شیراز؛ کارگاه جهانی صنایع‌دستی

شهر شعر و تاریخ و بهارنارنج، شهر گلیم و گبه و خاتم، شهر منبت و معرق و سفال، شهر قلم و نقره و آینه و مهد فرهنگ و هنر. بیهوده نیست که شیراز را به لطف هنر صنعتگرانش به شهر جهانی صنایع‌دستی می‌شناسند؛ عنوانی که برای نخستین بار در سال 1398 برای 2سال، از سوی شورای جهانی صنایع‌دستی به شیراز رسید تا سومین شهر جهانی صنایع‌دستی جهان باشد. به گزارش همشهری، عنوان جهانی شیراز، این روزها از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تمدید شد تا این شهر، نقشی نو در اقتصاد خود در اندازد.

راه‌اندازی 80خانه صنایع‌دستی
ابتدای هفته جاری بود که آیین افتتاح دفتر مرکزی دبیرخانه شهر جهانی صنایع‌دستی در شیراز برگزار شد؛ در این آیین، حکم محمدحسن اسدی، شهردار شیراز به‌عنوان دبیر شهر جهانی صنایع‌دستی برای مدت 2سال با امضای عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعطا شد.‌ 
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس حکم اعطا شده به شیراز را نتیجه جامع بودن فعالیت‌های این کلانشهر در حوزه صنایع‌دستی می‌داند و به همشهری می‌گوید: استان فارس 80رشته صنایع‌دستی زنده دارد که حدود 20هزار صنعتگر در آنها فعالیت می‌کنند.
سید موید محسن‌نژاد می‌افزاید: طی 2سال گذشته و در نخستین دوره اعطای حکم شهر جهانی به شیراز، 8خانه صنایع‌دستی در استان فعال شدند که 5مورد از این خانه‌ها در شیراز مستقر هستند. همچنین ‌تبدیل ساختمان‌های قدیمی به اقامتگاه‌ بوم‌گردی، یکی از اقداماتی بود که طی 2سال گذشته انجام شد. این اقامتگاه‌ها ملزم هستند تا هنرهای موجود در خانه‌ها همچون گره چوب روی ارسی، نقاشی‌ تاریخی و مقرنس در بافت تاریخی را احیا کنند و همچنین مرکزی برای عرضه و تولید صنایع‌دستی هم داشته باشند.
آن‌طور که محسن‌نژاد توضیح می‌دهد، با توجه به فعالیت صنعتگران در 80رشته، تصمیم بر آن است که 80خانه صنایع‌دستی در شیراز با استفاده از ظرفیت‌ خانه‌های قدیمی در محله‌های مختلف راه‌اندازی شود.
به‌گفته وی، پیش‌بینی این است که تولید و معرفی خانه‌ها از محله‌ها شروع شود تا همه مردم محله درگیر کار فروش و تولید صنایع‌دستی باشند و در واقع این روند، به فرهنگ تبدیل شود. با این روش، مردم می‌بینند خانه‌های قدیمی که شاید فقط برای سکونت استفاده می‌شدند می‌توانند به کارگاه تولید و عرضه صنایع‌دستی هم تبدیل شوند و تأثیر زیادی بر اقتصاد شهر داشته باشند.
محسن‌نژاد تأکید می‌کند، قرار است مردم و گردشگرانی که وارد شهر می‌شوند با رویکرد گردشگری تجربه‌محور در بخشی از فرایند تولید مشارکت داشته باشند تا نسبت به تولید، خرید و تبلیغ آن ترغیب شوند.
داشتن عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی، الزام‌هایی هم دارد که مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس درباره آنها توضیح می‌دهد. به‌گفته محسن‌نژاد، ایجاد بازارچه دائمی صنایع‌دستی و پیگیری آن از سوی شورای شهر، شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی، المان‌سازی در حوزه شهری، تابلوهای معرفی صنایع، استفاده از هنرهای دستی در معماری و توجه شهرداری به این صنایع در ارائه مجوزها، بخشی از اقدامات در دستور کار است که در این حوزه انجام می‌شود.

توجه به اقتصاد گردشگری 
علاوه بر راه‌اندازی خانه‌های صنایع‌دستی، اقداماتی هم در حوزه تولید، بازاریابی، برندسازی و فروش و صادرات در دستور کار است تا صنایع‌دستی سهم فارس را در تولید ناخالص داخلی افزایش دهد. هم‌اکنون، فارس با 7درصد از عرصه سرزمین و حدود ۶ درصد از جمعیت حدود 4.5درصد از تولید ناخالص کشور را در اختیار دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس از ارائه تسهیلات کم‌بهره نسبت به سودهای بانکی، بیمه و حمایت از صنعتگران هم خبر می‌دهد و می گوید: این تسهیلات ارائه می‌شود تا محرک تولید و در ادامه آن صادرات باشد.
محسن‌نژاد اما این سؤال را مطرح می‌کند که صنعتگران تا چه زمانی قرار است برای تولید و بیمه به دولت متکی باشند؟ از نگاه او، باید به جایی برسیم که خود هنرمندان به‌عنوان کارفرما و تولیدکننده اصلی نیرو و کارگر استخدام و اشتغال‌زایی کنند.
او البته تأکید می‌کند که حمایت‌های فعلی از فعالیت انفرادی و کارگاهی با هدف شروع فرایند رسیدن به استقلال آنها در جریان است.

