توسعه روابط اقتصادی و تجاری با شوروی

  آرش نهاوندی    

روزنامه نیویورک‌تایمز در تاریخ 15مارس 1968(25اسفند 1346) یکی از مهم‌ترین اخبار خود را به توسعه روابط تجاری میان دولت‌های تهران و مسکو اختصاص داد و تیتر زد: «ایران درهای مبادلات تجاری گسترده با شوروی را باز کرد». به نوشته این روزنامه ناظران آمریکایی بر این باورند که توسعه روابط تجاری میان شوروی و ایران از منظر جغرافیایی و به‌دلیل اینکه ایران در مرزهای جنوبی شوروی واقع شده، امری منطقی به‌نظر می‌رسد. مقامات ایرانی نیز بعضا عنوان کرده‌اند که ارتباطشان را با همسایه شمالی(شوروی) به‌منظور اطمینان از این مسئله که روسیه از کشورهای عربی که در منطقه خلیج‌فارس رقیب ایران محسوب می‌شوند، حمایت نکند، توسعه خواهند داد. «گاز» مهم‌ترین عنصر و مهم‌ترین دلیل توسعه روابط تجاری میان ایران کاپیتالیست و جماهیر سوسیالیستی شوروی است. بر مبنای توافقات انجام شده ایران در حال ساخت یک لوله گاز 42اینچی از مناطق نفتی خوزستان تا مرز شوروی در غرب دریای خزر است. این خط لوله با هزینه‌ای معادل 550میلیون دلار در حال ساخت است. این خط لوله از خوزستان تا شهر ساوه در 80مایلی جنوب تهران توسط شرکت‌های غربی در حال ساخت است و از ساوه تا مرز شوروی روس‌ها مسئولیت ساخت این لوله گاز را به‌عهده گرفته‌اند. بخشی از درآمد این گاز صادراتی به‌مدت دست‌کم 12سال، به پروژه‌هایی که روس‌ها ساخت آن را در ایران به‌عهده دارند، اختصاص خواهد یافت. در واقع ایران بخش مهمی از بدهی‌های جاری خود به شوروی را نیز در ازای صادرات گاز به شوروی تسویه خواهد کرد. از مهم‌ترین این پروژه‌ها ساخت کارخانه فولاد در ایران است، روس‌ها سرمایه این پروژه 230میلیون دلاری را با بهره 2.5درصد فراهم کرده‌اند. ایران تجهیزات نظامی خریداری شده از شوروی به مبلغ 110میلیون دلار را نیز در ازای صادرات گاز به این کشور تسویه خواهد کرد.