در روزهای قرنطینه سراغ یک زوج کارآفرین رفتیم که یک کسب و کار جدید خانگی راه انداخته‌اند
قصه درخت توت خانه مادربزرگ
نیلوفر ذوالفقاری
ناامید از جست‌وجو در صفحات کاریابی و ورق زدن آگهی‌های استخدام، خسته و کلافه از مصاحبه‌های بی‌سرانجام و شنیدن جمله تکراری «با شما تماس می‌گیریم»، با خودمان می‌گوییم «کاش سرمایه‌ای داشتم و می‌توانستم برای خودم کسب و کاری راه بیندازم. شاید با این کار برای چند نفر دیگر هم شغل ایجاد کنم و در این فشار اقتصادی، راهی برای کسب درآمد خودم و دیگران باز کنم.» علیرضا بابایی و نسرین محمدزاده همین کار را کرده‌اند و از یک ایده ساده که حاصل دقت آنها به اطرافشان بوده، با یک برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده توانسته‌اند در کمتر از 3سال، نه فقط یک کسب و کار موفق برای خودشان راه بیندازند، بلکه برای تعداد زیادی از همشهریان خود در گناباد منبع درآمد ایجاد کنند. آنها کارگاهی برای تولید توت‌خشک و حبه توت راه‌اندازی کرده‌اند. این گفت‌وگو را بخوانید تا با قصه خلاقیت و تلاش این زوج کارآفرین آشنا شوید.
چرا تصمیم گرفتید کسب و کارتان را از شهر گناباد کلید بزنید؟
بابایی: با توجه به اینکه ما هر دوی‌مان متولد شهر گناباد هستیم، موقع ایده‌پردازی برای راه انداختن یک کار جدید، تصمیم گرفتیم از ظرفیت‌های موجود در شهر آبا و اجدادی‌مان با اهداف مختلف استفاده کنیم.
مگر گناباد چه ظرفیت‌هایی دارد؟
بابایی: گناباد در واقع جنوبی‌ترین شهر استان خراسان رضوی بوده و به نوعی دروازه ورود مسافران و زائران مشهد از جنوب کشور به این استان است. شهر گناباد و همسایه‌اش قائنات، در زمینه زعفران در کل کشور و دنیا شناخته شده هستند. اقلیم شهر گناباد و 50روستای اطراف آن به شکلی است که علاوه بر زعفران، خشکبارهای دیگری همچون زرشک، عناب، توت‌خشک و پسته هم در بالاترین کیفیت خود به عمل می‌آیند و می‌توان آنها را فراوری و به بازار عرضه کرد.
قصه رفتن سراغ توت‌ها از کجا شروع شد؟
بابایی: ما دنبال ایده‌ای برای راه انداختن یک کار جدید بودیم. معمولا شکل‌گیری یک ایده از بررسی نیازها، دغدغه‌ها و ظرفیت‌ها شروع می‌شود. ما چند درخت خیلی بزرگ در باغ مادربزرگم داشتیم. مادربزرگم در فصل باردهی توت زیر این درختان بزرگ پارچه‌ای پهن می‌کرد و توت‌هایی که زیر درخت می‌ریخت را جمع و سپس خشک می‌کرد. از این توت‌های خشک در طول سال برای پذیرایی خصوصا در شب یلدا و ایام عید نوروز استفاده می‌کرد. ناگفته نماند با توجه به اقلیم مناسب گناباد، توت‌ها بسیار شیرین و خوشمزه هستند. گاهی وقت‌ها از این توت‌ها برای برخی آشناها می‌آوردیم و بسیار مورد توجه قرار می‌گرفت طوری که بعضی از دوستان تقاضا می‌کردند در سفرهای بعدی برایشان از این توت خشک‌ها بیاوریم. این سفارش‌ها بیشتر از طرف کسانی بود که در خانواده بیماران دیابتی داشتند، توت خشک دارای قند طبیعی و مناسب دیابتی‌هاست. البته برای همه کسانی که نگران سلامتی خود هستند، توت خشک جایگزینی عالی برای قند است. از اینجا بود که ایده‌ای به ذهنمان رسید و به شروع کسب و کار خانگی ما منجر شد.
