گفت‌وگوی ملی؛ ضامن مشارکت حداکثری

علیرضا احمدی ـ خبر‌نگار

 انتخابات به‌عنوان تبلور دمکراسی و مردم‌سالاری، از اساسی‌ترین عرصه‌ها برای مشارکت شهروندان در تعیین سرنوشت خویش به‌حساب می‌آید که نقش ویژه‌ای در تحقق این حق دارند. ازسویی انتخابات کلید توسعه سیاسی تلقی می‌شود که اهدافی ازجمله گسترش مشارکت و رقابت گروه‌های اجتماعی در زندگی سیاسی را دنبال می‌کند و از سوی دیگر تحقق توسعه سیاسی پیش‌نیازهایی دارد که وجود آنها گریزناپذیر است؛ اعتماد مردم از شاخص‌هایی است که در مسیر تحقق توسعه سیاسی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. در این بین «شکل‌دهی به نیروهای پراکنده و متفرق اجتماعی»، «آزادی آنها در مشارکت و رقابت سیاسی» و «تقویت ثبات سیاسی» از مهم‌ترین دستاوردهای توسعه سیاسی مطلوب دانسته شده‌است.
برهمین اساس، میان مشارکت سیاسی که در انتخابات نمود می‌یابد و توسعه سرمایه‌های اجتماعی پیوند وثیقی وجود دارد که ثمرات تقویت آن را می‌توان در ارتقای اقتدار ملی دید. 
این روزها که فضای سیاسی کشور در تب و تاب فعالیت‌های انتخاباتی احزاب و جریان‌های سیاسی قرار دارد، اهمیت مشارکت سیاسی شهروندان بیش از پیش عیان شده‌است و فعالان سیاسی از هر دو جناح می‌کوشند با به‌میدان کشیدن بخشی از جامعه، سبد رأی خود را سنگین‌تر کنند. چنین فرایندی نیازمند بازسازی سرمایه‌های اجتماعی است که باید در این فراخور ازسوی جریان‌های سیاسی مورد توجه قرار گیرد.
در این میان، نگرانی‌هایی درباره میزان مشارکت مردم در انتخابات خرداد1400در میان فعالان سیاسی و مسئولان وجود دارد که با نگاهی به چالش‌های پیش‌آمده برای کشور به‌ویژه پس از خروج ایالات‌متحده از برجام و در پی آن اجرای سیاست فشار حداکثری ازسوی ترامپ علیه ایران، چندان هم بیراه به‌نظر نمی‌رسد؛ چراکه میزان مشارکت مردم در انتخابات مجلس یازدهم نشان داد این دغدغه بجاست و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد. ارتقای سطح مشارکت مردم در انتخابات علاوه بر رشد سرمایه‌های اجتماعی مواهبی دارد که به‌راحتی نمی‌توان از آنها چشم‌پوشی کرد؛ به‌نحوی که در حوزه اقتدار ملی و سیاست ‌خارجی به‌مثابه ابزاری کارآمد، در بزنگاه‌های دیپلماسی به‌کار می‌آید.

فرصتی برای ارتقای سرمایه‌های اجتماعی
یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب معتقد است انتخابات فرصت بزرگی برای ارتقای سرمایه اجتماعی محسوب می‌شود؛ به شرط اینکه اقتضائات لازم فراهم شود؛ در غیر این‌صورت می‌تواند به فرصت‌سوزی تبدیل شود. اتفاقی که در کاهش میزان مشارکت مردم در انتخابات اسفندماه سال گذشته افتاد، از مصادیق این فرصت‌سوزی و معکوس شدن روند ارتقای سرمایه‌های اجتماعی کشور است.
مرتضی مبلغ می‌افزاید: در بعضی مقاطع که شرایط موردنیاز برای مشارکت سیاسی مردم در کشور فراهم شده‌است، شاهد خلق حماسه ملی بوده‌ایم. معنای چنین فرایندی این است که تقویت سرمایه‌های اجتماعی در کشور مستلزم ایجاد بسترهای لازم از سوی دستگاه‌های مختلف حاکمیت است.
وی ادامه می‌دهد: تجربه گذشته نشان می‌دهد زمانی که مشارکت حداکثری در انتخابات محقق شده، نگاه دنیا هم به قدرت ایران تغییر کرده است و دشمنان و کسانی که به کشور فشار می‌آورند، درمی‌یابند این همه تلاش و جنایت برای به بن‌بست کشاندن کشور نتیجه معکوس داده و مردم همچنان در صحنه هستند. این موضوع سبب می‌شود آنان در تقابل با ایران منعطف‌تر شوند و برهمین اساس می‌توان ظرفیت‌های لازم برای دستیابی حداکثری به منافع ملی را به‌دست آورد.

