گزارش
ایالات ضدجهانی آمریکا
جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا تهدید کرده است که کشورش دیوان بین‌المللی کیفری را تحریم خواهد کرد
جواد نصرتی| خبرنگار:
شتاب و تعصب آمریکا در کناره‌گیری و پشت‌کردن به نهادهای بین‌المللی روز به روز بیشتر می‌شود و در آخرین رویداد در همین رابطه، جان بولتون مشاور امنیت ملی کابینه دونالد ترامپ، دیوان بین‌المللی کیفری را تهدید به تحریم کرده است.
به گزارش بی‌بی‌سی، جان بولتون مشاور امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا در اولین سخنرانی مهم خود با این عنوان، به شدت به این نهاد حقوقی بین‌المللی تاخت و از احتمال تحریم اموال و قضات آن خبر داد.
دلیل این رویکرد تند و خارج از عرف بولتون، تحقیقات این سازمان درباره جنایت جنگی علیه بازداشت‌شدگان در افغانستان توسط سربازان و مأموران امنیتی آمریکایی است. هر چند آمریکا در کنار چین و روسیه، یکی از قدرت‌های عمده جهان است که به این سازمان نپیوسته، اما تهدید به تحریم یک نهاد مورد احترام بین‌المللی، تنها از دولت فعلی آمریکا و مقامات متفاوت آن بر می‌آید.
جایی برای مظلومان جهان
دیوان بین‌المللی کیفری مسئول تحقیق و اجرای عدالت درباره نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت و جرایم جنگی است و عموما وقتی وارد بازی می‌شود که سیستم قضایی ملی به این جنایات رسیدگی نمی‌کنند. این نهاد در سال 2002 و در پی تصویب اساسنامه رم تأسیس شده و 123 کشور دنیا عضو آن هستند.
آمریکا با چه تحقیقاتی مشکل دارد؟
بولتون که به خاطر عقاید ضدجهانی‌اش معروف است، مشخصا با 2 اقدامی که دیوان بین‌المللی کیفری (آی‌سی‌سی) در دستور کار دارد مخالف است: تحقیق درباره جنایات جنگی احتمالی آمریکا در افغانستان و همینطور ورود احتمالی این نهاد به تحقیق درباره نقض حقوق بشر توسط اسرائیل در غزه و کرانه باختری. دیوان در گزارشی در سال 2016 میلادی عملا احتمال بروز جنایات جنگی توسط نیروهای آمریکایی در افغانستان را تأیید کرده است. دیگر دلیل واکنش بولتون هم این است که فلسطینی‌ها می‌خواهند اسرائیل را در دیوان بین‌المللی کیفری به خاطر نقض حقوق بشر دادگاهی کنند. بولتون با رد هر دو پرونده گفته است که دیوان «تهدیدی علیه حاکمیت و امنیت ملی آمریکا» به‌شمار می‌رود و این موضوع را مطرح کرده که دولت آمریکا، هیچ نهادی را بالاتر از قانون اساسی این کشور به رسمیت نمی‌شناسد. او در سخنانی بسیار تند درباره دیوان گفت: «ما با آی‌سی‌سی همکاری نخواهیم کرد. به آن ملحق نخواهیم شد و می‌گذاریم که به حال خود بمیرد.»
این موضع بولتون با استقبال دولت آمریکا مواجه شده و سخنگوی کاخ سفید از مواضع او تقدیر کرده است. بولتون همچنین تهدید کرد که اگر تحقیقات درباره جنایات جنگی مطرح شده درباره آمریکا ادامه پیدا کند، دولت ترامپ منع ورود قضات و بازرسان این سازمان به خاک آمریکا را در نظر خواهد گرفت، هر نوع بودجه این سازمان را در آمریکا تحریم خواهد کرد و مقامات دیوان را در دادگاه‌های آمریکا به محاکمه خواهد سپرد. او گفت: «این رئیس‌جمهور (ترامپ) اجازه نمی‌دهد که شهروندان آمریکایی توسط نهادهای خارجی بازجویی شوند.»
آمریکا و دیگر هیچ
چنین موضعگیری خارج از عرفی علیه یک نهاد بین‌المللی، هر چند مغایر با چندین دهه سیاست خارجی آمریکا به شمار می‌رود اما در دولت ترامپ، یک اتفاق معمولی دیگر است.
