کارشناسان معتقدند امروزه در هیچ جامعه‌ای وجود سگ‌های ولگرد پذیرفته نیست
سگ ها فقط پارس نمی‌کنند
رابعه تیموری
د. بر اساس آمارهای موجود، هر سال حدود ۳۰ تا ۴۰ کودک و زن و مرد تهرانی در نقاط مختلف شهر مورد حمله سگ‌های بدون صاحب قرار می‌گیرند. جمع‌آوری این حیوانات بدون اما و اگر نیست. عده‌ای معتقدند نباید این آزادی بی‌قید و شرط را از سگ‌ها بگیریم و تعدادی از شهروندان هم حضور آنها در محیط شهری را برای آسایش و سلامت انسان‌ها مضر می‌دانند.
کودک ۷ ساله گلفروش که چند ماه پیش در اطراف شهرری به وسیله سگ‌ها دریده شد یا مرد ۶۰ ساله خیابان آذربایجان که بر اثر عفونت ناشی از حمله یک سگ جان خود را از دست داد، نخستین شهروندان تهرانی نیستند که به دلیل رها بودن سگ‌ها جان و سلامت‌شان به خطر افتاده است. در خوشبینانه‌ترین حالت هم نمی‌توان امیدوار بود که بدون اقدامی پیشگیرانه دیگر شاهد این اتفاقات تلخ نباشیم، اما افرادی مانند «نیما سعادت» بر این باورند که شیوه برخورد انسان‌ها با سگ‌ها باعث تحریک و حمله این حیوانات می‌شود. سعادت هر روز چند ساعت رکاب می‌زند و با دوچرخه برای سگ‌های گوشه و کنار شهر غذا می‌برد. او می‌گوید: «متأسفانه بسیاری از مردم روش برخورد با سگ‌ها را نمی‌دانند و به دلیل ترس از این حیوانات به محض دیدن‌شان به طرف‌شان سنگ پرتاب می‌کنند یا با داد و فریاد آنها را می‌ترسانند. سگ‌ها هم به این برخوردها عکس‌العمل نشان می‌دهند و به آدم‌ها حمله می‌کنند. در حالی که سگ‌ها در حالت عادی بسیار آرام هستند و بدون دلیل به کسی آسیب نمی‌رسانند.» او گرسنگی سگ‌ها را از دیگر دلایل حمله آنها به انسان‌ها می‌داند و معتقد است در دسترس نبودن غذا باعث عصبانیت و خشونت حیوانات می‌شود. این حامی حیوانات نگران است که مسائلی مانند محدودیت امکانات و بودجه نهادهای متولی بر شرایط نگهداری سگ‌های جمع‌آوری شده تأثیر بگذارد و زندگی و سلامت این حیوانات به خطر بیفتد.
«مهدی اصیل» با نظر سعادت و دیگر طرفداران رها بودن سگ‌ها موافق نیست. او با ثبت پیام در سامانه ۱۳۷ از مدیران شهری خواسته سگ‌های ولگرد منطقه ۲۲ را جمع‌آوری کنند. چند روز پیش که اصیل و دختر ۱۲ ساله‌اش برای پیاده‌روی و ورزش به بوستان جوانمردان رفتند، دخترش از پرسه سگ‌ها در فضای بوستان وحشت‌زده شده است. او بر این باور است که حضور آزادانه سگ‌ها در شهر باعث گسترش بیماری‌های مشترک انسان و حیوان می‌شود. اصیل می‌گوید: «تعداد زیادی از علاقه‌مندان به حیوانات، هر روز صبح با ظرف‌های پر از غذا به بوستان می‌آیند و فراوانی غذا بوستان جوانمردان را به محل پرسه سگ‌های ولگرد تبدیل کرده است.» جمع‌آوری سگ‌های رها شده از خروسخوان سحر شروع می‌شود و در ساعات اولیه که کوچه و خیابان‌های شهر خالی است، سریع و بدون دردسر انجام می‌شود، ولی با روشن شدن هوا سر و کله مخالفان و موافقان جمع‌آوری سگ‌ها یکی یکی پیدا می‌شود. «امیر بهرامی» از اعضای گروهی است که سگ‌های رها شده مناطق مختلف را زنده‌گیری می‌کنند. او تعریف می‌کند: «بعضی از شهروندان از پرسه سگ‌ها در محل زندگی خود ناراضی هستند و برای جمع‌آوری آنها از ما تشکر می‌کنند، ولی عده‌ای هم با اعضای اکیپ درگیر می‌شوند و اجازه نمی‌دهند کارمان را انجام دهیم.»
