گفت‌وگو
روایت مظلومیت شهدای فوتبالیست
سازندگان فیلم تحسین‌شده «مستطیل قرمز» از جنایات رژیم بعثی در زمین فوتبال چوار پرده برداشتند
شهره کیانوش‌راد _ روزنامه‌نگار
فیلم سینمایی «مستطیل قرمز» به کارگردانی حسن و حسین صیدخانی، روایتی داستانی از بمباران زمین بازی فوتبال چوار در روز ۲۳ بهمن ۱۳۶۵ است؛ جنایتی که توسط جنگنده‌های رژیم بعثی عراق رقم خورد و منجر به شهادت ۱۰بازیکن، 3کودک، یک داور و یک تماشاگر شد. حسین و حسن صیدخانی برای اینکه صدای مظلومیت شهدای فوتبالیست را به گوش جهان برسانند، به‌رغم همه مشکلات، این فیلم را ساختند؛ فیلمی که مورد تقدیر مقام‌معظم‌رهبری قرار گرفت و مدال بلورین و لوح زرین از جشنواره جهانی فیلم میلان را در سال2019دریافت کرد. برادران صیدخانی متولد1366در شهر ایلام هستند و ساخت این فیلم سینمایی را برمبنای روایت بازماندگان بمباران زمین چمن چوار ایلام ساخته‌اند. آنها در گفت‌وگو با همشهری، برایمان از سختی‌های پیش‌روی ساخت فیلم‌های دفاع‌مقدس می‌گویند.
معرفی ابعاد مختلف حماسه 8سال دفاع‌مقدس یکی از اهداف هنرمندانی است که دغدغه کار در این حوزه را دارند. ساخت چنین فیلم‌هایی با چه مشکلاتی همراه‌است؟
حسین صیدخانی: متأسفانه وقتی برای ساخت کارهایی با موضوع دفاع‌مقدس قدم برداریم، مسیری سخت‌تر و دشوارتر از زمانی که بخواهیم راجع به موضوعات دیگر فیلم بسازیم پیش پایمان قرار می‌گیرد؛ از اخذ مجوز گرفته تا مراحل تولید و نمایش با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شویم. انگار اتفاقاتی دست‌به‌دست هم می‌دهند که فیلمساز نتواند به راحتی کار تولید را پیش ببرد. متأسفانه در مسیر ساخت و تبلیغ این فیلم متوجه شدیم که متولیان فرهنگی آنگونه که باید حمایت نمی‌کنند. ما خودمان روستا به روستا و شهر به شهر می‌رویم فقط برای اینکه نسل جوان و نوجوان را با گوشه‌ای از آنچه در جنگ تحمیلی اتفاق افتاده آشنا کنیم. نهادها و مراکز فرهنگی بودجه‌های کلانی در اختیار دارند، اما آنطور که باید پای کار نمی‌آیند. ما خودمان اهل ایلام هستیم و در جریان مشکلات زمان جنگ‌تحمیلی هستیم. تحقیق و پژوهش برای ساخت این فیلم سینمایی حداقل 7ماه زمان برد. نویسنده و محقق در منطقه حضور پیدا کردند و روایت بمباران چوار را از زبان بازماندگان شنیدند. فیلمنامه «مستطیل قرمز» دقیقاً مطابق با واقعیت است و هیچ‌گونه خیال‌پردازی و قصه‌پردازی در آن وجود ندارد و همه از واقعیت وام گرفته شده است.
دلیل این‌همه سختی در راه ساخت یک‌فیلم با موضوع دفاع‌مقدس را چه می‌دانید؟ آیا حمایت یا شناخته شدن یک فیلم به شهرت کارگردان یا بازیگران مرتبط است؟
حسن صیدخانی: اینکه کارگردان یا سازنده چهره باشد و انحصار فیلم در اختیار عده‌ای هست متأسفانه وجود دارد چنانچه اگر یک‌سری چهره‌های شناخته‌شده پشت فیلمی باشد، حمایت این افراد حتی در فروش یک فیلم ضعیف هم اثر‌گذار است. این در حالی است که باید خود یک اثر معیار قرار بگیرد. «مستطیل قرمز» از معدود فیلم‌های دفاع‌مقدس است که جایزه جهانی گرفت و در جشنواره جهانی فیلم میلان۲۰۱۹ در میان 116کشور به مدال بلورین و لوح زرین بخش فیلم سینمایی جشنواره دست یافت. زمانی که فیلم در این جشنواره نمایش داده شد، تماشاگران خارجی باور نمی‌کردند چنین اتفاقی در ایران رخ داده باشد. هدف اصلی ما این بود که با ساخت این فیلم مخاطب را با مظلومیت مردم و فوتبالیست‌ها در بمباران چوار آشنا کنیم اما در این راه سختی بسیاری متحمل شدیم حتی برای تأمین هزینه مجبور به فروش خودرو و خانه خود شدیم. اتفاقات «مستطیل قرمز» در بازه سال‌های ۱۳۶۰تا ۱۳۶۵ رخ داده، یعنی براساس تخیلات نیست. حتی در ایران هم کمتر کسی از این ماجرا خبر داشت، تا اینکه چند ماه پیش که حضرت آقا درباره آن صحبت کردند و فرمایشی داشتند مبنی بر اینکه ماجرای بمباران زمین چوار را خیلی در داخل ایران هم نمی‌دانند و باید در همه جای ایران تبیین شود و همه بفهمند که چه اتفاقی افتاده است. ما حتی سراغ برخی نهادها رفتیم که این فیلم را تولید کنیم، می‌گفتند این موضوع اولویت ما نیست. بعد از ساخت، برای نمایش به 7استان کشور و مناطق محروم رفتیم تا برای دانش‌آموزان در مدارس مختلف حتی در مناطق محروم این فیلم را نمایش بدهیم.
