روز ملی غار پاک و ضرورت حفاظت مشارکتی از غارها

محمدرضا اشرف‌زاده

تمرکز بر استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی، نظارت و پایش مستمر غارها به‌ویژه غارهای توریستی، تهیه و تکمیل پایگاه‌های داده‌ای و اطلاعاتی غارها، شناسایی و اولویت‌بندی غارها از نظر حفاظتی، تعیین ظرفیت برد غارهای توریستی، حفاظت از تنوع زیستی و فیزیکی غار و حفاظت از منابع آبی ازجمله نکاتی است که باید در حفاظت از غارها رعایت شود. فعالیت گردشگری فراتر از ظرفیت برد غارها، فعالیت ورزشی، آلودگی محیط‌زیست، توسعه مناطق شهری، روستایی و صنعتی، توسعه کشاورزی، احداث سدها و راه‌سازی، تخریب جنگل‌ها و مراتع، استخراج معادن، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، جمع‌آوری و تجارت غیرقانونی گونه‌های غارزی، نمونه‌برداری غیراصولی به‌منظور فعالیت‌های پژوهشی، ورود گونه‌های غیربومی، تخریب استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها و ایجاد سر و صدا ازجمله مهم‌ترین عوامل تخریب غارها هستند. غارها از جنبه‌ باستان‌شناسی، آب‌شناسی و تامین آب، زیست‌شناسی، زمین‌شناسی، اقلیم‌‌شناسی، گردشگری و اقتصاد دارای اهمیت هستند.
خفاش‌ها با بیش از ۱۴۰۰گونه، حدود ۲۰درصد از گونه‌های پستانداران جهان را شامل می‌شوند و غارها زیستگاه یا میزبان اصلی این گونه هستند. خفاش‌های حشره‌خوار در سطح جهان، نقش بسیار مهم و کلیدی در کنترل جمعیت حشرات آفت در سیستم‌های کشاورزی دارند. این گونه خدمات اکوسیستمی متنوعی از جنبه‌های بوم‌شناختی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم می‌کنند. خفاش‌ها مصرف‌کننده اصلی حشرات شبانه هستند؛ از آفات کشاورزی تغذیه می‌کنند و خدمات سالانه آنها به صنعت کشاورزی میلیاردها دلار است. در پژوهشی علمی که اخیرا در استرالیا صورت گرفته است، مشخص شده كه یک جمعیت از خفاش‌ها ‌توانسته‌اند بین ۷۷ تا ۱۱۹تن حشره آفت به نام «کرم غوزه پنبه» را از محصولات پنبه ​​در فصل رشد طی یک‌سال حذف کنند. گونه‌های مختلف خفاش‌ آفات مختلف حشرات را مصرف می‌کنند که ضرورت حفاظت از تنوع خفاش‌ها در اکوسیستم‌های کشاورزی را برجسته می‌کند. غارها با توجه به پایداری و ثبات شرایط منحصربه‌فردشان می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را در زمینه شیوه بهره‌برداری از آنها توسط پیشینیان ارائه دهند. همچنین شاخصی از اقلیم محلی و پوشش گیاهی و حیات جانوری باشند؛ بنابراین با توجه به توانمندی و پتانسیل‌های متعدد غارها، استفاده از ظرفیت حفاظت مشارکتی در مدیریت، حفاظت و بهره‌برداری از غارها ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
* مدیر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک