قصه سوزناک جنگل‌ها

آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار

 جنگل‌ها در تمام این سال‌ها بارها و بارها طعمه حریق شدند و آب از آب تکان نخورده است. هنوز که هنوز است بعد از صدها آتش‌سوزی کوچک و بزرگ در جنگل‌های کشور، بعد از هزاران اصله درخت که سوختند و خاکستر شدند، باز آتش که به جان جنگلی بیفتد، انگار دغدغه‌ای برای خاموش‌کردن آن وجود ندارد. هنوز که هنوز است گردشگرانی هستند که بی‌توجهی‌شان دامن همه ما  و همه ایران را می‌گیرد؛ پیرانشهر، سردشت، مریوان، گلستان، درخت‌های بلوط و چه بسیار حیوان‌های بی‌زبان... . بعضی آمارها می‌گویند مسبب 95درصد از آتش‌سوزی‌ها عامل انسانی است که 20 الی 30درصد این میزان به شکل عمدی انجام می‌شود. در دهه‌های اخیر یک‌ششم مساحت جنگل‌های زاگرس به دلایل گوناگون از بین رفته‌است. طبق آمار‌های منابع طبیعی استان، ۷۵‌فقره آتش‌سوزی در جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد در سال۹۵ رخ داده که در این آتش‌سوزی‌ها ۹۵۰هکتار از  این جنگل‌ها در آتش سوخت. همچنین در سال۹۶ (تا پایان آذرماه)، ۱۱۰ آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان رخ داد که در نتیجه آنها، ۷۰۰‌هکتار از جنگل‌های استان از بین رفته است تا اینکه دوباره امسال نوبت زاگرس شد. اما سوزناک‌ترین جنگل‌سوزی‌های سال‌های اخیر در کدام استان‌ها اتفاق افتاده‌اند؟ 

سال سیاه جنگل‌های شمال ایران؛ هزاروسیصد و نود و هشت
سال 1389 سال سوگ جنگل‌ها در ایران بود. همین چند‌ماه پیش، وقتی خبر آتش در جنگل‌های استرالیا با تصویرهایی از کوآلاهای سوخته دست به‌دست می‌شد، داد فعالان محیط‌زیست ایرانی درآمد که این بلا، گریبان جنگل‌های ایران را هم در سال89 گرفته نه رسانه‌های داخلی و نه رسانه‌های خارجی، آنطور که باید به آن نپرداخته‌اند. برآوردهای محمد درویش، ‌کارشناس محیط‌زیست از سال89، اینگونه است که در این سال، جنگل‌های ایران بیش از 3هزار بار آتش گرفته است؛ یعنی هر روز 10بار جنگل‌ها در ایران طعمه حریق شده‌اند. در سال۸۹ از لحاظ تعداد، بیشترین مورد جنگل‌سوزی در پارک ملی گلستان به ثبت رسیده است. در این سال فقط در یک فقره آتش‌سوزی حدود هزارو۷۰۰هکتار از پارک در آتش سوخت و آسیب دید. از مجموع آتش‌سوزی‌های مختلف، بیش از 120فقره در جنگل‌های گلستان رخ داد و به سطح حدود 2700هکتار از این عرصه‌ها خسارت وارد شد.

