عقب نشینی بایدن به نفع صلح یمن

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

وزارت خارجه آمریکا روز گذشته اعلام کرد برخی از سیاست‌های دیپلماتیک این کشور درخصوص بحران یمن را مورد بازنگری قرار خواهد داد؛ سیاست‌هایی که ازجمله مهم‌ترین آنها، افزودن جنبش انصارالله به لیست گروه‌های تروریستی در آخرین روزهای عمر دولت ترامپ است.
پیش از این آنتونی بلینکن، گزینه اصلی جو بایدن برای وزارت خارجه آمریکا نیز از مخالفت خود با تصمیم دولت ترامپ درباره انصارالله و ضرورت بازنگری برای تغییر آن سخن گفته بود. به‌گفته بلینکن، این تصمیم انتقاد تمام نهادهای بین‌المللی مرتبط با بحران یمن را به‌دنبال داشته و فرایند صلح در این کشور را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
نید براس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز گذشته در مصاحبه با شبکه الجزیره با اشاره به سخنان بلینکن گفت: بازنگری‌های فنی درباره پرونده انصارالله آغاز شده و با توجه به حساسیت‌های انسانی این پرونده تلاش می‌کنیم در سریع‌ترین زمان ممکن، تصمیم جدید دولت آمریکا در این خصوص را اعلام کنیم. براس همچنین تأکید کرد: از دید ما، جنبش انصارالله سهم بزرگی در شکل‌گیری بحران یمن دارد اما نمی‌توان بدون درنظر گرفتن وضعیت وخیم انسانی در این کشور به پرونده این گروه رسیدگی کرد.
دولت ترامپ تنها یک هفته پیش از ترک کاخ سفید، جنبش انصارالله را به لیست گروه‌های تروریستی اضافه و تحریم‌های جدیدی را علیه رهبران این گروه وضع کرد. گفته می‌شود مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ، در اتخاذ این تصمیم نقش اساسی داشته است. پایگاه اینترنتی میدل‌ایست‌آی در گزارشی به نقل از منابع آگاه مدعی شده که هدف از این تصمیم، تخریب برنامه‌های جو بایدن برای پایان دادن به جنگ یمن و جلوگیری از هرگونه مذاکرات احتمالی با گروه انصارالله بوده است.
جالب آنکه تصمیم دولت ترامپ در این‌باره تنها از سوی عربستان سعودی، امارات و دولت منصور هادی به‌طور جدی مورد استقبال واقع شد و در مقابل، اغلب بازیگران جهانی و منطقه‌ای واکنش منفی نسبت به آن داشته‌اند. ازجمله مهم‌ترین این موارد، واکنش بی‌سابقه سازمان ملل در انتقاد از تصمیم آمریکا بود. آنتونی گوترش، دبیرکل سازمان ملل با انتشار بیانیه‌ای، بدون اشاره مستقیم به تصمیم دولت آمریکا، هرگونه تلاشی برای کنار زدن یکی از طرف‌های درگیر بحران یمن از میز مذاکره را، گامی مخرب برای آتش‌بس و صلح احتمالی توصیف کرد. از سوی دیگر، عدم‌استقبال کشورهایی نظیر عمان، قطر، کویت و حتی اردن از افزودن نام انصارالله به لیست گروه‌های تروریستی نشان می‌دهد نگرانی‌ها درباره پیامدهای این تصمیم تنها محدود به مخالفان آمریکا نبوده و حتی بخشی از متحدان این کشور را هم در برمی‌گیرد.
تمام اینها در حالی است که امیدهای جهانی و منطقه‌ای برای توقف جنگ یمن با روی کار آمدن دولت بایدن بیش از هر زمان دیگری تقویت شده است. ازجمله وعده‌های ستاد بایدن در جریان رقابت‌های انتخاباتی، پایان دادن به جنگ یمن و توقف حمایت‌های نظامی از عربستان در این جنگ بوده است. با این حال هنوز روشن نیست چه مقدار از این وعده‌های انتخاباتی در واقعیت محقق خواهد شد.

بحران گرسنگی در پیش است
اگرچه بخش عمده هشدارها و مخالفت‌های بین‌المللی با تصمیم ترامپ درباره انصارالله بر تأثیر آن نسبت به فرایند صلح و مذاکرات متمرکز است، اما در عین حال نمی‌توان به سادگی از آثار ویرانگر این تصمیم بر وضعیت انسانی و معیشتی شهروندان یمنی چشم ‌پوشید. مارک لوکوک، مسئول کمک‌های انسانی در سازمان ملل، هفته گذشته رسما از آمریکا درخواست کرد تا در تصمیم خود تجدید نظر کند. به‌گفته او، «این تصمیم می‌تواند منجر به ایجاد بحران گرسنگی در یمن شود؛ بحرانی که مشابه آن طی 40سال گذشته رخ نداده است.»
البته ترامپ در فرمان خود، سازمان‌های حقوق بشری و کمک‌رسانی را از ممنوعیت ارتباط با انصارالله مستثنی کرده اما به‌گفته لوکوک، این قبیل اقدامات تأثیر چشمگیری در جلوگیری از بحران غذایی بی‌سابقه در یمن نخواهد داشت.
هم‌اکنون 5میلیون شهروند یمنی به‌دلیل محاصره همه جانبه این کشور و عدم‌دسترسی به منابع غذایی کافی دچار بحران گرسنگی هستند؛ آماری که به‌گفته لوکوک درصورت اجرای تصمیم اخیر ترامپ تا 16میلیون نفر افزایش خواهد داشت. براساس اطلاعات رسمی، بیش از 90درصد نیازهای غذایی یمن از طریق واردات و کمک‌های انسانی تامین می‌شود؛ از سوی دیگر تنها راه ارتباطی مناطق تحت کنترل انصارالله با جهان خارج نیز بندر حدیده و فرودگاه صنعا به‌حساب می‌آید. بنابراین روشن است که با اعمال محدودیت‌های جدید برای هرگونه برقراری ارتباط با مراکز تحت کنترل انصارالله، واردات مواد غذایی و کمک‌های انسانی به بخش‌های شمالی یمن تا حد قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

بازنگری توافق با طالبان
تغییر سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا در دوران بایدن تنها محدود به یمن نیست و از هم‌اکنون، نشانه‌های تغییر در مورد افغانستان نیز به چشم می‌خورد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن در مکالمه تلفنی با حمدلله محب، همتای افغان خود از برنامه دولت جدید آمریکا برای بازنگری در توافق این کشور با گروه طالبان خبر داده است. به‌گفته سالیوان محورهای این بازنگری شامل مواردی مانند میزان التزام عملی طالبان به تعهداتش در توافق، بررسی ارتباط طالبان با گروه‌های تروریستی، کاهش خشونت در افغانستان و البته موضع دولت کابل نسبت به این توافق می‌شود. مذاکرات مستقیم آمریکا و طالبان در دوران ترامپ انتقادات گسترده‌ای را به همراه داشت. بسیاری از رسانه‌ها مدعی بودند این مذاکرات با فشار مستقیم از سوی ترامپ برای خلق دستاوردی خارجی طراحی شده و در آن، منافع آمریکا و افغانستان لحاظ نشده است.