سراشیبی رشد جمعیت

  علی عمادی

با پایان جنگ تحمیلی و بازگشت جنگ‎‌‎زدگان به استان‎‌‎های خود، لازم بود سرشماری سال65 تکرار شود. سرشماری طبق قانون هر 10سال یک‌بار انجام می‎‌‎شود اما شرایط جنگی سرشماری در دهه60 را با اما و اگرهایی همراه کرد که ناچار در شهریور سال70 بار دیگر سرشماری صورت گرفت.
براساس این سرشماری، متوسط رشد سالانه جمعیت از 3.91 در سال1365 به 2.46 رسید که نشان از کندشدن آهنگ رشد جمعیت داشت؛ این رشد در مناطق شهری از 5.41 به 3.47 رسید و در نقاط روستایی از 2.39 به 1.21کاهش یافت که نشان می‎‌‎داد روند کاهش جمعیت از این مقطع آغاز شده است.
57.02درصد جمعیت نزدیک به 56میلیون نفری کشور در نقاط شهری (31میلیون و 836هزار و 598نفر) و 42.33درصد در مناطق روستایی (23میلیون و 636هزار و 591نفر) سکونت داشتند. بالغ بر 0.65درصد (363هزار و 974نفر) نیز غیرساکن محسوب می‎‌‎شدند. نسبت جنسی در مناطق شهری 107، در مناطق روستایی و کل کشور 106بود؛ یعنی به ازای هر 100زن، 106مرد بودند. نسبت جنسی در نوباوگان بین یک تا 5سال 104 و برای گروه سنی 65سال به بالا، این نسبت 129بود. 44.28درصد از جمعیت کشور، کمتر از 15سال، 52.23درصد بین 15تا 64سال و 3.99درصد بیش از 65سال سن داشتند.


خانواده 
براساس‎‌‎آمارگیری‎‌‎ جاری‎‌‎ جمعیت ‎‌‎ 1370، در بین‎‌‎ جمعیت‎‌‎ 10سال به بالای نقاط شهری‎‌‎ کشور 54.75درصد از مردان‎‌‎ و 63.43درصد از زنان، حداقل‎‌‎ یک‎‌‎بار ازدواج‎‌‎ کرده‎‌‎ بودند. این‎‌‎ نسبت‎‌‎ در نقاط روستایی‎‌‎ برای‎‌‎ مردان 52.60درصد و برای زنان 60.75درصد بود. با این حساب 57.92 جمعیت این محدوده سنی در کشور حداقل یک‎‌‎بار ازدواج کرده بودند که 54درصد آنها در آن سال دارای همسر بودند. نسبت ‎‌‎افراد هرگز ازدواج‎‌‎ نکرده‎‌‎ درجمعیت‎‌‎ ده‌ساله و بیشتر در کل کشور 41.24درصد، در نقاط شهری‎‌‎، برای‎‌‎ مردان 44.46درصد و برای‎‌‎ زنان‎‌‎ 35.35درصد و در نقاط روستایی‎‌‎، برای‎‌‎ مردان 47درصد و برای‎‌‎ زنان 38.36درصد بود‎‌‎. 0.34درصد در این محدوده سنی در آن سال بر اثر طلاق بدون همسر بودند. 0.3درصد از مردان و 0.53 از زنان در مناطق شهری و 0.19 از مردان و 0.31 از زنان در نقاط روستایی. 60.81درصد از خانوارهای ساکن در نقاط شهری و 39.19درصد در روستاها سکونت داشتند. برای خانوارهای شهری 4.86نفر و برای خانوارهای روستایی 5.61نفر بود. 8.47درصد از خانوارها شامل سرپرست و همسر، 71.01درصد سرپرست، همسر و فرزندان و 4.08درصد از سرپرست و فرزندان تشکیل شده بود. بیش از 94درصد خانواده‎‌‎ها سرپرست مرد و اندکی کمتر از 6درصد دارای سرپرست زن بودند. عمده سرپرستان مرد خانواده در محدوده سنی 30 تا 39ساله و بیشتر زنان سرپرست خانوار بیش از 60سال سن داشتند. نزدیک به 451هزار خانواده یک‌نفره بودند که این بالغ بر 4.18درصد خانوارهای معمولی کشور می‎‌‎شد. در خانوارهای یک‌نفره، 44درصد مرد و 56درصد زن بودند که بیشترشان 60سال به بالا سن داشتند.

مهاجرت
 75درصد از جمعیت ساکن کشور در این سرشماری در شهر یا آبادی محل تولد خود اقامت داشتند. مقایسه محل تولد افراد با محل سکونت‎‌‎شان در زمان آمارگیری نشان می‎‌‎داد 9.2درصد از جمعیت ساکن کشور از روستا به شهر، 8.22درصد از شهر به شهر، 3.98درصد از روستا به روستا و 1.84درصد از شهر به روستا مهاجرت کرده‎‌‎اند. کل جمعیت مهاجران طی 5سال اخیر، 3میلیون و 700هزار و 527نفر بود.

سواد
از بیش از 45میلیون و 855هزار نفر جمعیت 6سال به بالا در کشور، بیش از 74درصد باسواد و در بین جمعیت بین 6 تا 24ساله نیز 63.79درصد در آن سال در حال تحصیل بودند. این نسبت در نقاط شهری 69.03درصد و در نقاط روستایی 57.5درصد گزارش شد. نزدیک به 18درصد جوانان 19تا 24ساله در مناطق شهری و 9درصد این محدوده در نقاط روستایی در آن سال در حال تحصیل بودند.



اشتغال
در سال 70 بالغ بر 38.12درصد از جمعیت ده‌ساله به بالا در کشور از لحاظ اقتصادی فعال محسوب می‎‌‎شدند (شاغل و جویای کار)؛ این نسبت در شهرها 37.76 و در روستاها 38.6 بود.