همه چیز درباره انتخابات عراق

بهاره محبی - محمدعلی حسن‌نیا | روزنامه‌نگار 

عراقی‌ها دیروز (سه‌شنبه) برای انتخاب 329نماینده پارلمان جدید به پای صندوق‌های رأی رفتند؛ انتخاباتی که انتظار می‌رود نتایجش آینده این کشور و منطقه را به لحاظ اقتصادی، سیاسی و امنیتی در مرحله‌ای حساس از تاریخ منطقه تعیین کند.
طبق اطلاعات رسمی کمیسیون عالی انتخابات عراق، تمام مراحل رأی‌گیری از ثبت اثر انگشت رأی‌دهندگان تا ثبت و شمارش آرا به‌صورت الکترونیکی یکپارچه انجام شده است. نتایج نهایی این انتخابات که تا ساعت 6عصر روز سه‌شنبه ادامه داشت، ظرف ۲۴ساعت پس از پایان رأی‌گیری اعلام خواهد شد.
بنا بر اعلام وزارت کشور عراق، هزاران نیروی نظامی و امنیتی در شهرها و روستاها برای محافظت از صندوق‌ها و مراکز اخذ رأی در مناطق مختلف مستقر شده بودند.
موضوع چرخش آینده عراق به سمت آمریکا یا جبهه مقاومت آنقدر برای واشنگتن مهم است که به‌گفته منابع مطلع، اگر خروجی انتخابات مطابق ذائقه آمریکا نباشد، حتی احتمال وقوع انقلاب رنگی نیز وجود دارد.

درباره نظام انتخاباتی عراق (پس از اصلاحات ۲۰۲۳)
ساختار کلی سیستم انتخاباتی
  هر استان یک حوزه انتخابیه مستقل درنظر گرفته شده است.
  انتخابات بر پایه نمایندگی تناسبی برگزار می‌شود. (کرسی‌های پارلمان براساس نسبت آرای کسب ‌شده توسط فهرست‌ها و نامزدها در همان حوزه توزیع می‌شود تا بازتاب‌دهنده وزن واقعی رأی‌دهندگان باشد.)

شیوه توزیع کرسی‌ها
  هر فهرست انتخاباتی به‌میزان آرایی که کسب کرده، کرسی دریافت می‌کند.
  درون هر فهرست به‌ترتیب نامزدهایی که بیشترین رأی فردی را دارند، کرسی‌ها را پر می‌کنند.
  کرسی‌های باقیمانده میان فهرست‌هایی تقسیم می‌شوند که به حد نصاب نزدیک شده‌اند.

نظام سهمیه‌بندی 
قانون انتخابات سال ۲۰۲۳ برای تضمین حضور گروه‌های خاص، سهمیه‌هایی درنظر گرفته است:
  سهمیه زنان: حداقل ۲۵درصد از کرسی‌های پارلمان 
  سهمیه اقلیت‌های قومی و مذهبی: مسیحیان، ایزدی‌ها، شبک‌ها، صابئین، مندائیان و کردهای فیلی

چرا انتخابات عراق مهم است؟ 
به‌گفته ناظران سیاسی، در کنار مسائلی چون مبارزه با فساد و چالش‌های داخلی، آینده نیروهای مقاومت مردمی عراق (حشدالشعبی) از مهم‌ترین مسائلی است که پارلمان آینده عراق با آن روبه‌رو خواهد بود.
چند‌ماه پیش از انتخابات بود که با کارشکنی‌های آمریکا بررسی لایحه قانون حشدالشعبی به تعویق افتاد. علت فشار آمریکا این بود که با تصویب این قانون، جایگاه نیروهای بسیج مردمی ذیل دفتر نخست‌وزیری قرار می‌گیرد و همین امر منجر به تثبیت حقوق نیروهای حشد در ساختار رسمی عراق خواهد شد؛ آن هم در شرایطی که واشنگتن با اعمال نفوذ در بغداد به‌دنبال انحلال این گروه است. از این منظر، ترکیب آینده کرسی‌های پارلمانی عراق می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده این کشور و سرنوشت نیروهای حشدالشعبی داشته باشد. کارشناسان سیاسی بر این باورند که هدف پنهان واشنگتن، سوق دادن بغداد به سمت عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی و خارج کردن عراق از محور مقاومت است.
همچنین تلاش برای جلوگیری از تصویب قانون حشد در مجلس عراق را باید در راستای راهبرد کلان‌ واشنگتن و تل‌آویو مبنی بر خلع سلاح گروه‌های مقاومت
 ارزیابی کرد.

