درنگ شهر در پیاده‌راه شهریار
سیدمجتبی تقوی‌نژاد _ معاون مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران
اگر از منظر تاریخی به دستاوردهای بشر نگاهی بیندازیم، در می‌یابیم که شهرنشینی نقطه عطفی در تاریخ انسانی و بستر شکوفایی مدنیت و زندگی اجتماعی انسان‌هاست. در حقیقت می‌توان گفت ابتدا صلح و توافق بشر برای حضور و زیستن در یک محدوده جغرافیایی مشترک، معنا و مفهوم «شهر» را پدید آورد و سپس بناها و ساختمان‌ها به مثابه انگاره‌های بافت شهری طراحی و اجرا شدند. بنابراین از نگاه تاریخی فرهنگ انسانی مقدم بر معماری و طراحی فضایی شهر است.
اما اکنون نخستین چیزی که از شنیدن کلمه «شهر» به ذهن شهروند مدرن خطور می‌کند، ساختمان‌ها، اتوبان‌ها و ترافیک خودروهاست؛گویی شهرها به تبعیت از انقلاب صنعتی و توسعه صنایع خودروسازی ، بنزین ارزان و سازه‌های جاده‌ای عظیم برای ماشین‌ها طراحی شدند تا انسان‌ها. لذا تمام معضلات آن را هم با خود همراه کردند: دود ، فضای خشک و دراندشت پارک ماشین ، اتوبان‌های درهم و شاهراه‌های بی‌معنا و افسرده‌کننده ، تاسیسات شلوغ و پیچیده انرژی‌رسان و انرژی‌بر از پمپ‌های بنزین تا تیرها و سیم‌های برق. نتیجه این شد که اقتصاد ، کار و اشتغال در شهر با کارآمدی اکولوژیکی پا به پای هم جلو نرفتند. بی‌توجهی به فرهنگ و روح انسانی شهر خطای بزرگ برنامه‌ریزان، مدیران و طراحان شهری بوده است. در کلانشهر تهران و در سیستم جدید مدیریت شهری ما شاهد یک چرخش رویکرد از نگاهی صرفا کالبدی به نگاهی انسانی، فرهنگ‌محور و ارگانیک هستیم.
گفتمان حق بر شهر مبتنی بر چارچوبی برای دسترسی برابر همگان به منافع شهر است و بر 2 اصل پایداری و عدالت اجتماعی استوار است.تأکید گفتمان حق بر شهر بر منافع عمومی شهروندان، در مقابل دیدگاه‌هایی است که شهر را به‌مثابه کالا می‌بینند. گسترش پهنه‌های عمومی به‌عنوان اهرمی در جهت نیل به گفتمان «حق بر شهر» و شعار «تهران، شهری برای همه» می‌تواند مزیت نسبی شهر تهران را برای شهروندان افزایش دهد. در گام نخست ما باید نگاهمان به شهرها به‌عنوان مجموعه‌ای با اجزای به‌هم وابسته و با روابط درونی پیچیده و فضاهای تعاملی و اجتماعی تغییر کند. بازپس‌گیری فضاهای شهری به نفع مردم، بخشی از پروژه انسانی‌تر کردن شهرها و انسان‌محور کردن آنهاست. گفتمان جدید مدیریت شهری، در گام نخست تغییر فضای ذهنی، مدیران و سیاستگذاری شهری را هدف گرفته است، در گام بعدی رویکردها و رویه‌های اجرایی شروع به تغییر خواهند کرد و در نهایت باید شاهد نمونه‌های اجرایی این گفتمان باشیم. ساخت فضاها و پهنه‌های عمومی که با این رویکرد ساخته می‌شوند یا مشمول تغییراتی می‌شوند، نمونه‌هایی از عملیاتی شدن گفتمان حق بر شهر و شعار تهران شهری برای همه است.
شهر بیش از آنکه به ماشین‌ها و بناها تعلق داشته باشد، متعلق به شهروندان است و مردم باید شهر را بازپس بگیرند.«بازپس‌گیری قلمروهای عمومی» یکی از راهبردهای شهرداری تهران در راستای تغییر پارادایم اداره شهر است.
