یادداشت
موزه‌ای برای فردای تهران
علی اعطا _ رئیس کمیته معماری و طرح‌های شهری شورای شهر تهران
فیلیپو توماسو مارینتی، شاعر ایتالیایی، زمانی موزه‌ها را قبرستان آثار هنری و کشتارگاه عبث نقاشان و مجسمه‌سازان توصیف کرده بود. امروزه اما موزه‌ها دیگر فقط مکانی برای نمایش و نگهداری آثار هنری نیستند؛ سیاستگذاران فرهنگی در پی راهبرد‌های نوین برای خلق ایده‌های نو هستند؛ با بازبینی دوباره نقش این مکان‌ها به‌منظور خلق امر نو. این راهبردها می‌توانند بسیار متنوع و مبتکرانه باشند؛ برای نمونه می‌توان به پروژه شرکت ایتالیایی «باکوه» اشاره کرد که به همان اندازه که ملهم از گذشته بوده، از آینده نیز الهام گرفته است. شاید بهترین تعبیر برای طرح پیشنهادی آنها با عنوان «فروم اولاند»، فروم یا میدانگاه رومی باشد. در یک سوی میدان، اتاق و فضایی برای یک مجموعه دائمی وجود دارد؛ درحالی‌که در خود میدان می‌توان رویدادهای مختلفی از قبیل نمایشگاه، کنسرت یا حتی تجمعات اعتراضی را ترتیب داد. در واقع این طرح از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار است که تا حد زیادی در تقابل با ساختار صلب موزه‌های امروزی قرار می‌گیرد که بیشتر برای هنرهای تجسمی متعارف (نقاشی، عکاسی و مجسمه) طراحی شده‌اند و کمتر با هنرهای جدید از قبیل اجرا (پرفورمنس) و چیدمان سنخیت و هماهنگی دارند. علاوه بر این، این طرح فضای گشوده‌ای دارد که مردم را به داخل خود فرا می‌خواند و از این طریق می‌کوشد موزه را از فضایی نخبه‌گرا به فضایی برای حضور مردم عادی بدل کند.
هرچند نمی‌توان اهمیت مکان‌هایی مانند متروپولیتن، موزه لوور، موزه بریتانیا، موزه پرادو، موزه ایران باستان، موزه واتیکان و بسیاری دیگر از موزه‌ها را بی‌اهمیت دانست و نقش آنها را در نمایش تاریخ بشریت انکار کرد؛ با این حال موزه صرفا مکانی برای زینت شهر نیست. موزه جایی است برای دیدن و آموختن. فضایی چندصدایی برای گفتمان نقادانه درباره گذشته و آینده.
یکی از راهبرد‌های نوین در ارتباط با شهر تهران، راه‌اندازی یک موزه معماری است. با توجه به اینکه معماری هر شهر، بازتابی از مجموعه شرایط تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی جامعه در دوران مختلف است، تهران به‌واسطه پایتخت بودن و به پشتوانه تاریخ شهرنشینی آن دارای مجموعه‌ای بی‌نظیر از آثار معماری است که لازم است مستندسازی شوند و برای ایجاد آگاهی بیشتر عموم نسبت به آنها در معرض دید همگان قرار بگیرند. این موضوع از طریق ایجاد موزه معماری تهران حاصل خواهد شد.
موزه معماری تهران علاوه بر مرور تاریخ شهر تهران از دریچه معماری، فرصتی برای معرفی معماری خوب و اعتلای سلیقه عموم مردم درخصوص معماری و از این طریق بهبود کیفیت سیما و منظر شهر تهران خواهد بود.
علاوه بر این اسناد بسیاری در حوزه معماری تهران در مراجع مختلفی وجود دارد که دسترسی عموم و پژوهشگران به آنها بسیار مشکل است. لازم است این اسناد و مدارک به شکل یکپارچه گردآوری شود تا منبع مشخص و در دسترسی برای پژوهش‌های تخصصی و علمی معماری ایجاد شود.
موزه معماری تهران در واقع یک مرکز مستندسازی و نمایشگاهی خواهد بود که متمرکز است بر فضای شهری و معماری. این موزه محلی برای نمایش اشیای ثابت نیست. مرکز رویداد و اطلاع‌رسانی است که مستندات هم در آن هست. مرکزی است فرهنگی برای معماری و شهرسازی تهران.
یکی از تجربیات مشابه در سطح جهانی، پاویون معماری و شهرسازی آرسنال پاریس است. یک مرکز مستند نگاری و اطلاع‌رسانی و نمایشگاهی که سال1988 تاسیس شد. برنامه فعالیت‌ها و رویدادهای پاویون معماری و شهرسازی آرسنال پاریس دربردارنده نمایشگاه‌های ویژه موضوعی، انتشارات، سخنرانی‌ها، کنفرانس‌ها و تورهای راهنمای شهری است. این مرکز همچنین ورک‌شاپ‌ها و برنامه‌های آموزشی خصوصا برای کودکان تدارک می‌بیند.
این مرکز مستندسازی، یک آرشیو عکس (Photo Library) قابل استفاده برای عموم و همچنین یک کتابفروشی دارد.
موزه معماری تهران می‌تواند در کنار برپایی نمایشگاه‌ها، جلسات و کنفرانس‌ها، محل برگزاری یک نمایشگاه دائمی از تهران به‌عنوان شهری در حال رشد هم باشد. در بخش نمایشگاهی چنین موزه‌ای، می‌توان تاریخ توسعه شهر تهران را از طریق اسناد، عکس‌ها، نقشه‌ها، پلان‌ها، فیلم‌ها و مولتی مدیا به‌نمایش گذاشت؛ مثلا نقشه‌ها و تصاویر تعاملی بزرگ که دگرگونی آینده شهر تهران را به تصویر بکشد.