حواشی انتخابات 
حمایت مرجعیت دینی عراق از انتخابات
آیت‌الله سیستانی، مرجع تقلید شیعیان عراق از طریق نماینده خود عبدالمهدی الکربلایی شهروندان را به مشارکت فعال در انتخابات فراخوانده و تأکید کرده بود شهروندانی که انتخابات را تحریم می‌کنند، مسئولیت رسیدن افراد فاسد به مناصب قدرت را بر عهده دارند.
هزینه 8میلیاردی کارزارهای انتخابات 
قانون، سقف هزینه تبلیغات را برای هر رأی‌دهنده ۲۵۰ دینار (۱۹ سنت) تعیین کرده، اما واقعیت بسیار متفاوت است. هزینه واقعی کارزارها بین ۳ تا ۴ تریلیون دینار (بیش از ۸ میلیارد دلار) برآورد شده است.
تعطیلی حوزه‌های علمیه نجف 
تمامی حوزه‌های علمیه نجف دیروز (سه‌شنبه) دروس حوزوی را تعطیل کردند. این اقدام با هدف دعوت غیرمستقیم مردم برای مشارکت در انتخابات انجام شد.
کشته شدن 2مأمور پلیس در کرکوک 
وزارت کشور عراق با تأیید شهادت 2نیروی پلیس در مقابل مقر یک نامزد انتخاباتی در کرکوک، اعلام کرد که ۱۴متهم مرتبط با این حادثه دستگیر و به مراجع قضایی تحویل داده شدند.
نظارت 1200ناظر بین‌المللی
کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق اعلام کرد که بیش از ۱۲۰۰ناظر بین‌المللی روند انتخابات در شهرهای مختلف این کشور را دنبال می‌کنند.
اعلام رضایت نماینده گوترش از روند رأی‌گیری
نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در بغداد در جریان بازدید از تعدادی از مراکز رای‌گیری در پایتخت عراق گفت که سازمان ملل از انتخابات عراق رضایت دارد.
وایرال شدن تصویر وزیر کشور
تصاویر بازرسی بدنی از عبدالامیر الشمری، وزیر کشور عراق هنگام ورود به حوزه رأی‌گیری برای مشارکت در انتخابات در فضای مجازی پربازدید شد.
بازماندن 2هزار زندانی از شرکت در انتخابات 
بیش از 2هزار زندانی در اقلیم کردستان که فاقد کارت انتخاباتی بودند از شرکت در انتخابات بازماندند.
صدری‌ها در صدر تحریم‌کنندگان
مقتدی صدر بارها اعلام کرد که در انتخابات مشارکت نخواهد کرد و از هیچ ائتلافی هم حمایت نمی‌کند.

نظرسنجی‌های پیش از انتخابات
  نظرسنجی‌های پیش از انتخابات حاکی از آن بود که ائتلاف «بازسازی و توسعه» به رهبری محمدشیاع السودانی، نخست‌وزیر فعلی عراق، تعداد قابل‌توجهی از کرسی‌ها را به‌دست آورد؛ هرچند این امر الزاما به‌معنای باقی ماندن او در مقام نخست‌وزیری نخواهد بود.
  نوری المالکی با ائتلاف «دولت قانون» در مقام بعدی قرار دارد.
  پیش‌بینی شده محمد الحلبوسی، رئیس پیشین مجلس و سیاستمدار سنی نیز کرسی‌های قابل‌توجهی به‌دست آورد.

