پل‌هایی که زیر پای عابران نیست

زینب زینال‌زاده- خبر‌نگار

 پل عابرپیاده مسیر دسترسی شرقی و غربی یا شمالی و جنوبی یک معبر است؛ مسیری که از یک‌سو برای راننده اطمینان ایجاد می‌کند تا با سرعت مطمئنه در خیابان و بزرگراه رانندگی کند و از سوی دیگر گذرگاه امنی است برای عابران پیاده. ساخت نخستین پل عابرپیاده به قرن بیستم یعنی زمان افزایش تعداد اتومبیل‌ها در خیابان و رشد صنعتی شدن شهرها برمی‌گردد. در گذر زمان شکل پل یا گذرگاه‌های امن عابران پیاده هم تغییر کرده و درنهایت به طراحی امروز رسیده است. پل عابرپیاده برای همه مردم یک جامعه ساخته و در معابر پرتردد و محورهای بزرگراهی نصب شده یا می‌شوند. نگاهی به پل‌های عابرپیاده نه‌تنها در تهران، بلکه در سایر شهرهای بزرگ کشور نشان می‌دهد، همه مردم نمی‌توانند از آنها استفاده کنند.
برای بیرون آمدن دل‌دل می‌کنند و نمی‌دانند آیا کسی به آنها در بالا رفتن از پله‌های پل کمک خواهد کرد یا نه؟ با همین تردید آماده می‌شوند. یکی عصا به‌دست می‌گیرد و دیگری واکر. برخی هم ویلچر دارند. در این میان نباید مادرانی را فراموش کرد که فرزند خردسالشان را با کالسکه حمل می‌کنند؛ اینان همان افراد خاصی هستند که به‌دلیل وضعیت نامناسب پل‌های عابرپیاده مقابل آنها می‌ایستند، مستأصل می‌شوند و دقایق یا حتی ساعت‌ها چشم به راه رهگذران می‌دوزند تا با کمک آنها مسیرشان را هموار کنند. صحنه‌های اینچنینی برای کسی غریبه و ناآشنا نیست. بهروز مروتی، مدیر کمپین معلولان ایران با تأیید مناسب نبودن پل‌های عابرپیاده می‌گوید: «پل‌های عابرپیاده به‌وفور در کلانشهر تهران دیده می‌شود و نکته مهم این است که پل‌ها با هدف خدمت‌رسانی به عابران پیاده احداث و نصب شده‌اند، اما خدمت‌رسانی مناسب به همه مردم احساس نمی‌شود.» او به شعار «تهران شهری برای همه» اشاره می‌کند و می‌گوید: «در راستای این شعار باید تمام امکانات و خدمات شهری در اختیار همه شهروندان و ساکنان شهر قرار گیرد. برای تحقق این شعار فاصله زیادی وجود دارد و به‌نظر نباید به مناسب‌سازی‌ پل‌ها خیلی خوش‌بین بود.» مکانیزه‌شدن پل‌ها از اقدامات خوب شهرداری تهران است که مدیر کمپین معلولان ایران با ابراز رضایت از این کار می‌گوید: «برقی یا مکانیزه شدن برخی از پل‌ها اقدام قابل تقدیر و شایسته‌ای است که توسط مدیریت شهری انجام شده است، اما این کار هم نیاز به مطالعات گسترده با نگاهی به وضعیت افراد خاص دارد که با توجه به وضعیت کنونی پل‌ها این نگاه خاص مغفول مانده است.» به گفته او، برقی شدن پل‌ها مشکلاتی برای معلولانی که از ویلچر استفاده می‌کنند به‌وجود می‌آورد: «افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند، حتما و صددرصد نمی‌توانند از هیچ نوع پل عابرپیاده‌ای استفاده کنند. برای این افراد برقی یا عادی بودن پل فرقی ندارد و آنها از این امکانات سهمی ندارند.»
نصب آسانسور ویژه معلولان و سالمندان کنار پل‌های عابرپیاده می‌تواند به تردد سهل و آسان این قشر کمک کند که مروتی هم این مورد را تأیید می‌کند و می‌گوید: «نصب آسانسور کنار پل‌های عابرپیاده گزینه مناسبی است که در خیابان دماوند هم اجرایی شد. منتهی مدت زیادی از بهره‌برداری نگذشته بود که درهای آسانسور به‌دلیل بالا بودن هزینه نگهداشت، روی مردم بسته شد.» او یقین دارد انجام چنین کارهایی ابتدا سبب دلگرمی و امیدواری معلولان می‌شود و سپس باعث دلزدگی و ناامیدی. به همین دلیل می‌گوید: «انجام ندادن برخی از کارها تبعات بهتری از انجام دادنش دارد.»
مدیر کمپین معلولان ایران می‌گوید: «سال 1390مجموعه ورزشی قمر بنی‌هاشم در خیابان فدائیان اسلام بهره‌برداری شد؛ مجموعه‌ای ورزشی ویژه معلولان با تمامی امکانات و تجهیزات. ضلع شرقی این باشگاه پل عابرپیاده دارد که برای استفاده معلولانی که به باشگاه می‌آیند، مناسب‌سازی‌ نشده است.» به گفته مروتی، وجود این پل در کنار مجموعه ورزشی ویژه معلولان معنایی جز بی‌تدبیری ندارد.

