موسیقی
نوازندگان عصبانی ساز‌های مخالف
همشهری، ریشه‌های بحران در رهبری ارکستر سمفونی تهران را بررسی می‌کند
ندا انتظامی- خبر‌نگار
سال1312 زمانی که غلامحسین مین‌باشیان ارکستر بلدیه را راه‌اندازی کرد، هرگز فکر نمی‌کرد که 86سال بعد این ارکستر که نام ارکستر سمفونیک تهران را دارد در تالار وحدت چنان بلوایی ایجاد کند که هم دشمن و هم دوست از این موضوع شرمنده شود.
گلایه منوچهر صهبایی در جایگاه رهبر مهمان این ارکستر قدیمی از عملیات عمرانی «پهنه رودکی» و سخنانی خطاب به رهبر دائمی ارکستر سمفونیک تهران بلوایی به پا کرد که اجرای 3بهمن را تا مرز تعطیلی و شرایط جسمی خودش را تا پای حمله قلبی و بالا رفتن فشار خون پیش برد.
سخنان او نسبت به شهرداد روحانی هم داد مخاطبان حاضر در سالن را درآورد و هم اعتراض نوازندگان را. برخی از نوازندگان هم به‌علت سخنان علیه شهرداد روحانی تصمیم گرفتند که روی صحنه حاضر نشوند و درنهایت نوازندگان با تأخیر با شرط اجرای بدون رهبر ارکستر روی صحنه آمدند. این امر باعث شد که برخی از تماشاگران به اعتراض سالن را ترک کنند.
رهبر ارکستر کنار نوازندگان
اولین‌بار نیست که نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران برخلاف برنامه قبلی حاضر به اجرای برنامه نمی‌شوند. در دولت نهم بارها نوازندگان به‌دلیل مشکلات بیمه و حقوق معوقه خود از اجرای برنامه خودداری کردند. مرداد1390 تبلیغات برای اجرای ارکستر سمفونیک تهران و فروش بلیت این اجرا به رهبری شهرداد روحانی بسیار بود اما تأخیر نیم‌ساعته نوازندگان نشان از مسائلی دیگر داشت.
در آن اجرا نوازندگان به‌دلیل حقوق عقب‌مانده خود که از انجمن موسیقی طلب داشتند تصمیم گرفتند که روی سن نروند. این حرکت از سوی رهبر ارکستر هم مورد تأیید قرار گرفت و اعلام کرد: «اگر فکر می‌کنید با این روش می‌توانید حقتان را بگیرید، من هم از شما حمایت می‌کنم و تا آخرش هم با شما هستم!»
شهرداد روحانی اعلام کرد که «در هیچ جای دنیا ندیده بودم که با نوازنده‌های طراز اول یک کشور این چنین برخورد شود.»
داستان از کجا شروع شد؟
حاشیه ارکستر سمفونیک تهران از اواخر دولت نهم شروع شد و در دولت دهم به تعطیلی ارکسترها رسید. در دولت یازدهم حسن روحانی، رئیس‌جمهور وعده بازگشایی ارکسترها را داد که این وعده باعث خوشحالی اهالی موسیقی شد.
پیش از این پرویز محمود، روبیک گریگوریان، مرتضی حنانه، حشمت سنجری، هایمو توبیر، فرهاد مشکات، نادر مرتضی‌پور، فریدون ناصری، نصیر حیدریان، علی رهبری، نادر مشایخی، متیاس کروگر، منوچهر صهبایی و شهرداد روحانی این ارکستر را رهبری کرده بودند که با نوید بازگشایی ارکسترها گزینه‌های متعددی برای رهبری ارکستر مطرح شد.
فروردین1393 دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تکلیف رهبران ارکستر ملی و ارکستر سمفونیک تهران را مشخص کرد. پیروز ارجمند، مدیرکل وقت دفتر موسیقی خبر داد که منوچهر صهبایی رهبری این ارکستر را برعهده خواهد داشت اما شرایط ارکستر با صحبت‌های ارجمند پیش نرفت و سرانجام در اسفند۱۳۹۳ علی رهبری با حکم علی مرادخانی، معاون امور هنری وزیر ارشاد به‌عنوان مدیر هنری ارکستر سمفونیک تهران منصوب شد.
او که 15 سال پیش و در زمان وزارت محمدحسین صفارهرندی، وزیر وقت ارشاد به دعوت فریدون ناصری به ایران آمده بود و بعد از چندماه به‌دلیل مشکلات ارکستر و شرایط کار استعفا داده بود، این‌بار هم دعوت را پذیرفت. گرچه حضور علی رهبری نقطه عطفی در ارکستر سمفونیک تهران محسوب می‌شد اما در دوره مدیریت او هم ارکستر بی‌حاشیه نماند. عده‌ای حضور او را غنیمت شمردند و عده‌ای هم سختگیری‌های او را تاب نیاورند و بسیاری از نوازندگان استعفا دادند. اما مجددا تاریخ تکرار شد و علی رهبری در مقام مدیر هنری ارکستر سمفونیک تهران با انتشار نامه‌ای به وزیر ارشاد از سمت خود استعفا داد؛ هرچند که استعفای او در ابتدا پذیرفته نشد اما شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که او پس از یک هفته صبر عطای این کار را به لقایش بخشید و از ایران رفت.