اولین قدم برای شروع کار چه بود؟
محمدزاده: باید منابع بیشتری برای تهیه توت درنظر می‌گرفتیم. در شهر گناباد و 50روستای اطراف آن، از قدیم درختان توت بسیار زیادی کاشته شده است که طبق آماری که گرفتیم چیزی در حدود 30هزار اصله درخت توت در این منطقه وجود دارد. این درخت‌ها هر سال در فصل بهار به باردهی می‌رسند اما این آمار با توجه به جمعیت منطقه بسیار بالاست و ظرفیت خوبی را ایجاد می‌کند. از طرف دیگر با توجه به شهد بالای میوه توت، ریزش این توت‌ها علاوه بر از بین رفتن میوه باعث چسبندگی بسیار زیاد معابر و جمع شدن انواع حشرات و پشه‌ها می‌شود که حتی تا ماه‌ها اثرات آن را در شهر می‌بینیم. فکر کردیم با جمع‌آوری این میوه می‌توان هم از ظرفیت بالای درختان استفاده و هم این دغدغه شهری را برطرف کرد. مسئله دیگری هم در این میان وجود دارد که در واقع برای ما بسیار مهم بوده و هست و آن هم ایجاد درآمد برای اقشار کم درآمد و ضعیف‌تر شهرمان است که می‌توانند با جمع‌آوری و نگهداری از توت‌ها تا زمان خشک شدن برای خود درآمد نسبتا خوبی ایجاد کنند.
چطور توت‌های خشک را جمع‌آوری می‌کنید؟
بابایی: در مرحله اول با راه‌اندازی مرکز تخصصی خرید توت خشک در شهر گناباد زیرساخت را آماده کردیم. بعد سراغ تامین منابع مالی رفتیم و در مرحله بعد با مکاتبات با شورای اسلامی شهر گناباد و همچنین دهیاری‌ها و شوراهای روستایی با توجه به نامگذاری سال به‌عنوان سال رونق تولید، خواستیم که اطلاع‌رسانی را انجام دهند. در مرحله بعد نیز در شبکه‌های اجتماعی شهر گناباد این اطلاع‌رسانی انجام شد.این اطلاع‌رسانی باعث شد که تعداد زیادی از همشهریان برای فروش محصولشان به ما رجوع کنند. با توجه به اینکه در همان اهداف ابتدایی قصد داشتیم درآمدزایی هم برای مردم شهرمان داشته باشیم، سعی کردیم قیمت خرید محصول از مردم منصفانه باشد که این موضوع باعث شد مبلغ خرید محصول نسبت به سال گذشته از 30تا 60درصد افزایش پیدا کند. این افزایش قیمت موجب شد که خود مردم هم به‌صورت دهان به دهان در اطلاع‌رسانی به ما کمک کنند. به این ترتیب توانستیم امسال در حدود 5تن توت خشک از مردم جمع‌آوری و خرید کنیم.
منابع مالی شما برای خرید از مردم چطور تامین می‌شود؟
بابایی: تا این لحظه این منابع بدون گرفتن وام و تسهیلات از بانک‌ها تامین شده است. من حدود 10سال است که در زمینه بورس و اوراق بهادار مشغول به فعالیت هستم و از این راه، مبلغی را پس‌انداز کرده بودیم که در این کسب و کار از آن استفاده کردیم. در این راه یکی از دوستان و همسرشان هم همراه ما بودند. ناگفته نماند بخشی از منابع هم از فروش طلاهای خانم‌ها بوده که البته با رضایت کامل این کار را انجام دادند و این موضوع نشان داد به پیشرفت این کسب و کار ایمان داشتند. هرچند ممکن است در ادامه مسیر برای توسعه و گسترش کسب و کارمان نیاز به گرفتن تسهیلات هم داشته باشیم.
