سیحون؛ گالری 54ساله

معراج قنبری

شماره 266 در 20 متری دومِ خیابان شاه (جمهوری)، خانه‌ای زیبا بود. شاهکاری از هوشنگ سیحون. نخستین مکان گالری سیحون نیز در همان‌جا بود. معصومه نوشین (سیحون) خود درباره آغاز گالری‌داری می‌گوید: «سال45 بود. در گالری بورگز، که توسط یک خانم فرانسوی (خانم بقایی) اداره می‌شد، نمایشگاهی به‌خاطر روز مادر ترتیب یافته بود که بسیاری از نقاشان و مجسمه‌سازان معروف کشور در آن شرکت کرده بودند. گالری بورگز به شیوه گالری‌های فرانسوی اداره می‌شد، با این تفاوت که هدف‌های فرهنگی کمتر مورد‌نظر گرداننده‌اش بود و بیشتر به فروش آثار توجه می‌کرد؛ برخلاف تالار ایران، که بیشتر برنامه‌هایش معطوف به مسائل مبرم هنری و فرهنگی ایران بود و فروش آثار در اولویت نبود. باری، پیش از شروع نمایشگاه، خانم گالری‌دار، مجسمه‌های تناولی را، که در طبقه بالا بود، آورده و دم در گذاشته بود. این برای ما - هنرمندان ایرانی - قابل‌تحمل نبود که در وطن خودمان، از سوی یک بیگانه با فرهنگ ما، به بهترین هنرمندمان بی‌احترامی شود. این بود که همان جا در جمع هنرمندانی که ناراحت و عصبی بودند، متعهد شدم، تا یک‌ماه دیگر یک گالری هنری باز‌کنم که حافظ منافع هنرمندان مملکت باشد؛ و این کار را کردم؛ و در بهمن 45 این گالری افتتاح شد». نشانه گالری را رضا مافی طراحی کرد و گالری با نمایش آثاری از حسین زنده‌رودی در 10 بهمن افتتاح شد. در این سال به‌جز گالری قندریز (تالار ایران) هیچ گالری فعال و جدی دیگری در تهران وجود نداشت. نام گالری سیحون رفته‌رفته با نام هنرمندان پرآوازه ایران گره خورد. در اردیبهشت 1351 و پس از نمایش آثار غیراخلاقی هانیبال الخاص، گالری توسط پلیس تعطیل شد. از سوی دیگر اختلاف‌های شخصی هوشنگ سیحون و معصومه نوشین نیز مزید بر علت شد تا گالری به ساختمانی در کوچه چهارم خیابان پارک (وزرا) منتقل شود. مراسم افتتاحیه محل جدید بسیار پرسروصدا بود؛ از حضور ابراهیم گلستان و صادق چوبک گرفته تا ده‌ها شخصیت‌ ادبی و هنری مطرح روزگار. مجله فردوسی در صفحه 20 شماره‌1966 (دوشنبه، 3 دی 1352) چنین نوشته بود: «ظاهرا پس از شکرآب شدن روابط زناشویی معصومه خانم سیحون و شوهرش، او تصمیم دارد نام«گالری سیحون» را تغییر دهد؛ گو اینکه هنوز او را به نام«معصومه سیحون» می‌شناسند. به‌زودی قرار است که این گالری به نام«نادر» نام‌گذاری شود». تغییر نام سرانجام اما در (31 اردیبهشت 1389) مدتی قبل از درگذشت معصومه سیحون، انجام شد و نام گالری بر سردر ورودی آن به«نادر سیحون» تبدیل شد. این گالری با 54سال عمر، قدیمی‌ترین گالری فعال در تهران است. تأثیر این مکان هنری در ارتقای هنر معاصر ایران، حمایت و معرفی از هنرمندان و برقراری تعادل میان دو سویه تجاری و فرهنگی در این امر، غیرقابل انکار است. برای اطلاع از اتفاق‌ها و فهرست نمایشگاه‌های گالری سیحون، می‌توان به سلسله مقاله‌های «داریوش کیارس» در شمارگان 202 تا 204 نشریه تندیس رجوع کرد.