2مقطع مهم

معاون سیاسی وزیر کشور در دولت اصلاحات تصریح می‌کند: چند مقطع مهم وجود دارد که برگزاری انتخابات پرشور توانسته است بر معادلات منطقه‌ای و جهانی که ایران درگیر آن بود، تأثیر مثبتی برجا بگذارد. در سال1376و پس از برگزاری انتخابات باشکوه دوم خرداد، نیروهایی که در منطقه و علیه ایران گردن‌کشی می‌کردند، دریافتند دولت از پشتوانه مستحکم مردمی برخوردار است و قدرت چانه‌زنی کشور در عرصه بین‌المللی بالا رفت و دیدیم ایران توانست گام‌های مؤثری در راه تأمین منافع کشور بردارد. مبلغ ادامه می‌دهد: مقطع بعدی پس از برگزاری انتخابات 92بود؛ تا پیش از آن آمریکا و اروپا درحال تحمیل تحریم‌های سنگینی علیه کشورمان بودند، اما پس از روی‌کار آمدن دولت جدید که با رأی مناسب مردم انتخاب شده بود، از مواضع پیشین خود عقب‌نشینی کردند و حاضر شدند با ایران وارد مذاکره شوند. حال اگر در این میان ترامپ در آمریکا به قدرت رسید و معادلات تغییر کرد، مسئله دیگری است.

ضرورت گفت‌وگوی ملی
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب می‌گوید: عوامل مختلفی باید شکل بگیرد تا مشارکت حداکثری محقق شود و حتی همدلی و انسجام در جامعه و همچنین ارکان مختلف کشور پدید ‌آید و از چالش‌های کنونی که در برخی حوزه‌ها کشور با آن مواجه است، عبور کنیم. گفت‌وگوی ملی سبب رفع سوءتفاهم‌های به‌وجود آمده می‌شود و مسئولان، احزاب و جناح‌های مختلف به نقاط ضعف خود پی می‌برند و این موضوع زمینه‌ساز عبور از بسیاری از مشکلات می‌شود.
مبلغ می‌افزاید: برخی جریان‌های سیاسی حاضر به گفت‌وگوی واقعی نیستند و فکر می‌کنند خودشان و طرفدارانشان برحق هستند و دیگران و مخالفان فکری آنان اشتباه می‌کنند. آنها خودی و غیرخودی راه می‌اندازند که سبب ایجاد شکاف‌های عمیق در جامعه می‌شود، افت چشمگیر سرمایه‌های اجتماعی را به‌همراه دارد و ناامیدی را تشدید خواهد کرد.
وی اضافه می‌کند: تغییر در رویکردها و رویه‌ها و تقویت نگاه علمی به موضوعات مختلف، به شکل‌گیری مدیریت کارآمد در کشور می‌انجامد که اینها را می‌توان از ثمرات گفت‌وگوی ملی دانست.

مشارکت حداقلی؛ راهبرد دشمن
اما این تنها اصلاح‌طلبان نیستند که بر لزوم توسعه مشارکت سیاسی جامعه در پرتو حضور حداکثری در انتخابات تأکید می‌کنند، بلکه به‌نظر می‌رسد در مقطع کنونی اصولگرایان نیز به اهمیت این موضوع پی برده‌اند و با ایجاد تغییرات محوری در آرایش انتخاباتی خود می‌کوشند از سرمایه‌های اجتماعی خود به‌خوبی استفاده کنند. یک فعال سیاسی اصولگرا در این باره معتقد است که در نظام جمهوری‌اسلامی ایران هر انتخاباتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چراکه نمودی از مردم‌سالاری دینی به‌حساب می‌آید. در این بین مشارکت حداکثری مردم در این رویداد سیاسی مهم نقش ویژه‌ای دارد. هرچه انتخابات به‌صورت گسترده‌تری برگزار شود، تضمین‌کننده رفع مشکلات و زمینه‌ساز مواجهه منطقی با معضلات مبتلابه جامعه است. درواقع باید چنین گفت که بازسازی سرمایه‌های اجتماعی با مشارکت حداکثری محقق می‌شود و ثمرات بسیاری برای کشور به‌همراه دارد.


