بزنگاه انتخاباتی روزهای حساس برای عراق

محمد دشتی؛ کارشناس مسائل عراق

کشور عراق همواره به‌عنوان بخش مهمی از قلمرو حکومت‌ها به شمار می‌رفته و حداقل یکی از پایتخت‌های آن حکومت‌ها در این منطقه قرار داشته است. به‌عنوان مثال تیسفون یا مدائن که یکی از پایتخت‌های تمدن ساسانیان به شمار می‌رود در نزدیکی بغداد امروزی قرار دارد.

نقش مردم در حکومت‌های پیشا 2003
اولین جرقه حضور و نقش‌آفرینی مردم عراق در تاریخ معاصر این کشور ثوره العشرین است؛ زمانی که دولت انگلیس می‌خواست عراق را به‌عنوان بخشی از حکومت خود قرار دهد اما مردم این کشور به رهبری علما به مخالفت برخاسته و جلوی مستعمره شدن کشورشان را گرفتند. از آن پس تا سال 1958ساختار حکومت در عراق پادشاهی شد.
حزب بعث که در 1968به قدرت رسید، همین روزنه ریز جمهوریت را نیز کور کرد. در این دوره نقش مردم از مشارکت‌کننده در سرنوشت کشور به حمایت‌کننده از سیاست‌های حزب بعث بدل شد. گروه‌های مخالف دولت نیز یا در زندان بودند یا تبعید. آنها که در تبعید بودند حرکت‌هایی را شروع کردند اما هیچ‌یک از آنها آسیبی را متوجه حزب حاکم نکرد. حتی انتفاضه شعبانیه که در آن 14استان از 18استان عراق توسط مخالفین فتح شده بود نیز به‌دلیل عدم‌رهبری واحد به شکست انجامید و کورسوی امید مردم عراق برای تغییر خاموش شد.

طعم شیرین مشارکت
بالاخره بعد از نیم قرن، نخستین انتخابات آزاد در عراق در 30ژانویه 2005برگزار شد. انتخاباتی که طی آن 275نماینده برای تدوین قانون اساسی کشور عراق انتخاب شدند. بیشترین مشارکت در این انتخابات را کردها داشتند. شیعیان نیز به توصیه آیت‌الله سیستانی عمل کرده و در انتخابات شرکت کردند اما برخی گروه‌های اهل سنت انتخابات را تحریم نمودند.

تولد دولت
پس از تصویب قانون اساسی، نخستین انتخابات رسمی برای تشکیل پارلمان برگزار شد؛ فارغ از نتیجه‌، آنچه در این انتخابات به وضوح مشخص شد، تقدم تعصب بر شایسته‌سالاری بود.
این نوع انتخاب، ساختار محاصصه (سهم‌بندی قومی - مذهبی) را در نظام سیاسی عراق نهادینه و مانعی بزرگ بر سر راه شکل‌گیری هویت واحد ملی عراقی ایجاد کرد؛ ساختاری که عراق هنوز با آن دست به گریبان است.

سرخوردگی از روندی معیوب
این شیوه معیوب به مرور همین مردم را خسته و از انتخابات دلسرد کرد. انتخاباتی که در دسامبر 2005با مشارکت قریب به 80درصدی برگزار شده بود، روند کاهشی به‌خود گرفت تا جایی که در انتخابات 2021فقط 40درصد از مردم پای صندوق‌های رأی آمدند.
برخی دیگر از دلایل سرخوردگی و فاصله گرفتن مردم از نظام سیاسی حاکم را می‌توان موارد زیر برشمرد:
  دخالت کشورهای خارجی و احساس فقدان حاکمیت ملی
  فساد مالی و اداری سیستماتیک
  تغییر سبک زندگی انقلابیون دیروز و مسئولان امروز
  ضعف خدمات عمومی و کیفیت پایین زندگی
  بیکاری گسترده به‌خصوص در میان جوانان
حال این گوی و میدان دست مردم عراق است تا با حمایت از همین حکومت که دل خوشی هم از آن ندارند، بقای عراق را تضمین کنند یا آنکه همچنان به قهر با او ادامه داده و منتظر اتفاقات ناگوار بعدی باشند؛ انتخاباتی که در روز سه‌شنبه 20آبان (11نوامبر) برگزار خواهد شد.