اقتصاد در سایه سیاست

 علیرضا احمدی  

سال1378 در حوزه تحولات سیاسی، از پرخبرترین سال‎‌‎های دهه70 شمسی محسوب می‎‌‎شود. گویا همه‎‌‎چیز در کشور تحت‎‌‎تأثیر فضای سیاسی موجود قرار گرفته و اقتصاد به حاشیه رفته ‎‌‎است. رویدادهای مختلف سیاسی در حالی بخش عمده‎‌‎ای از تمرکز افکارعمومی را متوجه خود می‎‌‎کرد که 1378، آخرین سال اجرای برنامه پنج‌ساله دوم توسعه کشور هم بود؛ برنامه‎‌‎ای که به‎‌‎نظر می‎‌‎رسید آنچنان که پیش‎‌‎بینی می‎‌‎شد به اهداف خود نرسیده ‎‌‎است، چراکه بروز بحران بدهی ارزی در اوایل برنامه و لزوم صرفه‎‌‎جویی در مصارف ارزی، بی‎‌‎ثباتی در سیاست‎‌‎های پولی، مالی و ارزی، کاهش قیمت نفت از مقدار پیش‎‌‎بینی شده در سال 1376و کاهش شدیدتر آن در سال1377 و تحولات سیاسی داخل کشور سبب بروز چالش‎‌‎هایی درمسیر دستیابی به اهداف ترسیم‌شده در برنامه شد و می‎‌‎توان گفت در اجرای برنامه دوم توسعه کشور تغییر جهت اساسی از استراتژی‎‌‎های اعلام‌شده روی داد. بر همین اساس کنترل قیمت ارز، فشار بدهی‎‌‎های خارجی، افزایش نرخ تورم و افزایش تقاضا برای خرید کالا و ارز باعث شد مجموعه‎‌‎ای از سازوکارهای کنترل اقتصادی، شامل سیستم ارز چندنرخی، برقراری مجدد کنترل قیمت‎‌‎ها، کنترل واردات و اعمال سیاست انقباضی پولی در 3‎‌‎سال باقیمانده از عمر برنامه دوم توسعه در دولت اصلاحات به‎‌‎ وجود آید. مجموعه این تحولات سبب شد در 11اسفندماه با ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی کشور، سازمان مدیریت و برنامه‎‌‎ریزی ایجاد شود. با این ادغام، حوزه فعالیت سازمان گسترده‎‌‎تر شد و علاوه بر وظیفه تخصیص اعتبارات، وظیفه تخصیص بخش بزرگی از نیروی کار (بخش دولتی اقتصاد) کشور را نیز برعهده گرفت. درسال1378 چند طرح مهم زیربنایی، به‎‌‎ویژه در حوزه انرژی به‎‌‎بهره‎‌‎برداری رسید تا سال متمایزی از این نظر ارزیابی شود. یکی از این طرح‎‌‎ها راه‎‌‎اندازی شرکت فولاد آلیاژی ایران بود که بزرگ‎‌‎ترین تولیدکننده انواع فولاد آلیاژی در غرب‎‌‎ آسیا و از مدرن‎‌‎ترین کارخانه‎‌‎های تولید فولاد آلیاژی دنیا به‎‌‎حساب می‎‌‎آمد که محصولات آن در صنایع خودروسازی، نفت، گاز و پتروشیمی، ابزارسازی و صنایع مختلف کاربرد وسیعی داشت. افتتاح متانول دوم پتروشیمی خارک در اسفندماه نیز از دیگر طرح‎‌‎های زیربنایی بود که در سال1378به بهره‎‌‎برداری رسید. تشکیل شرکت سهامی نمایشگاه‎‌‎های بین‎‌‎المللی ایران با هدف توسعه صادرات غیرنفتی و معرفی دستاوردهای صنعتی، معدنی، کشاورزی و خدمات بازرگانی و مهندسی در اردیبهشت ماه، اصلاح قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری - صنعتی با نظر مجمع‎‌‎تشخیص مصلحت‎‌‎نظام پس از 2بار رفت و برگشت میان مجلس و شورای نگهبان در تیرماه (براساس قانون جدید اصلاحاتی در زمینه ارائه برخی تسهیلات و امتیازات به مناطق آزاد و آب‎‌‎های ساحلی آنها، عملیات بانکی در این مناطق، حقوق قانونی سرمایه‎‌‎گذاران و نحوه ثبت شرکت‎‌‎ها اعمال شد) و امضای قرارداد طرح توسعه میدان‎‌‎های نفتی «سروش» و «نوروز» میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت انگلیسی «شل» در آبان‎‌‎ماه، از مهم‎‌‎ترین اخبار اقتصادی سال1378 بود.