کتاب نخواندن، حق مردم است

محمدناصر احدی_روزنامه‌نگار

دیگر گوشمان پر شده از بس شنیده‌ایم که مردم ایران کتاب نمی‌خوانند. اگر معیار کتاب‎خوانی یا کتاب‌نخوانی مردم ایران تیراژ‌های 500تایی کتاب‌هاست، هیچ شکی باقی نمی‌ماند که مردم ایران کتاب نمی‌خوانند. اما مردمی که شبانه روزشان با انواع مشغله‌ها و مشکلات پر شده چرا باید کتاب بخوانند؟ چند نفر را  دور و برتان می‌شناسید که با کتاب خواندن توانسته باشند زندگی‎شان را از این‎ رو به آن رو کنند؟ چند نفر توانسته‌اند با کتاب خواندن از پس هزینه‌های کمرشکن زندگی برآیند؟ کتاب خواندن، طبقه اجتماعی چند نفر را عوض کرده و باعث شده فردایشان خوش‌آب‌ورنگ‌تر از امروزشان باشد؟ کدام اقتصاد مریض و ملتهبی را سراغ دارید که با قدرت معجزه‌گر کتاب‎خوانی مردم بهبود یافته باشد؟ چرا کارگری که دستمزدش حتی کفاف نیازهای اولیه زندگی خودش و خانواده‌اش را نمی‌دهد، باید کتاب بخواند؟ اصلا با چه رویی به آدم‌هایی که زیر خط فقر له شده‌اند می‌توان گفت کتاب بخوانند؟ کتاب خواندن کدام دردشان را تخفیف می‌دهد؟ بله، درست است مردم ایران کتاب نمی‌خوانند، چون کتاب خواندن در این شرایط کار نامعقولی است. 
انسدادی که در بسیاری از عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی رخ داده، با دعوت مردم به کتاب‌خوانی حل نمی‌شود. این درست است که از قدیم‌الایام عادت‌های مطالعه در زندگی مردم این سرزمین پررنگ نبوده، اما حقیقت این است کتاب نخواندن مردم به هیچ وجه گلایه‌بردار نیست؛ می‌شود از کتاب نخواندن گروهی از استادان دانشگاه و فعالان فرهنگی و تئوریسین‌های نخوانده‌دانا که شب و روز از رسانه‌های مختلف برای دردهای مداوم مردم نسخه می‌نویسند حرص خورد، اما از دست مردم نه. وقتی 3سال طول می‌کشد تا از فلان کتاب مهم یک رشته علوم انسانی300نسخه به فروش برسد، باید مشکل کتاب نخواندن را نه در سمت مردم که در سمت کسانی جست‌وجو کرد که از تمکن لازم برخوردارند، اما آنقدر باهوش هستند که بدانند بدون کتاب خواندن هم می‌توانند کارشان را پیش ببرند. 
نه در روزهای قرنطینه و کرونا و نه در دوران پساکرونا که به‌نظر می‌رسد ناشران و کتابفروشان وضع خوبی نخواهند داشت، گناهی از بابت کتاب نخواندن بر گردن مردم نیست. درضمن، کتاب نخواندن مردم منحصر به جامعه ایرانی نیست و در جامعه‌ای مثل آمریکا نیز که یکی از قدرتمندترین صنعت‌های نشر را دارد، میل مردم به کتاب‌خوانی کاهش یافته است. شاید آنجا تنوع سرگرمی‌ها مسبب چنین وضعی باشد، اما اینجا تنوع گرفتاری‌هاست که کتاب نخواندن مردم را کاملا توجیه می‌کند و حق طبیعی آنهاست که دل و دماغی برای دانستن و یادگیری نداشته باشند.