عبور هوایی با آسانسور
وحید سرلک، سرپرست معاونت فنی و مهندسی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران

پل‌های عابرپیاده اعم از عادی و مکانیزه در اختیار مناطق 22گانه شهرداری بود که بعدها به‌طور متمرکز به سازمان زیباسازی شهرداری تهران واگذار شد. این واگذاری مدت زیادی طول نکشید و از اواخر سال 98پل در اختیار معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران قرار گرفت. در این واگذاری و بده و بستان‌ها، باز هم پل‌های عادی به مناطق واگذار شد و رسیدگی به وضعیت پل‌های مکانیزه یا احداث و نصب پل‌های برقی را معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران بر‌عهده گرفت. این روند واگذاری و پس‌گیری نشان می‌دهد که نه‌تنها افراد خاص، بلکه مسئولان هم با چالش پل‌های هوایی مواجه بوده‌اند. به‌هر‌حال با کلی پرس‌وجو برای به‌دست‌آوردن اطلاعات جامع و کامل از این گذرگاه‌های هوایی موفق شدیم با وحید سرلک، معاون فنی و مهندسی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران گفت‌وگو کنیم.

به‌طور کلی چند پل عابرپیاده در کلانشهر تهران وجود دارد؟
حدود 888دستگاه پل عابرپیاده در مناطق 22گانه وجود دارد.
آماری از تعداد پل‌های مکانیزه و عادی ارائه می‌دهید؟
به‌طور کلی 121پل مکانیزه و 767پل غیرمکانیزه یا همان پل عادی وجود دارد.
مدتی است که زمزمه مناسب‌سازی‌ پل‌های عابرپیاده برای حمل‌ونقل دوچرخه شنیده می‌شود. در این مورد توضیح می‌دهید؟
مناسب‌سازی‌ پل‌ها از طریق نصب رمپ صورت گرفته است. البته این کار را نمی‌توان روی همه پل‌ها انجام داد؛ چراکه مسیرهای خاص یعنی تلاقی معبر و محور بزرگراهی برای این مناسب‌سازی‌ شناسایی شده‌اند. تا‌کنون حدود 29دستگاه پل عابرپیاده در مناطق 2، 3، 4، 5، 8، 9، 10، 14، 17، 18و 20به رمپ ویژه دوچرخه تجهیز شده‌اند که با این کار دوچرخه‌سواران به‌راحتی می‌توانند با استفاده از این پل‌ها همراه با دوچرخه از عرض محور بزرگراهی عبور کنند.
این مناسب‌سازی‌ روی همه پل‌ها انجام می‌شود؟
خیر. پل‌های مکانیزه قابلیت نصب این رمپ را ندارند و فقط پل‌های عادی به این کار اختصاص داده شده‌اند.
برنامه‌ای برای افزایش پل‌های ویژه دوچرخه‌سواران دارید؟
بله. تا پایان سال، 40دستگاه پل دیگر با نصب رمپ مناسب‌سازی‌ می‌شود و تعداد این پل‌ها به بیش از 60 دستگاه می‌رسد.
از آسانسورهایی که برای عبور و مرور معلولان ویلچری استفاده می‌شود، چه خبر؟
اکنون در تهران 18دستگاه آسانسور با هدف خدمت‌رسانی به معلولان ویلچری و سالمندان وجود دارد که کنار پل‌های عابرپیاده نصب شده‌اند، اما زمانی که مسئولیت پل‌های عابرپیاده به معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران واگذار شد، فقط 2آسانسور فعال بود که با مشارکت مدیران حوزه حمل‌ونقل اکنون 11آسانسور فعال هستند و گروه‌های خاص می‌توانند از آنها استفاده کنند.
خبرهایی از غیرفعال بودن برخی پل‌های مکانیزه شنیده می‌شود. در این مورد توضیح می‌دهید؟
بله درست است. اکنون حدود 60پل مکانیزه وجود دارد که به دلایل مختلف ازجمله سرقت برخی از قطعات، غیرفعال هستند. برای فعال کردن این پل‌ها شهر تهران را به 4پهنه تقسیم و مناقصه‌ای برگزار و شرکت تأمین قطعات پل‌های مکانیزه مشخص شد. قطعات مورد نیاز پل‌های مکانیزه وارداتی و گران هستند و با توجه به شرایط اقتصادی و وضعیت تحریم با مشکل مواجه شده‌ایم که امیدوارم تا پایان مهر این موانع برطرف شوند.
برنامه‌ای برای مناسب‌سازی‌ پل‌ها برای عبور و مرور معلولان به‌ویژه کسانی که با ویلچر تردد می‌کنند، دارید؟
ایجاد رمپ برای دسترسی معلولان و ویلچرسواران به‌دلیل شیب تند خطرناک است؛ بنابراین در سال جدید هیچ پلی برای این افراد مناسب‌سازی‌ نمی‌شود.
حتماً برنامه ویژه‌ای خواهید داشت.
استفاده از آسانسور برای افراد خاص مانند سالمندان و معلولان و افرادی که با ویلچر تردد می‌کنند یا مادرانی که کالسکه دارند، گزینه مناسبی است؛ بنابراین پل‌های جدیدی که ساخته می‌شود در کنارشان حتماً آسانسور طراحی می‌شود.
نمونه‌ای دارید؟
بله. پلی که 2‌ماه پیش در تقاطع گیشا- جلال آل‌احمد نصب شده، نمونه همین طراحی جدید است که به‌زودی عملیات نصب آسانسور آن به پایان می‌رسد و بهره‌برداری می‌شود.

