سکته‌های دلاری

علیرضا احمدی  

سال1367 که از نظر اقتصادی نامطلوب‌ترین سال در دوران جنگ تحمیلی شناخته می‌شود، درحالی آغاز شد که از یک‌سو عراق موج جدیدی از جنگ‌شهرها را از اواخر اسفند سال قبل آغاز کرده بود و تا 31فروردین ادامه داد و ازسوی‌دیگر خلیج‌فارس همچنان آبستن حوادث بسیاری بود و درگیری‌های نظامی در این منطقه همچنان ادامه داشت. این در شرایطی بود که فشارها بر ایران برای پذیرش قطعنامه598 روز به‌روز بیشتر می‌شد و کاهش چشمگیر درآمدهای نفتی، شرایط اقتصادی بغرنجی برای کشور به‌وجود آورده بود که درنهایت عبور از خط قرمز اقتصادی، یکی از شاخص‌هایی بود که مسئولان ارشد کشور را به پذیرش قطعنامه پایان جنگ در تیرماه مجاب کرد. اعلام خبر پذیرش قطعنامه598 ازسوی ایران تأثیر قابل‌توجهی بر بازارهای ایران داشت و عده‌ای را هم سکته داد؛ براساس گزارش نخست‌وزیر در آن مقطع قیمت هر دلار آمریکا که تا قبل از قبول قطعنامه در بازار تهران 145تومان بود، پس از اعلام پذیرش در 29تیر1367، به 75تومان کاهش یافت و روند کاهشی آن در روزهای بعد نیز ادامه پیدا کرد. التهاب در بازارهای مالی، بر قیمت سکه هم تأثیر گذاشت و از حدود 10هزارو 100تومان به 9هزارو 940تومان کاهش پیدا کرد. سقوط آزاد قیمت‌ها در بازار سکه و دلار، بعدها دستمایه ساخت سریال 10قسمتی «خیالاتی» شد، که درمیان مردم با نام «آقای دلار» شهرت یافت و عاقبت تلخ آقای فرجامی روایتی بود از ضرر کلان افرادی که درطول جنگ سرمایه‌های خود را در بازارهای مختلف مالی ازجمله سکه و دلار سرمایه‌گذاری کرده بودند. درهم کوبیدن منافقین در جریان عملیات مرصاد و انجام فرایند اجرای قطعنامه598 که آتش‌بس نهایی میان ایران و عراق را به‌دنبال داشت، پرونده اقتصادی مهمی را در کشور گشود؛ «بازسازی خرابی‌های جنگ». برهمین اساس شورای‌عالی بازسازی و سازندگی با حکم امام(ره) و با اختیارات ویژه تشکیل شد تا برنامه‌ریزی و سیاستگذاری برای بازسازی کشور به‌صورت متمرکز انجام شود. امام(ره) همچنین در پیامی که در مهرماه صادر شد، «سیاست‌های کلی نظام اسلامی در دوران بازسازی کشور» را اعلام کردند. تهیه پیش‌نویس برنامه پنج‌ساله اول توسعه و بحث‌های داغ درجریان بررسی آن در کمیسیون برنامه و بودجه ازجمله اتفاق‌های اقتصادی مهم سال1367بود. اعلام خبر فروش کارخانه شرکت پژو- تالبوت در کاونتری انگلستان به ایران در فروردین‌ماه، تصویب نهایی طرح تشدید مجازات محتکران و گرانفروشان که از سال 1365درحال رفت‌وآمد میان مجلس و شورای نگهبان بود در اردیبهشت‌ماه، تصویب لایحه موافقتنامه همکاری‌های تجاری، اقتصادی و فنی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت زلاندنو و درخردادماه و تصویب نهایی «طرح قانونی بخش تعاونی اقتصاد کشور» (که ازسال 1363درمجلس شورای اسلامی مطرح بود) ازسوی شورای نگهبان در مهرماه، از مهم‌ترین اخبار اقتصادی سال1367بود.