کاخ سفید در دوران ترامپ، رویکردی کاملا یکجانبه‌گرایانه در پیش گرفته و خروج از نهادها و پیمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، بخشی از کار روزمره دولت به شمار می‌رود. بولتون در حالی چنین تهدید سنگینی را علیه یک نهاد بین‌المللی مطرح کرده، که به‌تازگی دولت آمریکا کمک‌های مالی‌اش به آنروا (آژانس امداد و اقدام سازمان ملل متحد برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک) را قطع کرده است. پیش از آن، این کشور از 2زیرمجموعه سازمان ملل (یونسکو و شورای حقوق بشر) کنار کشیده بود و کناره‌گیری‌اش از توافق هسته‌ای با ایران، نزدیک‌ترین هم‌پیمانان این کشور در اروپا را به شدت عصبانی کرد.
ترامپ که با شعار «نخست آمریکا» به کاخ سفید راه یافت و در همان روزهای رقابت انتخاباتی از خروج از پیمان‌های تجاری منطقه‌ای در آمریکای شمالی و دو سوی اقیانوس آرام صحبت کرد و بعد از جنگ تجاری گسترده‌ای که با چین و اروپا و دیگر متحدانش به راه انداخت، تهدید کرد حتی از سازمان تجارت جهانی هم خارج خواهد شد.
با این حال مورد دیوان، به این خاطر عجیب است که واشنگتن تهدید کرده است از ابزار تحریم علیه این نهاد بین‌المللی استفاده خواهد کرد. این تهدید نه‌تنها عجیب و خارج از عرف است که نشانه دیگری از استفاده بی‌خردانه آمریکا از ابزار تهدید به شمار می‌رود. همین حالا، بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران در پی خروج یکجانبه از توافق هسته‌ای، به شدت هم‌پیمانان اروپایی آمریکا را آزرده است و استفاده از آن علیه سازمانی که ده‌ها کشور جهان عضو آن هستند، قطعا باعث تلخکامی کشورهای بیشتری خواهد شد.
مردی علیه بنیادهای جهانی
مطرح شدن این ایده توسط بولتون، به صورتی کنایی نشانه‌ای از رویکرد یکجانبه آمریکاست. بولتون، زمانی که در دولت جورج بوش، سفیر آمریکا در سازمان ملل بود، در جمله‌ای بسیار معروف گفته بود که اگر از ساختمان سازمان ملل، 10 طبقه کم شود هیچ اتفاقی نمی‌افتد. طی این سال‌ها، به نظر می‌رسد دیدگاه او نسبت به نهادهای بین‌المللی نه‌تنها تغییر نکرده که افراطی‌تر هم شده است. او حالا در میان مقامات نه‌چندان شناخته‌شده تازه‌کار در واشنگتن، یک افراطی باسابقه و شناسنامه‌دار است که ایده‌هایش به خوبی هم‌راستا با دیدگاه‌های دولت ترامپ درباره مسائل جهانی است؛ البته اگر معتقد به این نباشیم که دیدگاه‌های ترامپ، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم توسط افرادی مانند بولتون شکل گرفته‌اند.
واکنش دیوان به تهدید تحریم از سوی آمریکا
دیوان بین‌المللی کیفری، در بیانیه‌ای کوتاه و صریح به صحبت‌های جان بولتون واکنش نشان داد و تأکید کرد که با حفظ استقلال به کارش ادامه خواهد داد. به گزارش گاردین، در بیانیه دیوان آمده است: «آی‌سی‌سی، به عنوان یک نهاد قضایی، در چارچوب قانونی اساسنامه رم فعالیت می‌کند و متعهد به اجرای مستقل و بی‌طرفانه اختیارات خود است.» لیز اونسون، معاون بخش عدالت بین‌المللی در دیده‌بان حقوق بشر هم به خبرگزاری فرانسه گفته است که بولتون با صحبت‌هایش «بی‌توجهی بی‌رحمانه‌ای به قربانیان جنایات جنگی» نشان داده و ثابت کرده است که آمریکا بیشتر از اینکه از عدالت بی‌طرفانه حمایت کند، نگران حمایت از «نقض‌کنندگان زنجیره‌ای حقوق بشر» است.
