گاز‌های مهلک و شیرابه‌های سمی سایت‌های زباله

بیژن کیامنش  |‌عضو شورای سردبیری گروه استان‌ها


مراتع و جنگل‌های زیبای شمال به دلیل مدیریت‌های اجرایی ضعیف و بی‌مسئولیتی برخی از مدیران زیست‌محیطی در 2 دهه گذشته، به سایت‌های دفن زباله تبدیل شده‌اند. به طوری که در هر نقطه از 3 استان شمالی می‌توان کوه‌های انباشته از زباله را دید که در فرایندی خاموش، به آلوده‌سازی آب و خاک مشغولند. گزارش‌های جدید حاکی از آن است که فشار بی‌وقفه سایت‌های زباله بر خاک و آب، در دمای مناسب، به تولید گسترده شیرابه‌های سمی و گازهایی مهلک می‌انجامد. 

گازهای تولید شده در صورت نشت به آب و خاک قادر هستند که عناصر حیاتی را مورد هجوم قرار دهند و به کیفیت حیات‌های گیاهی و جانوری آسیب جدی وارد کنند. بی‌تردید گزارش رسمی که به تازگی از سوی دکتر «عیسی کلانتری» منتشر شده است، تایید‌کننده واکنش شیمیایی خطرناکی است که از طریق فشار سایت‌های زباله در دمای مناسب در اعماق آب و خاک انجام گرفته است. هرچند که متناسب با حجم زباله‌های انباشته شده در سایت‌های زباله، فعل و انفعالات سمی افزایش خواهد یافت. 

گفته می‌شود روزانه در کل کشور 500 هزار تن زباله تولید می‌شود که 14درصد آن در سواحل دریایی 3 استان شمالی کشور انباشته می‌شود. آمارها می‌گویند روزانه در مازندران 3 هزار تن، گلستان هزار تن و در استان گیلان 3 هزار تن زباله تولید می‌شود که در مجموع 3 استان، روزانه 7 هزار تن زباله تولید می‌کنند. این در حالی است که سامانه امحای زباله در این استان‌ها تاکنون موفق عمل نکرده است. چندی پیش دکتر کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از غرق شدن شمال کشور زیر فشار و حجم پسماند‌ها، سخن به میان آورده بود. 

در واقع موضوع زباله‌ شهرهای شمال کشور آنقدر پیچیده است که رئیس حفاظت محیط زیست، تولید انرژی از زباله را طرحی ناکارآمد اعلام کرده و خواستار امحای سریع سایت‌های زباله شده است.گفتنی است که برخی از مسئولان استان‌های شمالی، خواهان تولید انرژی از پسماندها هستند. طرحی که هیچگاه نتوانسته روشی سریع و بایسته برای حل معضل سایت‌های زباله در شمال کشور باشد، اما انگشت اتهام صدمات زیست‌محیطی را فقط به سوی مدیران دیروز و امروز دراز کردن، شاید توضیح‌دهنده همه مشکلات نباشد، زیرا اغراق نیست اگر بگوییم صد‌ها هزار نفر از جمعیت شهرها و روستاهای 3 استان شمالی از نخستین لحظات بامداد تا اخرین زمانی که به خواب می‌روند، مشغول تولید زباله و رها‌سازی آن به قلب طبیعت هستند.

 اگر به آمار فوق، تعداد صد‌ها هزار گردشگر را اضافه کنیم که روزانه برای تفریح، به این 3 استان، رفت و آمد می‌کنند و با هر بار رفت و آمد انبوهی زباله از خود برجای می‌گذارند، تصویر موحش‌تر از انباشت زباله در نقاط مختلف این 3 استان در ذهن‌ها رسم می‌شود. در این شرایط نبود روش‌های صنعتی برای امحای پسماند بر دشواری‌های زیست‌محیطی افزوده است. به همین خاطر در شهرهای بزرگ و کوچک این 3 استان می‌توان سایت‌هایی را مشاهده کرد که مخصوص انبار زباله‌هاست و معمولا به کوه‌هایی تبدیل شده‌اند که هر روز بزرگ‌تر می‌شوند. در این شرایط تولید هزاران تن شیرابه در سایت‌های زباله و انباشت انواع پسماندهای پلاستیکی به پدیده‌ای عادی در این 3 استان تبدیل شده است. 

گفته می‌شود در هر دقیقه حدود 5 تن زباله پلاستیکی در سراسر ایران دور ریخته می‌شود. از سوی دیگر تحقیقات علمی نشان داده است که برای تجزیه پلاستیک، نیازمند گذشت 250 سال زمان هستیم. بی‌توجهی مدیران استان‌های شمالی و برخی از شهروندان نسبت به صدمات ناشی از رها‌سازی پلاستیک به طبیعت، موقعیت اقلیمی این 3 استان را زیر فشارهای شدیدی قرار داده است. گفته می‌شود که ایران یکی از 5 کشور اصلی در زمینه مصرف مواد پلاستیکی است. حال پرسش این است پس از گذشت چندین دهه از ادامه معضل زباله در شهرهای شمالی کشور، هنوز زمان آن فرانرسیده که مشکل کوه‌های پسماند و شیرابه‌های سمی حل شود؟