شهروندان حق دارند که از فضاهای عمومی برخوردار باشند تا بتوانند اوقات فراغت خود را در آن بگذرانند؛ همچنان که حق دارند اولویت بیشتری نسبت به خودروها در بهره‌مند شدن از فضای شهر داشته باشند. اگرچه زمانی که از فضاهای عمومی صحبت می‌کنیم، غالبا پارک‌ها و میادین به ذهن خطور می‌کنند، باید بدانیم که خیابان‌ها بیشترین سهم از فضای عمومی یک شهر را به‌خود اختصاص می‌دهند، اما اغلب به‌عنوان مکان‌های جمعی فراموش می‌شوند. مهم این است که خیابان‌ها، میادین، پارک‌ها، پیاده‌روها و خطوط دوچرخه سواری به‌طور عادلانه در اختیار همه ساکنان شهر باشد. شهرداری تهران در این زمینه سیاست‌های مختلفی را پیگیری کرده است.یکی از طرح‌های شهرداری پایتخت که توانسته به خوبی به گسترش حقوق زیستی و فرهنگی شهروندان جامه عمل بپوشاند، ساخت پیاده‌راه‌ها و ایجاد محیط‌های جدید فرهنگی است. این مهم فضایی فراهم آورده تا شهر و شهروندان در حجم انبوهی از ابنیه و شلوغی‌های مرسوم کلانشهرها، با اندکی درنگ از میان گذرگاه‌های شهری عبور کرده و دسترسی آسان‌تری به فضای آرام شهری را تجربه کنند. خیابان استاد شهریار تهران ازجمله خیابان‌های خاطره‌انگیز برای پایتخت‌نشینان، به‌ویژه اهالی فرهنگ و هنر و یکی از گذرگاه‌های فرهنگی و هنری شهر تهران است. این خیابان از یک‌سو تالار وحدت و از دیگر سو تالار حافظ را در خود جای داده است و در عین حال خیابانی است که قلب تپنده مرکزی شهر را به شرق و غرب خود متصل می‌سازد. طرح شهرداری تهران در ساخت پیاده‌راه شهریار و تبدیل آن به پاتوق فرهنگی پایتخت و مأمنی دلنشین برای خانواده‌های تهرانی، یکی از اقداماتی است که می‌تواند گامی مثبت در تبدیل این گذر به «خیابان کامل» و نیز در راستای تحقق شعار «تهران شهری برای همه» باشد. همچنین از دیگر دستاوردهای ساخت و بهره‌برداری از پیاده راه شهریار، ایجاد فضایی برای ارتباط هر چه بیشتر هنرمندان و خانواده‌های تهرانی است؛ نظیر آنچه پیش از این در فضای هنری مقابل تئاتر شهر اتفاق افتاد و عملا سال‌هاست تئاتر خیابانی میهمان فضای مقابل این مجموعه هنری بوده است؛ پیاده راه شهریار نیز به بستری بدل خواهد شد که فقط محل عبور شهروندان نیست، بلکه پاتوقی فرهنگی- هنری است که محل مکث و درنگ بوده و یک خیابان و معبر، به ارزش افزوده فرهنگی شهروندان تبدیل می‌شود. در ساخت این پیاده راه که عملیات عمرانی آن از سال 98آغاز و با فضای سبزی به مساحت حدود 1500مترمربع به بهره‌برداری می‌رسد، پیش و بیش از هر هدف‌گذاری توسعه‌ای، گفتمان حق بر شهر و شعار تهران شهری برای همه مورد توجه قرار گرفته است تا از این رهگذر بتوان به نیازهای فرهنگی شهروندان پاسخی درخور و مناسب ارائه داد و تهران، در راستای نیل به اهداف برنامه پنج‌ساله سوم توسعه خود به افق روشن‌تری دست یابد. نمونه چنین اقداماتی، هم جامعه محلی را تغییر داده و هم در نهایت، خیابان‌های شهر را به صاحبان اصلی آنها، یعنی مردم باز خواهد گرداند.
در همینه زمینه :
