بازیگر شرق

  گروه گزارش 
هزار سال پیش که خازم بن خزیمه سردار عباسی برای برچیدن جنبش استاذسیس به خراسان اعزام شد گرچه پیروان او را  را از دم تیغ گذراند و کشتار بسیاری در ناحیه جنوب خراسان تا هرات امروزی انجام داد، اما در همان جا ریشه دواند و تا سال‌های سال بعد خاندانش در منطقه قائنات و بجستان حکمرانی کردند و با همه حکومت‌ها و خاندان‌های پادشاهی همراهی داشتند تا اینکه در عصر قاجار پس از اینکه انگلستان هند را مستعمره خود کرد به‌عنوان یک بازیگر منطقه‌ای قدرتمند در شرق ایران به نقش‌آفرینی دست زد. از امیرعلم خان تا امیرمحمد ابراهیم‌خان علم که این آخری به شوکت‌الملک معروف است همگی در خدمت پادشاهان قاجار و بعد پهلوی درآمدند و البته در ناحیه حکمرانی خود پادشاه بودند. شوکت‌الملک که پدر اسدالله علم نخست‌وزیر و وزیر دربار قدرتمند دربار پهلوی دوم است از مهم‌ترین رجال عصر انتقال پادشاه قاجار به پهلوی است. او شاید تنها کسی در میان رجال نامدار پهلوی اول است که نه‌تنها به ‌دست رضاشاه مورد تعرض قرار نگرفت بلکه همواره در خدمت شاه به پست‌های بالا به‌عنوان مشاور و امین رضاشاه خدمت می‌کرد.
خاندان علم در دوران قاجار البته در میانه رقابت روس و انگلیس بیشتر تمایل به سیاست انگلیس در منطقه داشتند و به ‌صورتی در مرز رقابت آنها نیز به سر می‌بردند. روس‌ها همواره به هند و افغانستان به ‌عنوان مرکز تمرکز سیاست انگلیس در جهان به‌عنوان مهم‌ترین مستعمره خودش، چشم داشتند و این خاندان علم و به‌خصوص شوکت‌الملک بود که در شرایطی که دولت مرکزی بسیار ضعیف و ناتوان در برابر روس و انگلیس عمل می‌کرد او در منطقه ابتکار عمل را در دست داشت و با انگلیس رفیق و همدم و با روس‌ها همراه و کنترل‌کننده سیاست‌شان در خراسان بود. 
محمد ابراهیم‌خان شوکت‌الملک در دوران رضاشاه سال‌ها استاندار فارس بود و از این جهت نیز علاوه بر شرق ایران، برجنوب کشور و بنادر خلیج‌فارس حکمرانی می‌کرد و همین مسئله نشان می‌دهد که او تا چه حد در میانه سیاست ایران همراه شاه جدید و انگلیسی‌ها به‌عنوان مهم‌ترین حامیانش بود. در 1317 به ‌عنوان وزیر پست و تلگراف انتخاب شد و تا شهریور 20 در دولت‌های مختلف این پست را در اختیار داشت. پسرش اسدالله علم در آن زمان به‌ عنوان یک امیرزاده با دختر قوام‌الملک شیرازی ازدواج کرد که از نظر سیاسی نیز پیوند این دو خانواده سرشناس بسیار مهم است.
 شوکت‌الملک در بیرجند نخستین فرودگاه ایران و نخستین شهر ایرانی با سیستم لوله‌کشی را در 1304 شمسی احداث کرد. همین قدر بدانید که لوله‌کشی آب در تهران در ابتدای سال‌های دهه 30 شروع شد. 
شوکت‌الملک در 1322 درگذشت و میراث خانوادگی خود را به تنها پسرش اسدالله علم داد. کسی که در سیاست ایران در دوران محمدرضاشاه به‌عنوان یکی از مردان قدرتمند در نخست‌وزیری و بعدها وزارت دربار عمل کرد.