5واقعه تاریخی در یک تابلو

25تیر 1288شمسی را روز فتح تهران به ‌دست نیروهای مخالف استبداد محمدعلی شاه می‌‎دانند. تابلوی معروف «فتح تهران» که در موزه نیاوران نگهداری می‌شود، روایتگر 5واقعه تاریخی مربوط به فتح تهران است. روایت این 5واقعه در این تابلو به شرح ذیل است.

در وسط تابلو، در داخل قاب بیضی، 2نفر از رهبران مشروطه را سوار بر اسب حین ورود به مجلس ملی می‌بینیم که چهارطرف‌شان را سواره‌نظام احاطه کرده‌اند. سواره‌نظام‌ها پرچم‌هایی قرمزرنگ با عبارت «زنده‌باد مجاهدین بختیاری» به‌دست دارند.
در سمت راست بالای تابلو که نقاش نام «خاکریز خندق» را بر آن گذاشته، صحنه درگیری سواره‌نظام و پیاده‌نظام‌ را در ارتفاعات به تصویر کشیده شده است.
در سمت راست پایین تابلو، تیراندازی 2جناح از سربازان را به سمت گروهی از سربازان دیگر می‌بینیم. این صحنه از مبارزه «جنگ بختیاری‌ها و مجاهدین با سیلاخوری‌ها» نام گرفته است.
در سمت چپ بالای تابلو، صحنه جنگی در نزدیکی پل کرج را می‌بینیم که سواره‌نظام در حال تاختن هستند. این صحنه به «جنگ مجاهدین با قزاق‌ها» اشاره می‌کند.
 در سمت چپ پایین تابلو، سربازان ‌پشت تپه‌ای مخفی ‌شده و موضع گرفته‌اند. در این صحنه شاهد استفاده از توپ‌های چرخداریم. این صحنه به «جنگ بادامک» اشاره دارد.

  این صحنه‌ها از وقایع تاریخی که توسط نقاش با خط‌خوش نسخ نامگذاری شده، در‌نهایت به فتح تهران منجر می‌شود.
  تابلوی «فتح تهران» مهم‌ترین نقاشی باقی‌مانده از رویداد مشروطه است که متأسفانه نام نقاش‌اش را نمی‌دانیم. ظاهرا بعد از مشروطه نقاشی شده است، ولی متأسفانه قسمتی که امضای هنرمند بوده مخدوش شده است.
  ساختار و ترکیب‌بندی این تابلو بسیار یادآور ساختار و طبقه‌بندی نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای است، هرچند از منظر دیگری می‌توان شباهت زیادی با تابلوهای فرنگی در آن دید؛ یعنی در ساختار مشابه نقاشی قهوه‌خانه و نقاشی اروپایی است، اما در دل خودش روایت تصویری دارد و این خیلی جالب است. ما در هر گوشه تابلو بخشی از قصه فتح تهران را می‌بینیم. چند عنصر در تابلو وجود دارد که از نقاشی‌های پیش از خودش متفاوت است. اولی، حضور مردم است. قبلا فقط شاه یا شخصیت‌های مهم در نقاشی نشان داده می‌شدند. این حضور و تکثر در این تابلو خیلی مهم است. مورد دیگر، وجود سردر مجلس به‌عنوان عدالت‌خانه و محلی برای مردم در این تابلو خیلی مهم است که در رأس قرار گرفته، درحالی‌که قبلا همیشه سردر کاخ گلستان یا ارگ سلطنتی و نهاد قدرت در نقاشی‌ها دیده می‌شد.
وجود تعداد زیادی از مردم در کنار هم و 2سرداری که در ابعاد و اندازه مردم ترسیم شده‌اند، بدون اینکه مثل گذشته که پرسپکتیو مقامی داریم، اغراقی در اندازه آنها شده باشد، تفاوت‌های آشکاری است که نشان می‌دهد نقاشی «فتح تهران» یک مانیفست و یک بیانیه تازه در تحولات تصویری ایران است. این نقاشی به ما نشان می‌دهد که چقدر در نگرش نقاشان نسبت به نمایش رویدادهای اجتماعی و سیاسی تفاوت و تغییر ایجاد شده و حضور مردم در نقاشی مورد توجه قرار گرفته است.