این کسب و کار توسط خود شما 2 نفر مدیریت می‌شود؟
محمدزاده: خیر، در واقع ما یک ساختار داریم و به‌صورت تیمی این کسب و کار را اداره می‌کنیم. غیر از ما یک زوج دیگر هم در این تیم حضور دارند، آقای قدیر و همسرشان. البته کار اصلی را ما خانم‌ها انجام می‌دهیم و همسران ما به‌دلیل مشغله‌های دیگر وقت کمتری را اختصاص می‌دهند.
بعضی افراد معتقد هستند که کسب و کار خانوادگی عاقبت خوشی ندارد، اگر داشت بیشتر از این فراگیر می‌شد. تجربه شما چه می‌گوید؟
بابایی: من با این نظر مخالفم. به این دلیل که با توجه به فرهنگ ما و ویژگی خانواده‌دوست بودن و حس همدلی مورد نیاز در یک کسب و کار که در بین خانواده‌های ایرانی هست، می‌توان با استفاده از این امتیاز، موفقیت را در هر کسب و کاری تجربه کرد.
برای جذب نیرو چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
بابایی: در ابتدای کار سعی کردیم در راستای مسئولیت اجتماعی کسب و کارمان از ظرفیت‌های خود شهر گناباد استفاده کنیم و این اشتغال‌زایی را در همین منطقه انجام دهیم. در مرحله اول برای دسته‌بندی و درجه‌بندی توت‌های خریداری شده از پتانسیل مجموعه خیریه مسجد امام صادق(ع) استفاده کردیم که در این مجموعه زنان سرپرست خانوار مشغول به فعالیت هستند. در مرحله بعد هم مذاکراتی را با سازمان بهزیستی و همچنین مراکز ترک اعتیاد انجام داده‌ایم که بتوانیم نیروهای مجموعه را از این مراکز تامین کنیم. با توجه به خانوادگی بودن این کسب و کار، سراغ افراد نزدیک‌تر در خانواده رفته‌ایم و خواهیم رفت که با توجه به حضور ما در تهران از کمک‌هایشان برای مدیریت کارها در شهر گناباد استفاده کنیم و قطعا خودمان هم در رفت‌وآمد خواهیم بود.
زنان در روند این کسب و کار چه نقشی داشته‌اند؟
محمدزاده: زنان در راه‌اندازی و پیشرفت یک کسب و کار خانگی می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. من و زنان دیگر فعال در این کسب و کار هم نقش سرپرستی و مدیریت داریم و با توجه به دوره‌هایی که گذراند‌ه‌ایم، در حوزه دیجیتال مارکتینگ یا همان بازاریابی آنلاین و فراوری و بسته‌بندی تمرکز داریم. تمام تلاش من این است که هر کاری که از دستم برمی‌آید برای این مجموعه انجام دهم و همیشه همراه همسرم در مسیری که شروع کرده‌ایم باشم.
غیر از توت خشک چه محصولات دیگری تولید کرده‌اید؟
بابایی: تمرکزمان روی توت خشک بوده و هست ولی با توجه به اینکه خانواده‌هایمان در زمینه زعفران از قدیم در حال فعالیت بوده‌اند و در این حوزه کشاورزی داشته‌اند، به این حوزه هم ورود پیدا کرده‌ایم ولی با روندی متفاوت از قبل. همچنین برای محصولات دیگری مثل زرشک، پسته و عناب برنامه‌هایی داریم.
من علیرضا بابایی هستم، متولد 1363در شهر گناباد. مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی گرایش بازاریابی و مدیریت اجرایی گرایش استراتژی دارم و همچنین فارغ‌التحصیل دوره MBA کارآفرینی از دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران هستم.
من نسرین محمدزاده هستم، متولد شهر گناباد در رشته مامایی تحصیل کردم و تا سال 94که ازدواج کردیم در گناباد ساکن بودم و هم‌اکنون هم سرپرستی کسب و کار را همراه با خانم حسین‌زاده بر‌عهده داریم.
