کارگری
کیسه‌های سنگین 100تومانی
روایت همشهری از روزگار کارگران حمل کیسه آرد و سختی‌های شغلی آنها
کامیون کنار نانوایی ترمز می‌کند. چند کارگر با لباس‌های سفید و چروک پیاده می‌شوند و شروع به جابه‌جایی کیسه‌های آرد می‌کنند. نانوایی چندتایی پله می‌خورد و سرکارگر در آن برای تحویل‌گرفتن کیسه‌های آرد ایستاده است. یکی از کارگرها بعد از جابه‌جاکردن چند کیسه، لبه کامیون می‌نشیند، شیشه آب را سر می‌کشد و ته‌مانده آن را روی گردن و بازوهایش می‌ریزد. دوباره بلند می‌شود و کیسه بعدی را روی دوش‌اش جاسازی می‌کند و دوباره پله‌ها و دوباره نفس‌نفس زدن...
مائده امینی/ روزنامه‌نگار
«برای حمل این کیسه‌ها؟ هر کیسه 100تومان. بعضی نانواها می‌دهند و بعضی می‌گویند زیر بار این نرخ من‌درآوردی نمی‌روند.» این جواب را یکی از کارگرها به من می‌دهد وقتی از جزئیات دستمزد حمل آرد از او سؤال می‌کنم. او ادامه می‌دهد: «قبل‌تر‌ها وزن هر کیسه 80کیلوگرم بود. الان باز خدا رو شکر کرده‌اند 40کیلو. یک عده بازرس از وزارت کار آمدند و گفتند حمل آرد کار سختی است. انگار شغل ما را جزو شغل‌های سخت حساب کرده‌اند اما ما که نفهمیدیم؛ حقوق‌مان هنوز همان حقوق است.» بگو مگوی بین نانوا و کارگران کارخانه‌های تولید آرد، ماجرای امروز و فردا نیست. آن طرف خیابان، کارگر دیگری در درگاه در نانوایی ایستاده و به سرکارگر نانوایی می‌گوید: «شما مغازه‌ات پله داره. انصاف نیست پول چایی ما را ندی.» پله‌ها را که پایین می‌آید سعی می‌کنم سرحرف را باز کنم: «نانوا می‌گفت پول زور به شما نمی‌دهد؟» با لحن تلخی می‌گوید: «پول زور کدام است. به ما گفتند که مثلا این 100کیسه را ببرید فلان نانوایی. کوچه برخی نانوایی‌ها تنگ است و ماشین رد نمی‌شود. ما باید چندین متر این کیسه‌ها را روی دوش‌مان بگذاریم و برویم. برخی نانوایی‌ها پله می‌خورد می‌رود پایین. برخی پله می‌خورد می‌رود بالا. پسرعموی من هم کارگر حمل آرد است. بعد از 20سال کمرش صاف نمی‌شود. تنفس مان مشکل دارد و زانوهایمان ایراد پیدا کرده. هر روز هم همین آش و همین کاسه است که دیدی.»
ماجرا چیست؟
حمل کیسه‌های آرد 40کیلویی که گاهی در طول روز تعداد آنها برای هر کارگر به 300 کیسه می‌رسد، کار هر کسی نیست. کارگران برای حمل کیسه‌های آرد از کامیون تا نانوایی، استخدام می‌شوند و حقوق آنها بسته به جایی که در آن کار می‌کنند تعیین می‌شود. بیشتر کارخانه‌های خصوصی تولید آرد به آنها کف حقوق تعیین شده وزارت کار در هر سال را پرداخت می‌کنند. البته در کارخانه‌های دولتی، به‌خاطر اینکه این شغل جزو مشاغل سخت و زیان‌آور به شمار می‌رود، اوضاع بهتر است. اگر آن واحد تولیدی طبقه‌بندی مشاغل انجام داده باشد، حقوق این کارگران با ضریب لازم پرداخت می‌شود و اگر انجام نداده باشد آنها با همان حقوق وزارت کار به فعالیت خود ادامه می‌دهند اما بعد از 20سال می‌توانند بازنشسته شوند.
در برخی واحدها، این کارگرها با یک کارگر معمولی فرقی ندارند و حتی در حق بیمه و بازنشستگی آنها تفاوتی قائل نشده‌اند. به‌نظر می‌رسد کارگران این واحدها هم یا از ترس بیکار شدن یا به‌علت ناآگاهی به حقوق خود با وجود این اجحاف به‌کار خود ادامه می‌دهند؛ با دریافت ماهانه یک میلیون تومان...
