معماری
خاطره‌ای از ذوق و فراموشی قاجار
باغ‌فردودس از آنِ که بود؟
سعید برآبادی
درباره باغ‌فردوس سخن گفتن، ارجاعی زمانی و مکانی به 2موضوع اساسی دارد؛ اول اهمیت سینما در تهرانِ امروزی و دوم نقش سپردن کاربری‌های مختلف در جهت حفظ و نگهداری بناهای تاریخی. باغ‌فردوس که از مجموعه کاخ‌باغ‌های شمیران است در ییلاقات تهران آن زمان برای گذران تابستان‌های گرم خاندان قاجار ساخته شد. بعدها معماری زیبای این کاخ که متشکل و نماینده تمام ویژگی‌های معماری اواخر قاجار بود چنان مورد توجه سفرنامه‌نویسان خارجی قرار گرفت که حتی رضاشاه هم نتوانست آن را در فهرست آثار تخریبی بیاورد و خوشا که این باغ از بولدوزرهای آن زمان در امان ماند و حتی در سال 1316 مرمت شد و در اختیار آموزش‌وپرورش برای بهره‌برداری یک دبیرستان قرار گرفت. این کاخ که به کاخ محمودیه هم مشهور است در اراضی حسینعلی‌خان معیرالممالک و به سبک گوش‌فیل ساخته شد. در کار ساخت این کاخ معماران اصفهانی و یزدی آنچه از هنر تزئینات در چنته داشتند رو کردند. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با سنگچین‌هایی به‌صورت 7قطعه مسطح و مطبق درآمد و روی هریک از قطعات، استخری با فواره‌های متعدد احداث شد. استخرها به‌گونه‌ای ساخته شده بودند که از فواصل دورتر، بزرگ‌تر به‌نظر می‌آمدند که این مجموعه خود یادآور تصور معماری قاجار از مفهوم باستانی باغ ایرانی است. تاریخ این باغ همچنین گواه این است که هر عمارت مهم نیازمند مرمت و مراقبت است؛ موضوعی که پسر حسینعلی خان از آن چندان چیزی نمی‌دانست و درنهایت در سال‌های بعد، بهانه‌ای برای ویرانی باغ شد و به همین‌خاطر تاریخ این باغ پر است از کاربری‌های دولتی و حکومتی که یکی دبیرستان شاپور تجریش در عصر پهلوی است و دیگری، موزه سینما هم‌اکنون.
