نگاه
آزمون سخت بایدن برای تعامل با چین
خاویر سولانا- مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا
وقتی زمان ارزیابی کارنامه جو بایدن در حوزه روابط بین‌الملل فرا برسد، یک شاخص خیلی مهم، رابطه‌ای است که دولت او با چین ایجاد می‌کند. بایدن مطمئنا با مهارت، مسئولیت‌پذیری بیشتر و ذهن بازتر نسبت به دونالد ترامپ عمل خواهد کرد. رقابت چین-آمریکا این روزها تبدیل به یک موضوع استراتژیک مهم جهانی شده است؛ اما واشنگتن و پکن باید سعی کنند به جای رویارویی، یکدیگر را درک کنند. زیرا بدون شک پیشرفت و صلح جهانی در قرن بیست و یکم به رابطه دوجانبه میان این دو کشور بستگی دارد.
همکاری آمریکا و چین برای حل چالش‌های اصلی جهانی شامل خطر جنگ هسته‌ای، تروریسم و سلاح‌های کشتار جمعی تا تغییرات آب‌وهوایی و شیوع کرونا ضروری است. همزمان، رقابت بین 2کشور در حوزه‌هایی مانند تجارت، تکنولوژی و ورزش نیز اجتناب‌ناپذیر -و حتی مطلوب- است. برای اینکه چنین رابطه پیچیده‌ای موفقیت‌آمیز باشد، هردو قدرت به جای تلاش برای تحمیل خود به دیگری، باید بر سر مجموعه‌ای از قواعد به توافق برسند. پیدا کردن مجراهای ارتباطی چندجانبه که می‌تواند جان دوباره به سازمان تجارت جهانی و سازمان بهداشت جهانی بدهد، فوریت دارد.
یک رابطه مبتنی بر همکاری و رقابت باید خالی از رویارویی آشکار باشد. دولت ترامپ، چین را به‌عنوان یک خطر بالقوه می‌دید و به همین دلیل یک جنگ تکنولوژیک و تجاری علیه این کشور به راه انداخته بود. 100کارشناس امنیتی و سیاست خارجی آمریکا در نامه‌ای سرگشاده که سال2019 منتشر شد، از دشمن فرض کردن چین ابراز نگرانی کردند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی نیز هشدار داده که این چرخه باطل ممکن است به یک فاجعه منتهی شود. این خطر، یادآور یکی از سخنرانی‌های ماندگار جان‌اف. کندی درست 5ماه قبل از مرگش در سال1963 است. تجربه بحران موشکی کوبا در سال قبل از آنکه جهان را در آستانه یک بحران قرار داد، کندی را متقاعد کرده بود که رقابت صلح‌آمیز با شوروی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. او از صلح به‌عنوان «پایان منطقی مردان منطقی» یاد کرد. کندی به خوبی می‌دانست که تخریب متقابل، تضمینی برای صلح نیست. اگرچه وضعیت امروز بسیار متفاوت از شرایط جنگ سرد است، اما آمریکا و چین باید از آن درس بگیرند و قبل از وقوع هر بحران جدیدی به یک توافق برسند.
ضروری است که تأکید آمریکا بر پیشبرد دمکراسی و حقوق بشر به شیوه‌ای منطقی، آرام و استوار صورت بگیرد. تلاش برای حفظ دمکراسی لیبرال به همان اندازه جلوگیری از نقض حقوق بشر، مهم است. اما این موضوع با تلاش برای تحمیل ارزش‌ها یا «تغییر رژیم»، چیزی که به‌نظر می‌رسید برخی مقام‌های ارشد دولت قبلی آمریکا درباره چین دنبال می‌کردند، تفاوت دارد.
هنری کیسینجر، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی پیشین آمریکا در کتاب «چین»، روابط دوستانه بین واشنگتن و پکن را که او نیم قرن پیش سعی در ایجاد آن داشت، توصیف کرده است. کیسینجر یادآوری می‌کند که در سال1972 در جریان نخستین سفرش همراه با رئیس‌جمهور آمریکا به چین، ریچارد نیکسون به
چو ئن لای، نخست‌وزیر وقت این کشور گفت: «ما می‌دانیم که شما عمیقا به اصولتان پایبند هستید، ما هم به اصول خود باور عمیقی داریم. ما از شما نمی‌خواهیم که اعتقاداتتان را نادیده بگیرید، همانطور که شما از ما نمی‌خواهید اصولمان را زیر پا بگذاریم.» کیسینجر اضافه می‌کند: «اگر اصول آمریکایی به‌عنوان شرط اصلی پیش بردن روابط درنظر گرفته شود، رسیدن به بن‌بست، اجتناب‌ناپذیر است.»
آمریکا باید زخمی که ترامپ به دمکراسی این کشور زده را مداوا کند؛ زخمی که نقطه اوج آن حمله هواداران او به ساختمان کنگره در روز 6ژانویه (17دی) بود. واشنگتن همچنین باید ارزش‌هایی مانند همزیستی مسالمت‌آمیز را احیا کند. آمریکا تنها در این صورت قادر خواهد بود «قدرت نرم» تاریخی خود را که از ستون‌های اصلی نفوذ بین‌المللی این کشور است، دوباره به‌دست بیاورد.
بایدن به خوبی آگاه است که مجبور کردن کشورهای دیگر به انتخاب بین آمریکا و چین-کاری که ترامپ گهگاه انجام داد- نتیجه معکوس دارد. امروز بیشتر کشورها به هردو کشور چه از نظر اقتصادی و چه از نظر امنیتی وابسته هستند، بنابراین ترجیح می‌دهند خود را از تقابل بین آمریکا و چین دور نگه دارند و راه سازگاری را در پیش بگیرند. اگرچه همسایگان چین ترجیح می‌دهند که آمریکا حضور خود را در منطقه حفظ کند، اما آنها اخیرا با پکن یک توافق تجاری مهم امضا کردند که بزرگ‌ترین پیمان تجارت آزاد در جهان بر حسب جمعیت و تولید ناخالص داخلی و نخستین پیمان با حضور چین، ژاپن و کره‌جنوبی است. در همین حال، اتحادیه اروپا قصد دارد با تعریف «طرح جدید فرا آتلانتیک» منطبق با اصل «استقلال استراتژیک»، همکاری‌های مشترک با آمریکا را با روی کار آمدن دولت جدید در این کشور ارتقا دهد. شورای اروپا از سوی دیگر، همین چند هفته پیش نیز با چین یک توافقنامه سرمایه‌گذاری مشترک امضا کرده است.
رابطه آمریکا و چین بزرگ‌تر از آن است که محتوم به شکست باشد. ادامه انحطاط روابط 2کشور خطرات غیرقابل‌قبولی نه‌تنها برای واشنگتن و پکن بلکه برای جهان به‌دنبال خواهد داشت. هردو قدرت باید از این فرصت برای بهبود روابطشان استفاده کنند. چارچوب همزیستی مسالمت‌آمیزی که بایدن و تیمش دنبال می‌کنند، نیازمند حفظ تعادل بین اصول و واقعیت‌هاست. ترکیب رقابت و همکاری، کار آسانی نیست، اما دولت جدید آمریکا این قابلیت را دارد که به این هدف دست پیدا کند.
