غذای مرگ؛ هدیه برای پرندگان مهاجر

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

این‌روزها در برخی تالاب‌های کشور که محل زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر است، از سوی دوستداران حیات‌وحش و بعضا زیرنظر سازمان حفاظت محیط‌زیست، غذادهی دستی صورت می‌پذیرد. این درحالی است که به اعتقاد کارشناسان کلونی‌های غیرطبیعی پرندگان مهاجر، بیماری‌های مسری و متابولیک را بین گونه‌های مختلف ایجاد می‌کند.
دوستداران محیط‌زیست حتی با اجاره مستثنیات در دل پهنه‌های تالابی، عرصه‌هایی را برای حفاظت از پرندگان فراهم می‌کنند. به‌طور مثال، گروهی از فعالان محیط‌زیست در خوزستان با اجاره 200هکتار در هورالعظیم به پرندگان مهاجر گندم آب‌پز می‌دهند تا در شرایطی که دامگاه‌های شکارچیان غیرمجاز در منطقه برپاست، فضایی امن برای پرندگان ایجاد کرده باشند.
شهاب‌الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست اما در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: اخیرا حدود 5هزار بال قوی مهاجر نیز وارد فریدونکنار شده‌اند که اگر با غذادهی به این پرندگان، جمعیت در این نقطه مدیریت نمی‌شد، پرندگان در دسته‌های متعدد به مناطق ناامن اطراف پراکنده می‌شدند. همچنین برای پایش و مدیریت جمعیت قوها برای بیماری آنفلوآنزای پرندگان، غذادهی کاملا و مستقیما زیرنظر اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران انجام شده است. این منطقه به‌صورت شبانه‌روز پایش می‌شود و با همکاری سازمان دامپزشکی 20تن خوراک مطمئن در اختیار سازمان و دوستداران حیات وحش به‌صورت دوره‌ای قرار گرفته است. بیشتر تشکل‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، زیر نظر ادارات کل هستند ولی در برخی مناطق متأسفانه غذادهی بدون نظارت است و می‌تواند تخلفاتی مانند شکار را نیز در پی داشته باشد. او معتقد است که ایجاد کلونی‌های غیرطبیعی از پرندگان، آنچنان که در سرخرود فریدونکنار صورت گرفته، مانع از پراکنش آنها در دسته‌های کوچک اما متعدد می‌شود و در نتیجه اگر در این کلونی بیماری هم وجود داشته باشد، به اطراف منتقل نمی‌شود و می‌توان آن را پایش کرد.
شهاب‌الدین منتظمی می‌گوید: «با توجه به بروز کرونا و آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، خرد جمعی کارشناسان و رعایت پروتکل‌های سازمان دامپزشکی به این نتیجه رسیدیم که پرندگان در این منطقه باقی بمانند.» پروتکل‌های سازمان دامپزشکی در مورد آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان بیشتر ناظر بر پایش و جمع‌آوری لاشه‌های پرندگان مهاجر و امحای سریع آن توسط نیروهای سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌شود تا بیماری به مرغداری‌ها سرایت نکرده و خسارات مالی فراوان به این صنف وارد نکند.
ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش، لازمه هرگونه دخالت در طبیعت را پیش‌مطالعات علمی می‌داند و می‌گوید: هرگونه تغییر در چرخه زیستی حیوانات از غذادهی، ایجاد چشمه یا آبشخور و... نیاز به پیش‌مطالعه بسیار زیاد دارد. درصورتی‌که مطالعات انجام هرکدام از این موارد را ضروری اعلام کرد، پیش‌مطالعه در مورد جیره غذای طبیعی گونه‌ها باید صورت گیرد. برخی ‌گونه‌ها به‌ویژه پرندگان کنارآبزی برای ادامه مهاجرت تغذیه زیادی انجام نمی‌دهند تا با کاهش وزن به مهاجرت ادامه دهند. هیچ مقاله‌‌ای در مورد این پیش‌مطالعات تاکنون در کشور منتشر نشده است. غذایی که به پرندگان مهاجر در کشور داده می‌شود، گندم و ذرت است که حجم بالای آن کربوهیدرات است. درحالی‌که در جیره طبیعی آنها فیبر و پروتئین است. این پرندگان هزاران سال است که این مسیر را آمده و رفته‌اند و غذا‌دهی غیراصولی مشکلات متابولیک زیادی برای پرندگان ایجاد می‌کند. نمونه‌های متعددی از قوهای سرخرود به همکاران من ارجاع داده شده که این گونه‌ها مبتلا به بیماری‌های کبدی ناشی از بیماری‌های متابولیک بودند.
استدلال کسانی که به پرندگان مهاجر غذادهی می‌کنند، این است که اگر ما این کار را نکنیم، دامگاه‌دارها با غذادهی، پرنده‌ها را شکار می‌کنند. اما از نظر ایمان معماریان، این کار اشتباه است و نمی‌توان با یک اشتباه دیگر آن را جبران کرد و راه‌حل، تنها مقابله با شکار غیرقانونی است. او در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: در کلونی‌های غیرطبیعی تعداد پرندگان از ظرفیت برد یک زیستگاه بیشتر می‌شود و درنتیجه احتمال انتقال بیماری نیز بیشتر است.