افزایش شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی

به‌دنبال تشدید فشار تورمی و افزایش هزینه‌های خانوار، ضریب جینی که نشان‌دهنده نابرابری و شکاف درآمدی جامعه است، به بالاترین حد خود در 8سال گذشته رسید. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد در طول دهه 90خورشیدی، فقرا فقیرتر و ثروتمندان ثروتمند‌تر شده‌اند.
به گزارش همشهری، آمارهای رسمی نشان می‌دهد: براساس محاسبات انجام شده با ضریب جینی شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی، درحال افزایش است. براساس تازه‌ترین اطلاعات مرکز آمار، ضریب جینی که نشان‌دهنده روند توزیع درآمد در یک جامعه است، در سال97، به مقدار قابل توجهی افزایش یافته و به بالاترین حد خود در 8سال گذشته، یعنی از سال1389 تاکنون رسیده است. مطابق این اطلاعات، ضریب جینی که در سال96 معادل 39درصد(0.3981) بود، در سال1397 به مرز 41درصد (0.4093) رسیده است.

سابقه شکاف طبقاتی
آمار‌ها نشان می‌دهد از سال۱۳۸۵ به بعد ضریب جینی در جامعه ایران رو به نزول گذاشت و سال به سال از شکاف درآمدی جامعه کاسته شد. روند نزولی ضریب جینی تا سال۱۳۹۲ ادامه داشت و در این سال شکاف درآمدی به بهترین وضع خود در 2دهه اخیر رسید. آمارهای رسمی نشان می‌دهد در بین سال‌های 1385 تا 1392 شکاف طبقاتی و توزیع ناعادلانه ثروت درایران، به کمترین مقدار خود رسید و اوضاع رو به بهبود بود، اما از سال۱۳۹۳ به بعد دوباره ضریب جینی شروع به رشد کرد و سال به سال شکاف درآمدی، بدتر شد. براساس آخرین گزارش مرکز آمار، ضریب جینی همچنان در حال افزایش است و به‌نظر می‌رسد چنانچه وضع اقتصاد از نظر تولید ناخالص داخلی و تورم با آمار‌های کنونی پیش برود، شکاف طبقاتی بار دیگر در ایران افزایش خواهد یافت.
 البته به‌نظر می‌رسد بخشی از کاهش شکاف طبقاتی و کاهش نابرابری‌های اجتماعی از سال 85 تا 1392 ناشی از رشد درآمد‌های نفتی و سیاست‌های پول پاشی از سوی دولت‌ها در جامعه باشد؛ زیرا از یک‌سو، دولت‌ در طول این سال‌ها، به بی‌سابقه‌ترین درآمدهای نفتی در 100سال گذشته دسترسی داشت و از سوی دیگر هنوز دور تازه تحریم‌های بین‌الملل علیه ایران آغاز نشده بود.
در طول آن سال‌ها دولت با فروش نفت 100 تا 120دلاری دست‌کم 900میلیارد دلار درآمد به دست آورد که اگرچه هنوز نحوه هزینه‌کرد آن به‌طورکامل مشخص نیست اما بخشی از این درآمدها تحت‌تأثیر سیاست‌های پوپولیستی دولت وقت احتمالا با اهداف سیاسی هزینه شد. ولی از سال92 تاکنون، اقتصاد ایران هم با کاهش درآمدهای نفتی مواجه شده و هم تحریم‌ها ساختار اقتصاد را ضعیف‌تر کرده است. با همه این تعاریف باید گفت که افزایش ضریب جینی به‌ویژه در طول چند سال گذشته به پولدارتر شدن پولدارها و فقیرتر شدن فقرا منجر شده است.

افزایش هزینه‌ها
اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد که تحت‌تأثیر رشد تورم سالانه به سطح 40درصد، هزینه‌های خانواده‌های ایرانی هم در مناطق شهری و هم روستایی در حال افزایش است و چون این افزایش هزینه‌ها با افزایش درآمدها تناسبی ندارد؛ خود به عاملی برای افزایش شکاف طبقاتی منجر شده است.
طبق اطلاعات مرکز آمار، مقدار هزینه‌های یک خانوار شهری در سال97 معادل 19.3درصد و هزینه‌های یک خانواده روستایی 20درصد افزایش یافته است. با این مقدار رشد هم‌اکنون هزینه‌های سالانه یک خانواده شهری به‌طور متوسط 39میلیون و 322هزار تومان است که از این مقدار 9میلیون و 450هزار تومان صرف هزینه‌های خوراکی و بقیه صرف هزینه های غیرخوراکی می‌شود. خانواده‌های روستایی هم هزینه‌های سالانه‌شان 21میلیون و 447هزار تومان است که از این مقدار 8میلیون تومان در سال، صرف خوراک و 13میلیون و 500هزار تومان در سال صرف هزینه‌های غیرخوراکی می‌شود.
درآمدهای یک خانواده شهری دریک سال به‌طور متوسط با 18.6درصد رشد به 43میلیون و 490هزار تومان و مقدار درآمد سالانه یک خانواده روستایی با 15.5درصد افزایش به‌طور متوسط به 23میلیون و 300هزارتومان رسیده است. این ارقام نشان می‌دهد که با توجه به افزایش 19.3درصدی هزینه‌های خانواده‌های شهری سطح درآمد فقط 18.6درصد افزایش یافته است.
وضعیت خانواده‌های روستایی به‌مراتب بدتر است؛ به‌طوری‌که در مقابل افزایش 20درصدی هزینه‌ها، درآمد یک خانواده روستایی در یک سال فقط 15.5درصد رشد کرده است. این ارقام در کنار رشد ضریب جینی نشان می‌دهد شکاف طبقاتی در نتیجه ناترازی سطح درآمدها و هزینه‌ها درحال افزایش است و درصورت تداوم این رویه توزیع ناعادلانه ثروت وضع بدتری پیدا خواهد کرد.

   ضریب جینی چیست؟

ضریب جینی یک واحد اندازه‌گیری برای سنجش میزان نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت در یک جامعه است. هرچه این عدد به صفر نزدیک‌تر باشد به‌معنای این است که نابرابری در توزیع درآمد کمتر است و هر چه به عدد یک نزدیک‌تر شود به‌معنای این است که نابرابری در توزیع درآمد و شکاف طبقاتی در حال افزایش است. این ضریب یکی از مهم‌ترین نشانه‌های رشد اجتماعی و وضعیت رفاه در یک جامعه، تعادل و توازن توزیع درآمد یا ثروت در آن جامعه است.