مشکلات خاص برای بانوان معلول

اعظم مهدیزاده، رئیس انجمن سازمان ورزش بانوان معلول: مناسب‌سازی‌ یک پل هزینه‌بر است، اما اگر هنگام تصمیم‌گیری برای مناسب‌سازی‌ معابر یا به‌طور کلی برنامه‌ریزی برای بهره‌مندی همه اقشار از امکانات رفاهی، خدماتی، اجتماعی و ورزشی، وضعیت همه مردم جامعه درنظر گرفته شود، کارها نتایج بهتری خواهد داشت، اما در غیراین صورت هزینه کردن‌ها بیهوده خواهد بود. نکته‌ای که شاید کمتر به آن توجه می‌شود، شرایط بانوان معلول است. آقایانی که معلولیت جسمی و حرکتی دارند با کمک سایرین به هر حال از پل عابرپیاده بالا می‌روند، اما خانم‌ها معذب هستند و قطعاً نمی‌توانند از هر رهگذر و شهروندی درخواست کمک کنند.

گذرگاه امن خطی

فرزانه بشردوست، دبیرکل کانون سالمندان شهر تهران: سالمندان هم قشر دیگری از جامعه هستند که برای استفاده از پل‌های عابرپیاده با چالش‌های زیادی مواجهند. 3گروه سالمند در جامعه وجود دارد؛ سالمندان جوان که 60تا 65ساله‌اند، سالمندان میانسال که 70تا 75سال دارند و سالمندان مسن که 80سال به بالا هستند؛ بنابراین بهره‌مندی هر یک از این گروه‌های سنی از امکانات شهری ازجمله پل‌های عابرپیاده متفاوت است. سالمندان جوان قاعدتاً مشکل خاصی در استفاده از پل‌های عابرپیاده اعم از عادی و مکانیزه ندارند، ولی افرادی که در 2گروه سنی سالمندی یعنی میانسالی و مسن قرار می‌گیرند با توجه به شرایط جسمی نمی‌توانند از پله بالا بروند و به همین دلیل استفاده از پل‌های عابرپیاده برای این افراد مشکل است.  نکته‌ای که در مورد مکانیزه شدن پل‌های عابرپیاده اهمیت دارد، این است که سرعت پل‌های مکانیزه متفاوت است. در برخی از جاها سرعت تسمه‌ای که پله‌ها را حرکت می‌دهد، زیاد است و در نقطه‌ای دیگر، آهسته. طبیعتاً حرکت آهسته پله‌ها به نفع سالمندان است که امیدوارم این کار هم درست و اصولی انجام شود. سالمندان در دوره‌ای از حیات هستند که به مراکز درمانی و بهداشتی نیاز دارند؛ بنابراین مکانیزه شدن پل‌های مقابل مراکز درمانی و بیمارستانی و حتی داروخانه‌ها اهمیت زیادی دارد. وضعیت پل‌ها مصداق همان ضرب‌المثل «عطایش را به لقایش بخشیدند» است. افراد خاص حاضرند از حداقل امکانات شهری سهمی داشته باشند تا به بهانه بالا بودن هزینه و کمبود بودجه در راه بازنمانند.