گلستان؛ هزار و سیصد و نود و سه 
هزار هکتار از جنگل‌های ناهارخوران، سوخت و خاکستر شد؛ آتشی که یک هفته ادامه داشت و داغ درختان، گیاهان و حیوانات زبان‌بسته بسیاری  بر دل ایران گذاشت. سال93، سال سیاهی برای جنگل‌های گلستان بود. تابستان آن سال، هفتمین آتش‌سوزی پارک ملی گلستان از شروع سال۹۳ بود، 100هکتار جنگل دچار آتش‌سوزی شد؛ ‌آتشی که علت آن هرگز مشخص نشد و با یاری محیط‌بانان، نیروهای آتش‌بان و مردم مهار شد. آتش کارش اینجا با گلستان تمام نشد و دی‌ماه همان سال هم به ناهارخوران رسید و گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری را از بین برد. در این سال، جنگل‌های گلستان، 3 بار آتش را تجربه کردند که براثر این آتش‌سوزی‌ها بخش‌هایی از جنگل‌های پارک ملی گلستان، مینودشت، رامیان، علی‌آبادکتول و بخش کوچکی از جعفرآباد شهرستان گرگان، جنگل‌های دهنه زرین‌گل علی‌آباد و بخش عمده‌ای از ناهارخوران دچار حریق شده و ازبین رفتند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال1393 در سطح کل کشور 6هزار و 700هکتار از مراتع و جنگل‌های کشور در مناطق چهارگانه محیط‌زیست اعم از پناهگاه حیات‌وحش و پارک ملی دچار طعمه حریق شدند.

مریوان؛ هزار و سیصد و نود و هفت 
جنگل‌های مریوان بارها و بارها در این سال‌ها قربانی شده‌اند. شهریور سال 97، جنگل‌های مریوان بیش از 10روز در آتش سوختند. جنگل‌های بلوط شهرستان مریوان در آتشی عمدی آن‌قدر شعله‌ور بودند که بیش از هزار هکتار از این جنگل‌ها نابود شدند. در این مدت 70نفر از فعالان انجمن سبز چیا و تعدادی از نیروهای روستاها برای اطفای آتش در کوهستان بودند اما هر بار با اطفای حریق دوباره این آتش شعله‌ور می‌شد؛ این آتش‌ها جان 4 نفر از آنها را گرفت. یک سال بعد، در شهریور 98 هم دوباره درخت‌های مریوان در آتش سوختند. ۱۳۰‌هکتار از جنگل‌های این شهرستان در چند روز از بین رفتند و خسارت این آتش‌سوزی را ۷۰۰ میلیون تومان اعلام کردند. بیشتر درختانی که در این منطقه طعمه آتش شده بود از گونه بلوط و بخشی هم درختان زالزالک برآورد شدند. البته اینها تنها خاطرات تلخ جنگل‌های مریوان نبودند. در خرداد‌ماه امسال 9مورد آتش‌سوزی در جنگل‌های مریوان اتفاق افتاد و 10روز سیاه را برای گونه‌های گیاهی و جانوری این شهرستان رقم زد.

سوگ در زاگرس؛ هزار و سیصد و نود و نه 
نام خائیز امسال بر سر زبان‌ها افتاد. بیش از 40هکتار از منطقه خائیز در آتش‌سوزی اخیر خردادماه از بین رفت و تصاویری از گونه‌های حیوانی سوخته در آتش در فضای مجازی دست به‌دست شد. تلخی ماجرا از آنجا دامنگیر همه ایران می‌شود که براساس اعلام سازمان جنگل‌ها، 50درصد دام و 40درصد آب کشور از طریق جنگل‌های زاگرس تامین می‌شود و این درحالی‌ است که در هفته سوزان زاگرس، 40درصد جنگل‌های 100هکتاری خائیز از بین رفتند. از سوی دیگر معیشت حدود یک و‌نیم میلیون نفر از مردم ساکن در این مناطق وابسته به جنگل‌های زاگرس است  که حالا در معرض خطر جدی قرار گرفته. البته خرداد امسال، فقط خرداد سیاه زاگرس نبود.
براساس آنچه دید‌بان جهانی جنگل از آتش‌سوزی در مناطق جنگلی ایران در روزهای گذشته منتشر کرد، خوزستان با ۵۷۹ مورد، فارس با ۳۰۱مورد، بوشهر با ۱۹۰مورد، ایلام با ۱۸۱مورد و اصفهان با ۱۵۶مورد آتش‌سوزی در جنگل‌ها در مدت یک هفته روبه‌رو شدند و حیات در آنها از بین رفت.