تجربه‌های یک کسب‌و‌کار خانگی
شروع کارآفرینی
بابایی: من همیشه دوست داشتم که کسب و کار خودم را داشته باشم و آن را مدیریت و رهبری کنم. از همان دوران کودکی هم این روحیه را داشتم و وقتی برای بازی در همان دوران کودکی با همسن و سال‌هایم جمع می‌شدیم، با توجه به روحیات من معمولا من را کاپیتان انتخاب می‌کردند. در زمان تحصیل هم با توجه به همین روحیات در دوره‌های کارآفرینی دانشگاه تهران شرکت کردم. در واقع کسب و کار فعلی ما نتیجه پایان‌نامه‌ای است که در این دوره‌ها باید ارائه می‌کردم.
برنامه توسعه
محمدزاده: برنامه‌های زیادی برای توسعه داریم و خواهیم داشت. ازجمله احداث توتستان که به قول استادان حوزه کسب و کار، اقدام رو به عقب خواهد بود برای تکمیل کردن کل زنجیره تولید از صفر تا صد. برنامه دیگری هم در حوزه خشکبار داریم که بتوانیم سازوکاری را با عنوان بی‌واسطه فراهم کنیم که کشاورزان به‌صورت مستقیم و بدون هیچ‌گونه واسطه‌ای محصولات خود را بفروشند. هم‌اکنون هم مرکزی برای خرید خشکبار راه‌اندازی کرده‌ایم.
دغدغه کارآفرینی
محمدزاده: شاید یکی از دغدغه‌ها در حوزه کارآفرینی، همین سلسله مراتب اداری است که طی کردن آن بسیار زمان‌بر است و انرژی بسیار زیادی را از افرادی که تمایل به راه‌اندازی کسب و کاری دارند می‌گیرد. من با مراتب اداری مشکلی ندارم ولی اگر بشود مسئولین طرحی را پیاده‌سازی کنند تا این روند 6ماهه و بعضا یک‌ساله، سریع‌تر انجام شود، کارآفرین می‌تواند انرژی بیشتری را در حوزه‌های دیگر کسب و کارش صرف کند.
تجربه فروش
بابایی: سعی کردیم در زمینه بسته‌بندی هم متفاوت باشیم و از پتانسیل‌های شهرمان استفاده کنیم. به همین دلیل بخشی از بسته‌بندی را با سفال‌های روستای مند با قدمت چندین هزار ساله انجام می‌دهیم. به این ترتیب هم اصالت خودمان را حفظ خواهیم کرد و هم هم افزایی با دوستانی که در زمینه سفال مشغول به فعالیت هستند خواهیم داشت.
سرمایه مورد نیاز
محمدزاده: این موضوع برای کسب و کارهای متفاوت خیلی تفاوت دارد ولی برای مشاغل خانگی نیاز به سرمایه زیادی نخواهیم داشت و اصلا موضوعیت مشاغل خانگی استفاده از همین ظرفیت‌هایی است که داریم.مثل اتاقی در خانه یا زیرزمین‌هایی که بدون استفاده مانده‌اند، البته تسهیلاتی هم برای راه‌اندازی مشاغل خانگی وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد. ما ابتدا با سرمایه بسیار کم شروع کردیم و در ادامه با توجه به توسعه فعالیت هزینه‌ها هم بالارفت و البته با درآمدی که داریم سعی کردیم بخشی از هزینه‌ها را جبران کنیم.
خلاقیت کارآفرین
بابایی: ما ایده‌های متفاوتی در این زمینه داشتیم که همان طرح کسب و کار دانشکده کارآفرینی به ما کمک ویژه‌ای کرد. ما سعی کردیم که ارزش افزوده‌ای را روی توت خشک پیاده‌سازی کنیم و آن هم تبدیل توت خشک معمولی به اشکال مختلف هندسی مخصوصا به‌صورت حبه‌ای بود. حبه‌های توت می‌توانند جایگزین مناسبی برای حبه قند باشند. این ارزش افزوده به ما کمک شایانی کرد که محصول خاص و ویژه‌ای داشته باشیم. سایت ما برای معرفی بیشتر محصول در حال آماده‌سازی است. در بازار معمولی هم مذاکراتی با مراکز مختلف داشته‌ایم که به محض دریافت مجوزها این همکاری آغاز خواهد شد.