این طرف ماجرا، برخی نانوایان اعتراض دارند. یکی از این نانوایان به همشهری می‌گوید: «وظیفه این کارگران حمل آرد است. برای این کار از جای دیگر حقوق می‌گیرند اما باز می‌آیند دم در مغازه و می‌گویند به ما پول چایی بدهید. انعام بدهید. برای خودشان نرخ گذاشته‌اند. من چرا باید هر هفته 10هزار تومان پول چایی بدهم؟ یک‌بار پول حمل بار بدهم. یک‌بار پول خرید آرد بدهم. یک بار هم پول چایی؟»
نانوای دیگری که در مشهد واحد نانوایی دارد، می‌گوید: «حمل کیسه‌های آرد کار خیلی سختی است. 900کیسه آرد را گاهی در 5ساعت برای مغازه‌های بزرگ یا چند مغازه کنار هم خالی می‌کنند. هر کدام 40کیلوگرم وزن دارد. من خودم برای حمل 70کیسه آرد معمولا 10هزار تومان می‌دهم اما برخی همکارانم که دلسوزترند برای هر کیسه آرد 220تومان هم شده که پرداخت کنند.»
کارگران حمل کیسه‌های آرد، دردمند می‌شوند
قاسم زراعتکار، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی کشور هم بر این موضوع صحه می‌گذارد. او به همشهری می‌گوید: «نرخ عرف برای جابه جایی هر کیسه، 165تومان است.
در گذشته به تعداد کیسه‌هایی که بارگیری می‌شد، به این بندگان خدا دستمزد می‌دادند. امروز شرایط بهتر شده اما کار همچنان کار سختی است. این کارگران معمولا به‌طور میانگین روزی 3ماشین آرد را خالی می‌کنند و هر ماشین آرد به‌طور میانگین 300کیسه آرد ظرفیت دارد.»
او ادامه می‌دهد: «واقعیت این است که این کارگران بعد از مدت کمی، دردمند و حتی بعد از بازنشستگیدچار مشکل‌های مختلفی می‌شوند. من از برخی کارخانه‌دارها شنیده‌ام که حتی دستمزد‌های این کارگران 5سال است که اضافه نشده به همین بهانه که آنها از نانوایی‌ها پول چایی می‌گیرند. البته این موضوع در مورد همه بنگاه‌های تولیدی آرد صدق نمی‌کند.»
مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد برخی از این کارگرها برای آنکه پول بیشتری به‌عنوان انعام بگیرند، به‌طور‌همزمان 2تا کیسه را روی دوش خود می‌گذارند. آوردن نان بر سرسفره‌های کارگران گاهی خیلی سخت‌تر از آن است که در کلمه بگنجد...
فتح‌الله بیات،رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی
شغلی مانند حمل کیسه آرد باید در رسته مشاغل سخت قرار گیرد و همه واحدها از خصوصی گرفته تا دولتی باید قوانین لازم را اعمال کنند. کارگر حمل آرد بعد از چند سال دچار مشکلات مختلف جسمی می‌شود و کارگری که مدام با حمل بار و گونی‌های سنگین سر و کله زده و از این راه روزی خود را کسب می‌کند اگر بیمه معتبر نداشته باشد 100درصد در حق او اجحاف شده و مسئولان ذیربط موظف به پیگیری موردهای اینچنینی هستند. کارگران زحمتکشی که حمل آرد انجام می‌دهند باید در جریان کامل حقوق خود باشند تا بتوانند آن را از کارخانه آرد و گندم پیگیری کنند و به انعام گرفتن به شکل کنونی نیازی نباشد. واقعیت این است که در اصل نیرویی که برای کارخانه یا بنگاهی با ماشین حمل آرد، آرد جابه‌جا می‌کند، نیروی رسمی همان شرکت است و باید از طریق خود شرکت تأمین مالی شود. گرفتن انعام عرف کنونی و جاری است اما به شکل قانونی تعریف نشده و نرخ قانونی ندارد. اگر کارگری احساس کرد به هر دلیلی حق او داده نمی‌شود کافی است از وزارت کار درخواست کند تا یک نماینده برای واحد تولیدی آنها فرستاده شود. اگر کارگاه یا واحد یا کارخانه طبقه‌بندی مشاغل دارد این کارگر مشمول همه مزایای مشاغل سخت خواهد شد و حق اوست که بعد از 20سال بازنشسته شود. واقعیت تلخ این است که این کارگران خیلی زودتر از موعد، از کارافتاده می‌شوند و باید به وضع آنها رسیدگی شود.