خودکفایی صنعتگران هنرمند
نکته‌ای که مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فارس به آن اشاره می‌کند، به‌عنوان یک رویکرد و با هدف خودکفایی تولیدکنندگان در جریان است.
معاون هماهنگی امور زائرین و گردشگری استانداری فارس با اشاره به تخصیص بودجه سالانه در سال‌جاری و پیش‌بینی اختصاص اعتبار در بودجه 1402به حوزه صنایع‌دستی در این‌باره توضیح می‌دهد: در حوزه تسهیلات اشتغال‌زایی تبصره 18، بالاترین میزان جذب تسهیلات کشور در حوزه صنایع‌دستی به فارس تخصیص یافت که اتفاق بسیار خوبی برای کارآفرینی و خودکفایی بود. همچنین در همین راستا، ریاست شورای صنایع‌دستی و فرش دستباف از معاونت اقتصادی به معاونت گردشگری و دبیری آن از اداره صمت به میراث فرهنگی منتقل شد. محمد فرخ‌زاده در گفت‌وگو با همشهری از راه‌اندازی کارگاه‌های خوداشتغالی و حمایت از آنها، از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خبر می‌دهد و می‌افزاید: کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز توانسته جمعیت زیادی از مددجویان خود را به این حوزه وارد کند.
او همچنین از برپایی بازار و کارگاه بزرگ صنایع‌دستی دانشجویی با کمک دانشگاه شیراز خبر می‌دهد که 2هفته پیش راه‌اندازی شد و حدود 3هزار دانشجوی درگیر در حوزه صنایع‌دستی در آن مشارکت داشتند. فرخ‌زاده معتقد است؛ آمار دانشجویان حوزه صنایع‌دستی از جمعیت برخی شهرک‌های صنعتی استان نیز بالاتر است و با مشارکت دانشجویان به‌عنوان قشر تحصیلکرده، می‌توان آینده روشنی را پیش روی استان متصور بود.

ترویج صنایع‌دستی ایران‌زمین 
باغ هنر شیراز بعد از اعطای عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی، به بازارچه صنایع‌دستی اختصاص یافته که طی این مدت میزبان رویدادهایی با همین موضوع است.
معاون هماهنگی امور زائرین و گردشگری استانداری فارس همچنین یکی از رسالت‌های شهر جهانی را ترویج صنایع‌دستی ایران زمین می‌داند و می‌گوید: با توجه به همین رویکرد است که فارس و شهر شیراز به‌عنوان معین صنایع‌دستی کشور برای حضور در بازی‌های جام جهانی انتخاب شده و قرار است 10هنرمند از شیراز و 40نفر از کل کشور برای حضور در این رویداد بین‌المللی و معرفی و ارائه صنایع‌دستی ایران، عازم قطر شوند.

لایحه‌ای برای شهرداری
نام‌گذاری معابر به نام صنایع‌دستی و هنرمندان، استفاده از ظرفیت هنرمندان در زیباسازی شهر، چاپ کتب مربوط به صنایع‌دستی، تقدیر و پاسداشت هنرمندان، بخش دیگری از اقداماتی است که در دستور کار قرار گرفته است.
معاون هماهنگی امور زائرین و گردشگری استانداری فارس همچنین در تکمیل صحبت‌های مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان از تنظیم یک لایحه برای ارائه در شورای شهر شیراز خبر می‌دهد که طی آن به افرادی که از صنایع‌دستی در بناها استفاده کنند، در دریافت عوارض تخفیف داده می‌شود.
فرخ‌زاده از آماده شدن بازار هنر شیراز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای صنایع‌دستی کشور هم خبرمی‌دهد: احتمالا یک ماه دیگر، هنرمندان می‌توانند از ظرفیت‌های آن استفاده کنند.
شهردار شیراز نیز به‌عنوان دبیر شهر جهانی صنایع‌دستی وعده داده است که یک تفاهمنامه سه‌جانبه برای ارتباط گیری درباره سیما و منظر، المان‌های شهری و شهرسازی شهرداری و شهر شیراز امضا و یک فضای کارگاهی براساس آیین‌نامه شهرداری فراهم شود.

مکث
آشنایی با شورای جهانی صنایع‌دستی
شورای جهانی صنایع‎دستی سازمانی غیرانتفاعی است که با هدف ارتقای جایگاه صنایع‌دستی شکل گرفته است و با راه‌اندازی آن، صنایع‌دستی و سنتی به‌صورت بخشی از حیات فرهنگی و اقتصادی ملت‌ها مورد توجه قرار گرفت.‌این شورا در ابتدا اعضای محدودی داشت، اما هم‌اکنون بیش از 90کشور به عضویت این شورا درآمده‌اند و دبیرخانه آن در شهر آمستردام کشور هلند قرار دارد.‌تاکنون ۴۸شهر و روستای دارای صنایع‌دستی در سراسر جهان در فهرست این شورا به ثبت رسیده است. ایران نیز از سال۱۳۴۷ به عضویت شورای جهانی صنایع‌دستی درآمده است و تا پایان سال ۱۴۰۰، ۱۴ شهر و روستای صنایع‌دستی را به نام خود ثبت کرد.‌