رکوردشکنی مشارکت در رأی‌گیری ویژه 
رای‌گیری ویژه انتخابات عراق که در روز یکشنبه برگزار شد، مشارکت 82درصدی داشت که از زمان سقوط حکومت صدام تاکنون سابقه نداشته است. در این روز کسانی رأی خود را به صندوق‎ها انداختند که به‌دلیل مشاغل خاص در روز انتخابات قادر به شرکت در رای‌گیری نبودند؛ از جمله:
  تمام نیروهای نظامی و امنیتی عراق (ارتش، پلیس، حشدالشعبی، پیشمرگه، ضدتروریسم و...)
  بیماران بستری در بیمارستان‌ها
  خبرنگاران و کارکنان رسانه‌ای 
  کارمندان خارج از کشور (در سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها)
  کارکنان کمیسیون انتخابات و ناظران



آرایش سیاسی احزاب و ائتلاف‌ها 
جریان‌های شیعی
 ائتلاف بازسازی و توسعه
  رهبر: محمدشیاع السودانی (نخست‌وزیر فعلی)
  همراهان: فالــح الفیــاض (الحشدالشعبی)، ایاد علاوی نخست‌وزیر پیشین و دیگران
  ویژگی: ائتلافی پراگماتیک با رویکرد خدماتی، عملگرایانه و گرایش مستقل

 ائتلاف دولت قانون
  رهبر: نوری‌المالکی (نخست‌وزیر پیشین)
  احزاب عضو: حزب الدعوه، جنبش بشائر، حزب فضیلت، انصارالله الاوفیاء، کتائب سیدالشهدا
  ویژگی: انسجام سازمانی بالا و پایگاه مردمی سنتی

 ائتلاف الفتح
  رهبر: هادی العامری (رئیس سازمان بدر)
  نماینده گروه‌های مقاومت

 ائتلاف الصادقون
  بازوی سیاسی عصائب اهل‌الحق به رهبری قیس الخزعلی

جریان حکمت ملی (قوی‌الدوله الوطنیه)
  رهبر: عمار حکیم
  وضعیت: پس از ناکامی در ائتلاف با چارچوب هماهنگی، مستقل وارد انتخابات شده

 جنبش حقوق
  رهبر: مهندس حسین مؤنس
  حامی: کتائب حزب‌الله از جریان‌های شناخته شده جبهه مقاومت از یاران قدیمی ابومهدی مهندس

 حزب ابشر یا عراق
  ترکیب: شورای‌عالی اسلامی (به رهبری همام حمودی، رهبر مجلس اعلای اسلامی عراق)، مصطفی سند و عبدالحسین عبطان
  ورود با فهرست‌های مستقل
ائتلاف الخدمات
  رهبر: شبل الزیدی (فرمانده کتائب امام علی(ع))

ائتلاف الاساس العراقی
  رهبر: محسن المندلاوی (نایب‌رئیس مجلس)
  شامل ۸حزب کوچک با تمرکز بر جوانان و مستقل‌ها

ائتلاف تصمیم
  رهبر: عامر الفایز
  مشارکت: اسعد العیدانی (استاندار بصره)
  پایگاه: بصره و عشایر جنوب

جنبش‌های امتداد و تشرین
  رهبران: علاء رکابی و دیگران
  وضعیت: کاهش محبوبیت به‌دلیل عملکرد ضعیف پارلمانی

جنبش تصحیح
  چارچوبی مدنی متشکل از جوانان؛ در پی شکستن سلطه احزاب سنتی
  رقابت فشرده در نجف و کربلا 

ائتلاف تقدم
  رهبر: محمد الحلبوسی (رئیس پیشین پارلمان)
  نفوذ: استان‌های الانبار و بغداد
  ویژگی: بزرگ‌ترین بلوک سنی با وجود شکاف‌های درونی نزدیک به امارات و عربستان

ائتلاف عزم
  رهبران: مثنی السامرائی و محمد الکربولی
  حضور فعال در صلاح‌الدین و بغداد و استان‌های سنی‌نشین نزدیک به ایران

ائتلاف السیاده
  رهبر: خمیس الخنجر
  وضعیت: پس از جدایی از الحلبوسی، بخشی از نفوذ خود را از دست داده، نزدیک به ترکیه

ائتلاف حسم
  رهبر: ثابت العباسی (وزیر دفاع فعلی)
  شانس نسبی در بغداد و موصل

نیروهای نوظهور
  شامل عزم جدید، احیا و آینده
  ترکیب: چهره‌های محلی در استان‌های شمالی و غربی
  تمرکز رقابت: بغداد، الانبار و نینوا

جریان‌های کردی
حزب دمکرات کردستان (KDP)
  رهبر: مسعود بارزانی
  نفوذ: اربیل و دهوک که به‌دنبال تصاحب و امتیازبندی بیشتر هستند.