حریم مناطق، جولانگاه سگ‌های ولگرد
برای ۱۰ منطقه یک، ۲، ۴، ۵، ۱۵، ۱۸، ۱۹، ۲۰، ۲۱ و ۲۲ که حریم دارند. هر روز اکیپ زنده‌گیری اعزام می‌شود و در سایر مناطق پیام‌های شهروندی که در سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ به ثبت می‌رسد، محل و زمان اعزام اکیپ را تعیین می‌کند. بهرامی درباره روش زنده‌گیری سگ‌ها می‌گوید: «سگ‌ها را با پرتاب دارت بیهوش و به وسیله خودرو به نقاهتگاه آرادکوه منتقل می‌کنیم. تقریباً ۵۰درصد سگ‌ها بیمار هستند و به درمان نیاز دارند. پس از انگل‌زدایی سگ‌ها در داخل استخر مخصوص، سگ‌های بیمار از حیوانات سالم جدا می‌شوند. تعدادی از حامیان حیوانات در درمان و واکسینه کردن سگ‌ها به درمانگران آرادکوه کمک می‌کنند. بعد از درمان، عقیم‌سازی سگ‌ها انجام می‌شود.» گاهی جمع‌آوری سگ‌های رها شده باعث خلاصی آنها از درد می‌شود. بهرامی تعریف می‌کند: «در میان سگ‌هایی که روزانه جمع‌آوری می‌کنیم.»
علیرضا اراکی / جامعه‌شناس شهری
احترام به مطالبات جمعی شهروندان
امروزه حضور آزادانه و به عبارتی رها بودن سگ‌های ولگرد در بافت مسکونی شهرها و روستاها، چالشی بحث‌انگیز شده و به‌عنوان یک مشکل محیط‌زیستی و معضل شهری مطرح می‌شود. در این باره، چند دیدگاه وجود دارد. عده‌ای به‌عنوان مدافع حقوق حیوانات معتقدند باید حضور آزادانه سگ‌ها در جوامع شهری و روستایی را بپذیریم و حتی با غذا دادن و فراهم کردن محیطی امن برای این حیوانات زمینه زیست مسالمت‌آمیز آنها با انسان‌ها را به وجود‌آوریم. عده‌ای هم مشکلات محیط‌زیستی سگ‌ها را مطرح می‌کنند و خواهان حذف آنها از جوامع شهری و حتی طبیعت هستند.
اما مدیریت شهری راه‌حلی میانه برگزیده و با وجود صرف هزینه‌های گزاف، با عقیم‌سازی زاد و ولد و تکثیر سگ‌های آزاد را کنترل می‌کند تا رفاه حال و رضایت آن دسته از شهروندانی که فضای شهر را امن و بدون مزاحمت سگ‌های رها شده، می‌خواهند تأمین شود. حال بگذریم از این امر که این راه‌حل به خودی خود موانع بسیاری دارد و عواملی مانند دسترسی نداشتن مجریان طرح به سگ‌های حاشیه شهرها و محدودیت منابع مالی طرح و... مانع از اجرای کارآمد و کامل آن می‌شوند، ولی نکته قابل تأمل چوب خودسری‌ها و قانون‌گریزی‌های دوستداران حیوانات است که لای چرخ این طرح گذاشته می‌شود.
با آنکه شهرداری برای احقاق حقوق جمعی شهروندان مطالبات و حساسیت‌های علاقه‌مندان حیوانات را نادیده نگرفته و این روش پرهزینه را پذیرفته، باز هم بسیاری از دوستداران حیوانات با رفتارهای نادرست، خواسته شخصی خود را به مطالبات جمعی و قوانین شهری تحمیل می‌کنند. نمونه این رفتارهای نادرست پلاک‌کوبی جعلی سگ‌های آزاد عقیم نشده برای ایجاد اختلال در فرایند شناسایی، عقیم‌سازی و پلاک‌کوبی این حیوانات است که هزینه مضاعف نصب ردیاب بر روی سگ‌های عقیم شده را به شهرداری تحمیل کرد. رفتار نادرست و فردگرایانه دیگری که از برخی دوستداران حیوانات دیده می‌شود، غذا دادن بی‌ضابطه و سلیقه‌ای به این حیوانات است که موجب ایجاد کلونی سگ‌های بلاصاحب در محل‌های عمومی شده و حقوق سایر شهروندان را ضایع می‌کند. بدون تردید آنچه می‌تواند به این مشکل و بسیاری از مشکلات شهری پایان دهد، ایجاد روحیه قانون‌مداری و مقدم دانستن حقوق جمعی بر علایق شخصی است.
