانست استفاده بهینه کند و همچنان در سراب پیروی و هماهنگی با آن سوی آتلانتیک دست به گریبان است، غافل از اینکه ابر قدرت اقتصادی نوظهور جهان با دوراندیشی و مدارا، تمامی بازار‌هایی را که اروپا تحت فشار‌های آمریکا از دست داده است، از آن خود ساخته و با آرامش در مسیر صحنه آرایی جدید منطقه‌ای گام ‌برمی‌دارد.
 مسلما نشست جاری کمیسیون مشترک گروه کشورهای1+4 با جمهوری اسلامی ایران در سطح کارشناسی فرصتی است تا تأثیرات امضای سند همکاری‌ها با چین در مناسبات با اروپا مورد ارزیابی واقعی قرار گیرد و میزان درک اروپا از تأخیر در عملیاتی‌کردن واقعی برجام و سرانجام آن راستی‌آزمایی شود.
ضمن آنکه به‌نظرمی‌رسد مواضع اخیر واشنگتن در قبال چگونگی بازگشت به برجام و موضع سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که از اصل همزمانی برای بازگشت به تعهدات دوطرف سخن به میان آورده است، می‌تواند حکایت از نوعی تحول در موضع اولیه آمریکا در اینکه کدام طرف اقدام‌کننده نخست باشد تلقی شود.
اینکه سرنوشت سند همکاری‌های بلندمدت و استراتژیک جمهوری اسلامی ایران و چین به کجا خواهد انجامید، سخنی است که درباره آن بسیار گفته شده و همچنان مورد بحث و بررسی خواهد بود لیکن تا همین جای کار هم به روشنی و آشکارا این واقعیت بیان شده است که نه جمهوری اسلامی ایران و نه چین هیچ‌یک به امید اینکه غربی‌ها و دولت جدید آمریکا برای راهبرد عملیاتی خود در جهان و منطقه خاورمیانه و آسیای غربی چگونه اندیشه خواهند کرد منتظر نبوده و نقشه راه آینده مناسبات خود را ترسیم و درصدد اجرایی‌کردن آن هستند.