 حزب اتحاد میهنی کردستان (PUK)
  رهبر: بافل طالبانی
  نفوذ: سلیمانیه و بخش‌هایی از کرکوک که به‌دنبال به‌دست آوردن دوباره ریاست‌جمهوری هستند.
جنبش نسل نو
  رهبر: شاسوار عبدالواحد
  موضع: منتقد 2حزب سنتی کرد؛ شانس نسبی در شهرهای کردنشین

جماعت اسلامی و جنبش تغییر (گوران)
  رویکرد: اسلامی و مدنی
  نفوذ: محدود در سطح منطقه‌ای
  رقابت‌های فشرده در کرکوک و آلتون‌کوپری 

ائتلاف‌های مدنی و سکولار
ائتلاف البدیل
  رهبر: عدنان الزرفی که از گزینه‌های شیعی نزدیک به آمریکاست.
  اعضا: حزب کمونیست و نیروهای مدنی
  شعار: دولت مدنی و مبارزه با فساد
  پایگاه: بغداد، نجف و ناصریه
  چالش: کمبود منابع و ضعف ماشین انتخاباتی

ائتلاف مدنی دمکراتیک
  رهبر: علی الرفیعی
  ترکیب: چند جنبش صنفی و مدنی
  محور: آزادی‌ها، عدالت اجتماعی و حقوق بشر
  نفوذ: بیشتر در شهرها و میان نخبگان دانشگاهی



اثر پیروزی ائتلاف‌ها چیست؟
سودانی: اگر نخست‌وزیر فعلی دوباره بر کرسی رئیس الوزرا بنشیند یک توازن در رفتار عراقی در مسائل خارجی پدید خواهد آمد. روند توسعه نیز به‌گفته سودانی سرعت خواهد گرفت.

مالکی: نخست‌وزیر اسبق عراق گزینه اصلی جریان مقاومت در این کشور برای کسب قدرت است، اما سعودی، امارات و آمریکا همواره جزو مخالفان درجه اول او بوده‌اند.

پیروزی حلبوسی: رئیس سابق سنی مجلس عراق به‌دنبال کسب قدرت بیشتر در این کشور با در اختیار گرفتن کرسی ریاست‌جمهوری است که از گذشته در اختیار کردها بوده است.

کشورهای درگیر
آمریکا: واشنگتن قصد دارد با روی کار آمدن یک گزینه غربگرا در عراق مانند لبنان(نواف سلام) پروژه خلع سلاح حشدالشعبی را به سرانجام برساند. گزینه اصلی آنها عدنان الزرفی یا ایاد علاوی است.
ایران: بعد از سقوط دمشق قصد دارد پایگاه قوی شیعیان در بغداد را تقویت کند و بارها هشدار داده که حشدالشعبی نباید خلع سلاح شود. همچنین امنیت مرزهای ایران و عراق حائز اهمیت است. مالکی گزینه نخست محور مقاومت است، ولی با سودانی نیز تعاملات ادامه دارد.

کشورهای خلیج‌فارس: امارات و عربستان سعودی سال‌هاست در عراق حوزه نفوذ باز کرده‌اند و از گزینه‌هایی مانند حلبوسی حمایت جدی می‌کنند تا دوباره اهل سنت قدرت نخست این کشور شود.
ترکیه: در چند سال اخیر و بعد از انتخابات دوره قبل که اهل سنت به چند شعبه تقسیم شدند، آنکارا حوزه نفوذ خود را تقویت کرد و قصد دارد با حمایت از گزینه‌های سنی مثل خنجر یا به بهانه حمایت از ترکمن‌های عراق هم از نظر سیاسی، هم اقتصادی و امنیتی در بغداد و اربیل حضور داشته باشد.