موسیقی
نفس می‌زند موج*
راه‌اندازی « ارکستر موسیقی ملی ایران»
حسین عصاران
در سال1377و در میان توجه و تمرکز به راهگیری دوباره موسیقی پاپ، «ارکستر موسیقی ملی ایران» نیزپس از مدتها ایدهپردازی راه‌اندازی شد. این ارکستر را میتوان نماد جریان موسیقایی موسوم به «موسیقی ملی»دانست که قائل به بهرهگیری موسیقی ایرانی از آموزههای موسیقی کلاسیک غربی بوده و از ابتدای قرن حاضر با ایدهها و فعالیتهای هنری کلنل علینقی وزیری و در مرتبه بعدی روحالله خالقی نظم و نضج گرفته است. در نگاهی تاریخی رویکرد این نحله فکری را میتوان میان دو جریان متضاد «سنتپسند» و «غربگرا» موسیقی ردگیری کردکه اولی قائل به حفظ خوانشهای کلاسیک ازسنت ردیفنوازی موسیقی ایرانی بوده و دیگری هم که به سرکردگی غلامحسین مینباشیان به پیروی مطلق از آموزههای موسیقی کلاسیک غربی و حرکت در آن مسیر تمایل دارد. در شرایطی که هر کدام از این جریانها با انتخاب پسوندهایی چون «موسیقی اصیل» و «موسیقی علمی» بهدنبال جلوهدهی و ارزشگذاری بر رویکرد موسیقایی دلخواهشان بودند، این جریان میانه نیز با اطلاق «موسیقی ملی»روند کاری خود را متمایز کرد و پس از فراز و نشیبهایی در 3دهه ابتدایی قرن، به جایگاهی مشخص رسید. شکلگیری «هنرستان عالی موسیقی ملی»، پاگیری برنامه «گلها» و راه‌اندازی «ارکستر رادیو و تلویزیون ملی ایران» و «ارکستر صبا» را میتوان از مظاهر این جریان دانست که بیشتربه پشتوانه تصنیفهای محبوبشدهای که در این فضا ساخته میشد به جریانی قدرتمند و مورد پسند عام و خاص بدل شد.
اما با برگزیدگی جریان معطوف به «مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایرانی» (بهعنوان ادامهای بر نگرش موسیقیدانان قائل به اصالت موسیقی پیشا رادیویی) در دهه60، جریان موسوم شده به «موسیقی ملی» هم دست‌کم از منظر حمایتهای رسمی، کمجلوه و جز مواردی چون کارهای حسین دهلوی و کامبیز روشنروان ساکن شد. هماکنون لازم است بدانیم آنگاه که مجموعهای از آثار حسین دهلوی در سال1369توسط مؤسسه «ماهور» منتشر شد، شورای صدور مجوز مرکز سرود و آهنگهای انقلابی وزارت ارشاد پایینترین درجه هنری (رتبه 3) را به این مجموعه ارزشمند داده بود. این رویکرد انحصارطلبانه رفتهرفته و با تغییر فضای جامعه رو به تغییر گذاشت و تحتتأثیر اتفاقات پس از دوم خرداد به ساختار بخشی ارکستری 65نفری با ترکیبی از سازهای ایرانی و غربی و مدیریت هنری و رهبری فرهاد فخرالدینی منجر شد. ارکستر موسیقی ملی ایران، فعالیت رسمی خود را در اسفند 1377و با اجرای کنسرتی از آثارعلی تجویدی، فخرالدینی و حسین علیزاده و خوانندگی محمدرضا شجریان و رهبری فرهاد فخرالدینی در تالار وحدت آغاز کرد؛ اما معرفی گستردهتر این ارکستر در مرداد 1378و طی 4شب اجرای شکوهمند (با 110 نوازنده و گروه همخوان و خوانندگی محمدرضا شجریان) در کاخ «چهلستون» اصفهان اتفاق افتاد که استقبال گسترده عمومی از ویدئوی منتشر شده ازآن اجرا، نشانهای بر موفقیت این برنامه و علاقه عمومی به چنین فضایی از موسیقی حساب می‌شود. این روند خیلی زود به معرفی و محبوبیت گسترده خوانندههای تازه این ارکستر، یعنی علیرضا قربانی و فاضل جمشیدی منجر شد که پرفروشی آلبومهای منتشر شده از صدای آنها (بهویژه علیرضا قربانی) راه تازهای را پیش پای بازار موسیقی ایران گذاشت. همچنان که هم اینک و در انتهای قرن، خوانندگان معطوف به این جریان همچون علیرضا قربانی، سالار عقیلی، محمدرضا معتمدی، همایون شجریان، پوریا اخواص و... از یک سو بهعنوان جلوهگاه موسیقی بهاصطلاح «فاخر» مورد استقبال نهادهای رسمی قرار گرفتهاند و از سوی دیگر هم جزو چهرههای محبوب برای توده مردم.
* برگرفته از کلام ترانه «موج» سروده فریدون مشیری که در اجرای چهلستون با صدای شجریان بازاجرا شد.
در همینه زمینه :