ارکسترها در هر دوره‌ای متولی متفاوتی داشتند؛ دوره‌ای انجمن موسیقی و این‌بار بنیاد رودکی مدیریت ارکستر را برعهده داشت. مدیر وقت بنیاد رودکی متن تند استعفای علی رهبری را تاب نیاورد و این بنیاد با ادبیات تندتر دست به افشای حقیقت زد. در آن جوابیه از اینکه «۸۶ نفر نوازنده و به‌اصطلاح خودتان (بچه‌های خودمون) را با توهین و تهدید از ارکستر اخراج می‌کردید» سخن گفته شد. همچنین درخواست «دستمزد ۴۳۶میلیونی» علی رهبری هم مطرح شد. همچنین از نگاه او به رسانه‌ها و دستمزدهای نوازندگان سخن به میان آمد. حال جای تعجبی ندارد منوچهر صهبایی، سن تالار وحدت را جایی برای تسویه با روشنگری حساب کند یا به گفته همسرش منیژه صهبایی «صحبت‌های شب گذشته آقای صهبایی سبب شد تا «حقیقت» کشته نشود و مردم از دانستن آن محروم نشوند.»
آرزو برای روزهای روشن
شهرداد روحانی بعد از اجرای پرحاشیه ارکستر سمفونیک تهران نسبت به آنچه در غیاب او در ارکسترش اتفاق افتاد، واکنش نشان داد و آرزو کرد که موسیقی ایران به سمت صلح و دوستی حرکت کند. او که این روزها بنا بر اخبار منتشر شده از سوی روابط عمومی بنیاد رودکی در بستر بیماری بسر می‌برد و برای معالجه در خارج از کشور است با امضای «رهبر ارکستر سمفونیک تهران» در پای جوابیه خود در صفحه شخصی‌اش نشان داد که همچنان در این سمت قرار دارد.
از سوی دیگر بنیاد رودکی با انتشار اطلاعیه‌ای بابت حواشی کنسرت ارکستر سمفونیک تهران عذرخواهی کرد و برخلاف اینکه منوچهر صهبایی اعلام کرده بود شهرداد روحانی «فراری» است، بنیاد رودکی اعلام کرد که در جریان مرخصی شهرداد روحانی به‌علت بیماری بوده است: «به‌دلیل آنکه اجرای ارکستر برنامه‌ریزی شده و تمرین‌های ارکستر نیز اطلاع‌رسانی و بلیت‌فروشی انجام شده بود، مذاکرات لازم با آقای منوچهر صهبایی انجام شد تا به‌عنوان رهبر مهمان این اجرا را رهبری کنند و پس از توافق دو طرف، اجرای ارکستر به رهبری ایشان اطلاع‌رسانی شد.» این اطلاعیه برخلاف چیزی است که منیژه صهبایی به موسیقی ما گفته است: «شنبه هفته گذشته آقای صهبایی جراحی کرده بودند و بنابراین نمی‌توانستند در این برنامه حضور پیدا کنند و تنها به‌دلیل کمک به ارکستر، رهبری را پذیرفتند. اما همان روزی که بنیاد رودکی این خبر را اعلام کرد، ما از آنان خواستیم تا آن را تکذیب کنند، ولی این اتفاق رخ نداد و آقای صهبایی مجبور شدند این مطالب را در شب برگزاری کنسرت بگویند.»
بردیا کیارس رهبر مهمان بعدی
تیر1388 فرهاد فخرالدینی بیماری را بهانه کرد تا از رهبری ارکستر ملی را که 11سال مدیریت آن را برعهده داشت، کناره‌گیری کند: «دیگر تمایلی به ادامه همکاری با ارکستر ملی و رهبری این مجموعه ندارم.»
مدیران وقت دفتر موسیقی و انجمن موسیقی بارها بر بیماری فخرالدینی تأکید و سعی کردند از شرایط بحرانی آن روزها و دلگیری فخرالدینی به‌دلیل شرایط سیاسی سخن نگویند؛ امری که باعث شد ارکستر ملی یک سال تعطیل شود تا بعد از یک‌سال بردیا کیارس 30ساله رهبری این ارکستر را برعهده بگیرد.
گرچه اعلام بیماری رهبر ارکستر ملی دیروز با بیماری رهبر ارکستر سمفونیک امروز شبیه است اما شباهت دیگر انتخاب بردیا کیارس است که امروز 40ساله است با کوله‌باری از تجربیات بیشتر نسبت به 10سال پیش که قرار است رهبر مهمان ارکستر سمفونیک شود.
بردیا کیارس در زمان رهبری ارکستر ملی توانست نظرها را به‌خود جلب کند. در اجرای ششم بهمن‌ماه این ارکستر با رهبری بردیا کیارس و مدیریت هنری شهرداد روحانی روی صحنه می‌رود. بردیا کیارس، نوازنده و رهبر ارکستر، پیش از این رهبر ارکستر ملی ایران بوده و دارای سوابق متعددی در آهنگسازی، رهبری ارکستر و تدریس موسیقی است.
این اجرا با همراهی «میترا کوته» پیانیست ایرانی ـ اتریشی برگزار می‌شود. قطعات این اجرا، سمفونی شماره پنج بتهوون در دومینور، اپوس۶۷، اورتور اگمونت، اپوس۸۴، «کنسرت پیانو شماره۲» اثر سرگئی راخمانینوف برای ارکستر است.
در همینه زمینه :