ابوالقاسم رئوفیان می‌گوید: به‌عنوان مثال می‌توان به شرایط مشارکت سیاسی و تقویت سرمایه‌های اجتماعی در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی اشاره کرد که مشارکت حداکثری مردم در رویدادهای سیاسی و به‌ویژه انتخابات، پشتوانه مستحکمی برای مسئولان باهدف رفع مشکلات موجود در جامعه در عرصه‌های مختلف فراهم کرده بود.
وی ادامه می‌دهد: امروز دشمنان نظام و کشور با صرف هزینه‌های هنگفت، می‌کوشند مشارکت مردمی را در عرصه‌ای مهم مانند انتخابات خرداد1400پایین نگه دارند و با به‌سردی کشاندن فضای سیاسی کشور، اهداف شوم خود را محقق کنند. در این میان برخی در داخل کشور برای اینکه کاندیداهای موردنظرشان را باهدف خدمت، به کرسی قدرت بنشانند، مشارکت حداقلی را رمز موفقیت خود می‌دانند.
رئوفیان تصریح می‌کند: این عده گمان می‌کنند با این راهبرد می‌توانند افراد موردنظر خود را، که البته قصد خدمت هم دارند، راهی شورای‌شهر یا پاستور کنند؛ درحالی‌که معتقدم این سیاست، ناخواسته، همنوایی با دشمنان است که نیت‌های شومی برای کشور در سر دارند و می‌کوشند مردم را از مسئولان ناامید کنند.

تأثیر رأی مردم بر قدرت دیپلماسی
این فعال سیاسی اصولگرا ادامه می دهد: اگر مشارکت حداکثری به‌عنوان راهبردی اصولی محقق شود، نظام تقویت خواهد شد و به‌تبع آن افرادی که انتخاب می‌شوند، با عقبه قوی‌تری به مصاف مشکلات و البته دشمنی‌ها می‌روند.
رئوفیان ادامه می‌دهد: با تکیه بر آرای مردمی و قدرت ناشی از آن می‌توانیم بر همه مشکلات غلبه کنیم و این موضوع به حوزه خاصی هم محدود نمی‌شود. در عرصه دیپلماسی و حتی دیپلماسی اقتصادی می‌توان با قدرت دوچندانی به برقراری تعامل با قدرت‌های دنیا و کشورهای مختلف جهان پرداخت. در حوزه اجتماعی نیز مشارکت حداکثری مردم در انتخابات می‌تواند به بازسازی سرمایه‌های اجتماعی و استفاده مناسب از ثمرات ناشی از آن منجر شود.

پرهیز از برخورد الگوها
رئوفیان با اشاره به عوامل متعدد تأثیرگذار بر شکل‌گیری یک گفت‌وگوی ملی باهدف تحقق مشارکت حداکثری در انتخابات می‌گوید: مردم با رقم زدن یک همایش عظیم ملی، آینده کشور را تضمین می‌کنند؛ به شرط اینکه از برخورد الگوها در کشور جلوگیری شود. مسئولان الگو هستند، به‌ویژه روسای 3قوه، همچنین نهادهای مدنی، احزاب و فعالان سیاسی که تریبون در اختیار دارند نیز در زمره الگوهای سیاسی قرار می‌گیرند. وی ادامه می‌دهد: در فضای کنونی که ایران به شکل‌های گوناگون تهدید می‌شود و دشمنان در تلاشند از راه‌های مختلف امنیت کشور را خدشه‌دار کنند و در این مسیر حتی تا مرز فروپاشی هم پیش می‌روند، بیش از هر زمان دیگری به وحدت و گفت‌وگوی ملی به‌ویژه در میان مسئولان نیاز داریم، اما متأسفانه برخی نیش‌زدن‌ها و پرخاشگری‌هایی که در فضای سیاسی کشور مشاهده و بعضا با نیت حذف رقیب انجام می‌شود، موانع سختی پیش‌روی مفاهمه ملی قرار می‌دهد. رئوفیان اضافه می‌کند: سیاسیون باید با ارائه برنامه‌ها و راهکارهای خود برای پیشرفت کشور، قضاوت را به مردم بسپارند.