مدیر حوزه کنترل حیوانات شهری شرکت ساماندهی شهر تهران
تعداد سگ‌های ولگرد تهران کاهش پیدا کرده است
کاهش تعداد پیام‌ها و شکایات مردمی در سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ برای درخواست جمع‌آوری سگ‌های رها شده نشان می‌دهد این معضل شهری در مناطق مختلف تهران رو به کاهش است، اما هنوز هم شهروندان بعضی از مناطق بیشتر از سایر شهروندان تهرانی با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. «حبیب میکائیلی» معتقد است در شهر تهران جمع‌آوری سگ‌ها مطابق با روش‌های علمی و به روز دنیا انجام می‌شود. میکائیلی، مدیر حوزه کنترل حیوانات شهری شرکت ساماندهی شهر تهران است و در گفت‌وگوی زیر درباره ابعاد مختلف اجرای طرح زنده‌گیری سگ‌های رها شده توضیح می‌دهد.
از اجرای طرح عقیم‌سازی سگ‌های رها شده بیش از یک سال می‌گذرد. این طرح در کاهش تعداد این حیوانات چقدر تأثیر داشته است؟
از تعداد سگ‌های رها شده شهر تهران آمار دقیقی نداریم، ولی شواهد نشان می‌دهد جمعیت سگ‌ها در مناطق مختلف تهران کاهش پیدا کرده است. پارسال روزانه بیش از ۵۰ قلاده سگ زنده‌گیری می‌کردیم، ولی امسال هر روز ۳۰ـ ۴۰ قلاده جمع‌آوری می‌شود. تماس‌های شهروندی سامانه‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ هم در مورد پرسه سگ‌ها کمتر شده است.
در کشورهای پیشرفته برای کنترل جمعیت سگ‌های رها شده از چه روشی استفاده می‌شود؟
طبق آماری که منتشر شده هر سال سگ‌های ولگرد جان ۳۵ هزار نفر را در جهان می‌گیرند و کشورهای مختلف برای مواجهه با این بحران، راهکارهایی مانند یوتانایز کـــــردن (مرگ بدون درد)، عقیم‌سازی، نگهداری در محل مخصوص و صادرات به کشورهای مصــرف‌کننده گوشت سگ مانند چین و کره‌جنوبی را اجرا کرده‌اند. عقیم‌سازی موفق‌ترین شیوه کنترل این حیوانات است و کشوری مانند هلند که بیشترین تعداد سگ‌های خیابانی در اروپا را داشت، با اجرای این روش تعداد سگ‌های بی‌خانمان خود را به صفر رساند. در این کشور همزمان با اجرای طرح، قوانین مکمل هم وضع و مسائلی مانند حیوان‌آزاری و رها کردن سگ‌ها مشمول مجازات شده است.
بسیاری از شهروندان جنوب شهر معتقدند سگ‌های جمع‌آوری شده از سایر مناطق در جنوب شهر رها می‌شوند. این موضوع صحت دارد؟
فضای شهری محل پرسه سگ‌های ولگرد نیست و سگ‌هایی را که جمع‌آوری می‌شوند دوباره رها نمی‌کنیم. این حیوانات در نقاهتگاه آرادکوه نگهداری می‌شوند و هریک از شهروندان که برای نگهبانی از محل‌هایی مانند باغ و کارگاه به سگ نگهبان نیاز داشته باشند به‌صورت رایگان سگ عقیم شده تحویل می‌گیرند. در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵ هزار قلاده سگ وارد آرادکوه شدند و تاکنون حدود ۳ هزار قلاده به شهروندان تحویل داده شده است. این موضوع در مناطقی مانند منطقه ۲۰ اتفاق می‌افتد که در مجاورت روستاها و شهرستان‌های استان تهران قرار گرفته‌اند. این روستاها و شهرستان‌ها امکانات عقیم‌سازی سگ‌ها را ندارند و سگ‌های جمع‌آوری شده از مناطق مسکونی خود را در مناطقی مانند شهرری رها می‌کنند.
برای پیشگیری از این موارد و اثربخشی بیشتر طرح چه اقداماتی شده است؟
در حال پیگیری هستیم که در همه شهرستان‌های استان تهران مرکز عقیم‌سازی راه‌اندازی شود. برای ریشه‌کن کردن هاری و اجرای موفق این طرح باید نهادهایی مانند سازمان نظام دامپزشکی و سازمان محیط‌زیست همــکاری بیشتری داشته باشند.
هزینه نگهداری هر قلاده سگ چقدر است؟
هر سگ که در آرادکوه نگهداری می‌شود، ماهانه ۵۰۰ هزار تومان هزینه دارد.
