معمای ماری روژه

علی‌الله سلیمی، روزنامه‌نگار

کتاب «معمای ماری روژه» نوشته ادگار آلن‌پو با ترجمه کاوه میرعباسی، اثری جنایی و معمایی است که از سوی انتشارات کتاب نشر نیکا منتشر شده است. این رمان با الهام از ماجرای واقعی مری سسیلیا راجرز نوشته شد که در جولای ۱۹۴۱ در نیویورک به قتل رسیده بود. ادگار آلن پو مکان وقایع را به پاریس منتقل کرد. ماجرا از طریق بریده‌ روزنامه‌های فرانسوی شرح داده می‌شود که دوپن آنها را به روش خاص خود تفسیر می‌کند و نکات متناقضی در آنها می‌یابد و بر پایه‌ همین اطلاعات ضد‌ونقیض به حقیقت پی می‌برد. این اثر را می‌توان سرآغاز یکی از شاخه‌های تقریباً مستقل روایت جنایی و معمایی که به «کارآگاه صندلی راحتی» شهرت دارد دانست. اعتبار آلن‌پو، در مقام ابداع‌کننده‌ روایت کارآگاهی مدرن، عمدتاً بر ماجراهای شوالیه اوگوست دوپن استوار است: قتل‌های کوچه‌ مورگ (۱۸۴۱)، معمای ماری روژه (۱۸۴۲) و نامه‌ ربوده‌شده (۱۸۴۵). آلن‌پو بسیاری از سنت‌های داستان کاوشگرانه را پی افکند. کارآگاه آماتور برخوردار از تیزهوشی خارق‌العاده و قدرت استدلال و استنتاج خیره‌کننده و کم‌نظیر و ناشیگری مأموران نالایق و بی‌عرضه پلیس، ازجمله آشکارترین این سنت‌ها هستند. نویسنده همه‌ سرنخ‌ها را با کاربرد تردستی و شگردهای شعبده‌بازانه، به معرض تماشا می‌گذارد ولی از زاویه‌ای آنها را به خواننده می‌نمایاند که او قادر به کشف حقیقت نباشد و این یکی دیگر از ابداعات پو است. در بخشی از این رمان جنایی می‌خوانیم: «هنگامی که جسد کشف شد، تصور عمومی بر این بود که قاتل فقط برای مدتی بسیار کوتاه می‌تواند از چنگال عدالت، که کارکشته‌ترین مأمورانش را بدون فوت وقت به جست‌وجویش فرستاده بود، در امان باشد. فقط پس از آنکه یک هفته سر آمد و نتیجه‌ای حاصل نشد، ضروری دیدند که پاداشی معین کنند و تازه آن موقع هم این پاداش از هزار فرانک فراتر نمی‌رفت. در این فاصله، کاوش‌ها با جدیت پیگیری می‌شدند، هرچند همواره با عقل سلیم و قوه‌ تمیز سازگار نبودند.