خواسته کارآفرین
بابایی: امیدوارم فضاهای بیشتری در کشور برای رشد مشاغل خانگی ایجاد شود تا جوانان این مرز و بوم که سراسر ایده و انرژی هستند به موفقیت‌های چشمگیری برسند. از تمام مسئولین در هر جایگاهی که هستند می‌خواهم هر کاری از دستشان برمی‌آید انجام دهند تا ایرانی سربلند و پویا داشته باشیم.
چه وسایلی نیاز دارید؟
برای راه انداختن این شغل تجهیزات خاص یا دستگاه ویژه‌ای نیاز ندارید. بسته‌بندی می‌تواند به شکل دستی انجام شود و انتخاب نوع آن به سلیقه خودتان بستگی دارد.
چقدر فضا می‌خواهید؟
در مرحله اول لازم است فضایی مناسب برای جمع کردن توت‌ها داشته باشید. زوج قصه ما از پارکینگ خانه پدری استفاده کرده‌اند. برای خشک کردن توت‌ها نیازی به فضای به‌خصوص نیست و می‌توان در خانه هم این کار را انجام داد.
کجا بفروشید؟
می‌توانید توت‌خشک یا حبه‌توت را در بازارهای مختلف چه به شکل آنلاین و چه در بازار معمولی بفروشید. هم‌اکنون هم در فضای آنلاین در شبکه‌های اجتماعی مخصوصا اینستاگرام بازار فروش این محصول فعال است.
چه زمانی به سود می‌رسید؟
از زمانی که کار را شروع کنید، مدت زیادی طول نمی‌کشد که به مرحله فروش محصول برسید. خشک شدن توت‌ها چند روز بیشتر طول نمی‌کشد و در نهایت به‌احتمال زیاد از همان‌ماه ابتدایی از این راه کسب درآمد خواهید داشت.
فصل فروش چه زمانی است؟
توت میوه بهار است اما با توجه به اینکه می‌توان آن را به شکل خشک تا ماه‌ها نگهداری کرد، فروش آن در همه فصل‌ها ممکن است. اما تهیه محصول اولیه در بهار انجام می‌شود.
از کجا وام بگیرید؟
به سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه کنید. در این وزارتخانه در بخش مشاغل خانگی راهکارهایی برای ارائه تسهیلات به کسب و کارهای کوچک و خانگی ارائه شده است.
چه مجوزهایی لازم است؟
اگر بخواهید به کسب و کار خود شکل حرفه‌ای دهید، لازم است از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مجوزهایی دریافت کنید، هم در قالب تعاونی و هم به‌عنوان یک شغل خانگی. البته نهادهای دیگری مثل وزارت بهداشت هم باید مجوزهای لازم را صادر کنند.
این کار چه ریسکی دارد؟
خبر خوب اینکه این کار تقریبا ریسک مهمی ندارد. مواد اولیه خراب‌شدنی نیست و مدت طولانی می‌توان از آن نگهداری کرد.
مراحل کار از صفر تا صد
اعلان آگهی برای خرید توت‌های جمع‌آوری شده
جمع‌آوری توت‌های تازه یا خشک‌شده
خشک کردن توت‌ها در فضای مناسب
تهیه حبه‌توت از توت‌های تازه
بسته‌بندی محصول در ظروف سنتی
تبلیغات در بازارهای مختلف
فروش در بازارهای معمولی یا فضای مجازی
در همینه زمینه :
آن سوی مرز
آن سوی مرز
تقویم حوادث
اتاق شیشه‌ای