جهان‌نما
مصر؛ گرفتار در 3بحران منطقه‌ای
ادامه ساخت سد نهضت، افزایش فعالیت‌های تروریستی در صحرای سینا و شکست ژنرال حفتر در لیبی، امنیت منطقه‌ای قاهره را در معرض خطر قرار داده است
«مدت‌هاست سکوت کرده‌ایم، اما در قبال امنیت مرزهای خود با کسی شوخی نداریم. اگر درگیری‌های نظامی لیبی از شهر سرت عبور کند ارتش مصر ناچار است وارد صحنه شود، از همین حالا هم به نیروی هوایی کشور فرمان آماده‌باش داده‌ام»؛ اینها بخشی از سخنان روز شنبه عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور دولت کودتایی مصر درباره تحولات نظامی در بحران لیبی است. هشداری بی‌سابقه از سوی قاهره به دولت وفاق و ترکیه که حالا به موضع برتر در میدان لیبی دست پیدا کرده‌اند و دیگر به این سادگی حاضر به پذیرش آتش‌بس نیستند! مصر پس از شکست سنگین نیروهای ژنرال حفتر، طرحی را با هدف آتش‌بس فوری و از سرگیری مذاکرات سیاسی در لیبی آماده کرد. توقف درگیری‌های نظامی در لیبی برای قاهره از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که به‌نظر می‌رسد مقاومت پایگاه‌های حفتر به‌طور کامل از بین رفته و با پیشروی دولت وفاق ممکن است ظرف کمتر از 3ماه، تنش‌های نظامی به مرزهای غربی مصر نزدیک شود.
پاسخ منفی دولت وفاق و ترکیه نسبت به هرگونه پیشنهادی برای از سرگیری مذاکرات، حالا ممکن است فصل تازه‌ای از تنش‌های نظامی در بحران لیبی را، این بار با ورود ارتش مصر آغاز کند. اگرچه بسیاری از تحلیلگران بحران لیبی معتقدند این خط و نشان‌ها از مرحله تهدید فراتر نمی‌رود و طرفین به‌تدریج برای مذاکره جدید آماده می‌شوند. سعید الحاج، نویسنده فلسطینی در این‌باره می‌نویسد: به‌رغم تمام پیشروی‌های اخیر دولت وفاق، همچنان نیروهای مورد حمایت مصر و امارات در لیبی از امکانات بیشتری برای تداوم درگیری‌ها برخوردار هستند. بنابراین گزینه پیشروی تا مرزهای مصر، انتخاب عاقلانه‌ای نیست و احتمالا به‌زودی مذاکرات از سر گرفته خواهد شد؛ اگرچه این بار با وضعیتی بسیار متفاوت نسبت به 3ماه گذشته؛ چرا که حالا دیگر محاصره طرابلس به کلی از بین رفته و دولت وفاق در موقعیت میدانی بهتری قرار دارد.
سد نهضت و زمزمههای جنگ بر سر آب
دقیقا در روزهایی که مصر برای حمایت از مرزهای غربی خود شاهد تنش‌های بی‌سابقه نظامی و سیاسی است، مذاکرات این کشور با اتیوپی درباره سد نهضت هم به کلی به بن‌بست رسیده است. ساخت این سد بزرگ روی رود نیل، مصر را از سهم قابل توجهی از منابع آبی این کشور محروم خواهد ساخت. با وجود آنکه قاهره طی 5سال گذشته انواع روش‌های مسالمت‌آمیز برای جلوگیری از ساخت این سد را به‌کار برده، اما به‌نظر می‌رسد اراده‌ای در آدیس‌آبابا برای تعامل با مصر وجود ندارد. با شکست مذاکرات دوجانبه، حالا دولت مصر اعلام کرده این پرونده را از طریق شورای امنیت سازمان ملل پیگیری خواهد کرد. این در حالی است که گیدو اندراگاشیو، وزیر خارجه اتیوپی، مصر را متهم به توطئه سیاسی برای استفاده انحصاری از منابع آبی منطقه کرده است و وعده داده، سد نهضت، نهایتا تا 2ماه آینده آبگیری خواهد شد. روزنامه العربی‌الجدید با اشاره به این موضوع می‌نویسد: رجوع قاهره به شورای امنیت نشان می‌دهد دولت سیسی برنامه روشنی برای مقابله با فشارهای اتیوپی ندارد، چرا که بدون شک نتیجه پیگیری‌ها در شورای امنیت در بهترین حالت چیزی فراتر از صدور قطعنامه‌ای مبنی بر توصیه به ادامه مذاکرات و تعامل میان طرفین نخواهد بود.
منابع مختلفی در مصر، نقش اسرائیل را در این بحران و تقویت موضع آدیس‌آبابا پررنگ می‌دانند؛ برای مثال روزنامه دولتی الیوم‌السابع می‌نویسد: اسرائیل با استفاده از نفوذ خود در اتیوپی، پرونده سد نهضت را به ابزاری برای فشار بر قاهره و تغییر سیاست‌های منطقه‌ای این کشور تبدیل کرده است. علاوه بر این، حمایت‌های مالی عربستان و امارات از اتیوپی طی سال‌های اخیر، با وجود تنش‌های میان مصر و این کشور، می‌تواند نشانه‌ای از رویکرد مشابه این دو کشور عربی با اسرائیل برای فشار بر مصر باشد.
بازگشت داعش در سینا
در سایه انتشار ویروس کرونا، بار دیگر نمودار عملیات تروریستی در صحرای سینا، سیر صعودی به‌خود گرفته است. جالب آنکه این فرایند در سایر کانون‌های گروه‌های تروریستی، ازجمله عراق، سوریه و کشورهای آفریقایی نیز مشابه بوده است. اندیشکده کارنگی چندی پیش در گزارشی با اشاره به این موضوع نوشته بود: تروریسم یکی از برندگان بحران کرونا خواهد بود؛ چرا که درگیری کشورها و سازمان‌های اطلاعاتی برای مقابله با آثار جانبی ویروس کرونا، فضا را برای توسعه شبکه ارتباطات زیرزمینی این گروه‌ها و در نتیجه، افزایش اقدامات تروریستی فراهم می‌کند.
در جریان آخرین تحولات مرتبط با صحرای سینا، نیروهای داعش روز جمعه در نزدیکی منطقه رفح با اجرای عملیات کمین به خودروهای گشت ارتش مصر حمله کردند. به گزارش شبکه الجزیره، این درگیری با انفجار یک مین در مسیر خودروهای گشت آغاز شده و تا حدود یک ساعت، به‌صورت تبادل آتش میان طرفین ادامه داشته است. در جریان این عملیات، 9سرباز ارتش مصر به‌شدت مجروح شدند. این در حالی است که طی 2ماه گذشته، 7عملیات مشابه علیه نیروهای ارتش مصر در نقاط مختلف سینا به وقوع پیوسته است. منابع محلی می‌گویند حجم نیروهای ارتشی مصر در سینا طی روزهای اخیر به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است، امری که می‌تواند نشانه‌ای از آمادگی این کشور برای انجام عملیات نظامی بزرگ علیه گروه‌های تروریستی در این منطقه باشد. اگرچه پیش از این نیز بارها عملیات مشابهی در صحرای سینا صورت گرفته اما وجود گروه‌های تروریستی متعدد در این منطقه همچنان امنیت ملی مصر را تهدید می‌کند. تمام اینها در حالی است که کنترل صحرای سینا به‌طور کامل در اختیار مصر نبوده و بخش‌های دیگری از این منطقه زیرنظر اسرائیل و همچنین نیروهای حافظ صلح سازمان ملل قرار دارد.