چرا از فرصت برگزاری مسابقات جام‌جهانی برای معرفی این فیلم و مقاومت مردم در 8سال جنگ تحمیلی استفاده نشد؟
حسین صیدخانی: 2سال پیش رئیس فیفا آقای اینفانتینو به ایران آمد. آن موقع مراحل فیلمبرداری «مستطیل قرمز» به پایان رسیده بود. ما به ورزشگاه آزادی رفتیم و با رئیس فیفا دیدار کردیم. ماجرای چوار را شرح دادیم و سؤالمان این بود که چطور درباره این جنایت سکوت کرده‌اند؟ او کاملا تحت‌تأثیر این حادثه قرار گرفت. وقتی تندیس و پیراهن نماد شهدای فوتبال چوار را به او دادیم، گفتند در اتاق کاری‌ام به‌عنوان یک المان قرار می‌دهم. از آقای تاج هم خواستند که این موضوع را پیگیری کنند که در جام‌جهانی به این موضوع پرداخته شود. خب بعد از آن چه‌کسی باید ما را حمایت می‌کرد؟ پخش نماهنگ‌های کوتاه همزمان با جام‌جهانی کم‌هزینه‌ترین کاری بود که می‌شد در صدا‌و‌سیما انجام داد. ولی به‌رغم پیگیری‌ای که داشتیم هیچ‌کدام به نتیجه نرسید.
ماجرای ثبت ملی روز شهدای فوتبالیست به کجا رسید؟
حسن صیدخانی: به‌رغم اینکه دیداری که همراه با بازماندگان شهدای زمین فوتبال چوار با رئیس‌جمهور داشتیم و این موضوع را مطرح کردیم، هنوز اتفاق نیفتاده است. امیدوارم حرف و عمل مسئولان یکی باشد. الان جوان‌ها پا به عرصه گذاشته‌اند و در سینمای ایران تأثیرگذارند. در عرصه فیلمسازی برای دفاع‌مقدس حرف برای گفتن دارند. ضمن احترام به کارگردانان بزرگ کشور، نباید از فیلمسازان جوان غفلت کنیم. آنها را باور کنیم. همه پای کار بیایند و برای مخاطب واقعیت‌ها را در قالب داستان‌های جذاب و تماشایی روایت کنیم. آموزش‌و‌پرورش، دانشگاه، صدا‌و‌سیما و... همه نهادها و متولیان فرهنگی باید پای کار باشند تا بتوانیم ارزش‌های دفاع‌مقدس را برای نوجوان‌ها و جوان‌ها تبیین کنیم. با وجود همه سختی‌هایی که در این راه وجود دارد دست از تلاش برنمی‌داریم. در انتها خبر خوبی هم برای مخاطبان سینما و مردم خوب کردستان دارم. ما در حال تهیه فیلمی با موضوع کردستان و نقش زنان کرد در دوران دفاع‌مقدس هستیم تا صلابت و مقاومت زنان کرد در جنگ تحمیلی را به تصویر بکشیم.
چه خوب؛ با تمام مرارت‌ها در ساخت این فیلم، باز هم قرار است فیلم جدیدی در حوزه دفاع‌مقدس بسازید.
حسن صیدخانی: پدران و مادران نسل ما همگی درگیر جنگ بوده‌اند و همین امروز نیز ما در خانه‌هایمان متاثر از عوارض جنگ در بچه‌ها و نسل‌های بعدی هستیم. ما هنوز درگیر اثرات و تبعات جنگ هستیم. خیلی‌ها به ما گفتند پرداختن به سینمای دفاع‌مقدس با بودجه شخصی ریسک است اما یک اتفاق و باور پشت این فیلم بود. اگر دفاع‌مقدس برای ما یک ارزش است پس باید از افرادی که می‌خواهند در این عرصه فعالیت کنند حمایت شود. سوژه‌های بسیاری درباره دفاع‌مقدس وجود دارد که با تحقیق میدانی می‌توان به جزئیات آن دسترسی پیدا کرد. مردم ایلام، کرمانشاه و کردستان در طول جنگ تحمیلی بسیار مقاوم بودند و مردم قانعی هستند که دوران سخت جنگ را سپری کرده‌اند. بسیاری از آنها در جریان این فیلم ما را کمک کردند. زمان ساخت «مستطیل قرمز» یک شهر درگیر فیلم شد و این حضور برای ما بسیار ارزشمند بود.
مکث
تشکر رهبر انقلاب از سازندگان فیلم «مستطیل قرمز»
رهبر‌معظم‌انقلاب اسلامی سال گذشته در دیدار دست‌اندرکاران کنگره 3هزار شهید استان ایلام، بمباران مسابقه فوتبال در ۲۳بهمن1365را یادآور مظلومیت شهدای ورزشکار خواندند و با بیان اینکه صدام این جنایات را به پشتوانه مدعیان جهانی حقوق‌بشر انجام می‌داد، افزودند: «نویسندگان و هنرمندان، این بیان حقایق را در ابعاد جهانی معرفی، و مدعیان دروغین حقوق بشر را رسوا کنند.» همچنین امسال در دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدای ورزشکار از فیلم سینمایی «مستطیل قرمز» نام بردند و از تولیدکنندگان این فیلم تشکر و تأکید کردند: «بیان حقایق، با آثار هنری کار لازمی است که باید با قوت انجام شود.»
در همینه زمینه :
