علمای بلاد

  سیدمحمد حسین محمدی  
 تاریخ حوزه بیش از هر چیزی با نام‌ها گره‌خورده است؛ نام‌هایی آشنا که به‌عناوین‌مختلف در کتاب‌ها و جراید تکرار می‌شوند. اما همه می‌دانیم که نه‌تنها تاریخ حوزه که تاریخ هر فرهنگ و ملتی، بر پایه تلاش بسیاری از کسانی بناشده است که اگرچه شهرت چندانی ندارند اما تلاش‌ها و جان‌فشانی‌هایشان به هزار و یک دلیل، خوانده و یا دیده نمی‌شود. وقتی سخن از مشروطه است، بیش از هر چیزی نام شیخ فضل‌الله نوری و آخوند خراسانی تکرار می‌شود و شاید کمتر کسی از سیدعبدالحمید، طلبه جوان و نخستین شهید مشروطه یاد کند. وقتی سخن از تأسیس حوزه علمیه قم به میان می‌آید، بیش از همه نام آیت‌الله عبدالکریم حائری است که می‌درخشد و کمتر کسی از تلاش‌های محمدتقی بافقی برای ماندگارکردن شیخ عبدالکریم در قم یاد می‌کند. تاریخ حوزه به همان اندازه که مدیون شیخ عبدالکریم حائری و آخوند خراسانی و آیت‌الله بروجردی و امام خمینی (ره) است، به همان اندازه نیز مدیون علمای بلاد هم هست؛ روحانیونی که سال‌های سال در روستاها و شهرهای مختلف بی‌هیچ نام و نشانی سعی کردند تا مردم را با روحانیت و دین پیوند دهند و اگر نبود مجاهدت‌ها و ازخودگذشتگی آنان هیچ‌گاه حوزه در این جایگاهی که هست نبود. یکی از بی‌شمار عالمان بلاد که سهم بسیار پررنگی در هدایت فرهنگی و دینی مردم منطقه‌اش ایفا می‌کرد، آیت‌الله سیدعبدالکریم خاتمی سبزواری است. سیدعبدالکریم سال‌ها در محضر میرزا احمد کفایی و سیدیونس اردبیلی و آشتیانی شاگردی کرده بود. میرزا احمد کفایی او را شیر بیشه علم خوانده بود و از سیدابوالحسن اصفهانی اجازه اجتهاد داشت. اما بی‌هیچ ادعایی سال‌های سال در مناطق مختلف مشهد و سبزوار به تبلیغ دین، مبارزه با بهاییت، اخباری‌گری و فرقه‌های انحرافی پرداخت. در سختی‌ها و شداید محل رجوع مردم بود. بااینکه وجوهات زیادی به دستش می‌رسید و اجازه تصرف مطلق داشت، تا پایان عمر مستطیع نشد و تمام وجوهات را برای آیت‌الله سیدمحمود شاهرودی می‌فرستاد تا علم مرجعیت را افراشته نگه دارد. آیت‌الله سیدعبدالکریم خاتمی سبزواری، به بهترین شکل به رسالتی که برعهده داشت وفادار ماند و درنهایت در اواخر سال1346 از دنیا رفت اما سهم و قدر سیدعبدالکریم خاتمی سبزواری و قطاری از همراهان و هم‌مسلکانش هیچ‌گاه آنگونه که شایسته و بایسته بود، شناخته نشد.