تعطیلی آلاینده‌های البرز در شرایط اضطرار

پرنیان سلطانی- خبرنگار

سرد شدن دوباره هوا، پدیده تکراری و همیشگی وارونگی و متعاقب آن آلودگی هوا را به شهرهایمان آورده است. چند‌هفته‌ای است که دوباره بسیاری از شهرها به‌ویژه کلانشهرها با مشکل هر ساله آلودگی هوا مواجه شده‌اند که متهم ردیف اول این آلودگی، منابع آلاینده متحرک یعنی همان خودروها هستند. در این میان اما منابع آلودگی، شهر به شهر متفاوت است و درباره برخی از شهرها و استان‌ها می‌توان به متهم‌های دیگری در این معضل همیشگی اشاره کرد؛ به‌عنوان مثال در استان البرز 3هزار‌و500واحد صنعتی فعالیت دارد که حدود 100واحد جزو صنایع آلاینده هوا هستند؛ صنایعی که در خبرها آمده در شرایط اضطرار به‌طور موقت تعطیل خواهند شد. در این گزارش کوتاه با همراهی «فردین حکیمی»، رئیس محیط‌زیست البرز و «محمدرضا فلاح‌نژاد»، مدیر بحران استانداری البرز به بررسی زوایای این اقدام و تأثیر آن در کاهش آلودگی هوای البرز پرداخته‌ایم.

   واحدهای بالقوه آلاینده  
بر اساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، حدود 3هزار‌و500واحد صنعتی در استان البرز وجود دارد که عمده این واحدها در 11شهرک صنعتی استان جا گرفته‌اند. اینطور که «فردین حکیمی»، رئیس محیط‌زیست البرز می‌گوید، برخی از این واحدها بالقوه آلاینده هستند؛ یعنی اگر سیستم کنترلی استفاده نکنند، می‌توانند به‌عنوان واحد آلاینده تلقی شوند؛ مثل واحدهای ریخته‌گری، کارخانه سیمان و کارخانه‌هایی که سوخت مایع مصرف می‌کنند. نکته قابل‌توجه این است که اگر این واحدها مجهز به سیستم کنترلی شوند، دیگر آلاینده نخواهند بود. اداره محیط‌زیست با ورود به این موضوع، با صدور اخطاریه و پیگیری‌های قضایی درصدد است تا این واحدها هر چه سریع‌تر به سیستم‌های کنترلی مجهز شوند.

100واحد صنعتی آلوده‌کننده هوا
در این میان اما برخی از واحدهای صنعتی استان البرز ماهیتا آلایندگی هوا دارند و نصب سیستم کنترلی برای آنها دردی را دوا نخواهد کرد. حکیمی در این‌باره می‌گوید: «واحدهای ریخته‌گری، آسفالت، معادن کوهی، معادن شن و ماسه و کارخانه‌های تولید بتن ازجمله واحدهای آلاینده هوا هستند. در استان البرز 24واحد ریخته‌گری، حدود 50معدن شن و ماسه و کوهی و 10کارخانه آسفالت فعالیت دارند. همچنین تعدادی واحدهای تولیدی بتن هم داریم که اگرچه آلایندگی بالایی ندارند اما چون تولیدات آنها نیاز به حمل با خودروهای سنگین دارد و از طرفی تولید آنها به منزله انجام فعالیت‌های عمرانی است و فعالیت‌های عمرانی ازجمله فعالیت‌های آلوده‌کننده هوا به‌حساب می‌آید، با این واحدها هم مانند واحدهای صنعتی آلاینده رفتار می‌کنیم.»

  تعطیلی موقت؛ دوای درد
بر اساس تبصره3‌ ماده 3قانون هوای پاک، در فصل پاییز و زمستان که به‌دلیل پایداری هوا و وارونگی دما، شاهد انباشت آلاینده‌ها هستیم، جلسات کمیته اضطرار تشکیل می‌شود. در این جلسه‌ها براساس شدت و ضعف آلودگی، تصمیم‌گیری‌هایی انجام می‌شود تا از شرایط اضطرار عبور کنیم. یکی از تصمیم‌ها که به‌تازگی در طبق دستورالعمل تعیین محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های مکانی و نوعی در شرایط اضطرار آلودگی هوا گرفته شده، جلوگیری از فعالیت‌های عمرانی شهرداری‌ها و تعطیلی موقت واحدهای صنعتی آلاینده است. اینطور که رئیس محیط‌زیست استان البرز می‌گوید، قرار است در بازه‌های زمانی که آلایندگی هوا تشخیص داده می‌شود، تمام واحدهای صنعتی آلاینده که پیش از این ذکر شد، به‌طور موقت تعطیل شوند. بازه تعطیلی این واحدها به‌گونه‌ای است که هم مشکلی متوجه کارکنان این صنایع نشود، هم مواداولیه و مورد‌نیاز مردم که تولیدات این واحدها هستند در بازار کم نشود و هم در عین حال آلودگی هوا دست‌کم در شرایط اضطرار کاهش پیدا کند. در حال حاضر که کیفیت هوای بیشتر مناطق استان البرز در وضعیت قرمز قرار دارد، تمام این صنایع آلاینده به طور موقت تعطیل شده‌اند.

  سهم آلاینده‌های غیرمتحرک؛ 30تا 40درصد
تعطیلی موقت واحدهای صنعتی آلاینده در حالی در دستور کار کمیته اضطرار استان البرز در شرایط اضطرار قرار دارد که اساسا سهم آلاینده‌های غیرمتحرک یعنی همین واحدهای صنعتی در آلودگی هوای استان البرز، 30تا 40درصد است. اینطور که مسئولان ذی‌ربط در حوزه آلودگی هوا می‌گویند سهم اول آلودگی مربوط به منابع متحرک یعنی همان خودروهاست. استان البرز هم از این قاعده مستثنی نیست و قریب‌به 60درصد آلودگی‌های هوا در این استان پرتردد، به رفت‌وآمد اتومبیل‌ها اختصاص دارد. راهکار رفع این مشکل علاوه بر نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، تشدید نظارت بر معاینه فنی خودروهاست که در دستور کار کمیته اضطرار قرار دارد. البته در این میان نباید از این نکته غافل شد که وقتی از سهم 30تا 40درصدی صنایع آلاینده در آلودگی هوا صحبت می‌کنیم، منظور صرفا دودکش این واحدها و آلایندگی مستقیم آنهاست. درحالی‌که تولیدات این واحدهای صنعتی با خودروهای سنگین جابه‌جا می‌شوند و خودروها در زمره منابع متحرک آلاینده قرار دارند اما در نتیجه عملکرد این واحدهای صنعتی در رفت‌وآمدند. به همین دلیل درنهایت سهم واحدهای صنعتی آلاینده در آلودگی هوا بیشتر از این درصد خواهد شد.

    استان‌های همجوار و تأثیرپذیر
معضل آلودگی هوای البرز، پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. اینکه در 8ماه ابتدایی سال1400 حتی یک روز پاک هم در البرز به ثبت نرسیده، نشان از وضعیت بغرنج و پیچیده این استان استراتژیک است. «محمدرضا فلاح‌نژاد»، مدیر بحران استانداری البرز می‌گوید: «آلودگی هوای استان دلایل مختلفی دارد که براساس اطلاعات محیط‌زیست، عمده‌ترینش ریزگردهایی است که از منطقه قزوین، ملارد، اشتهارد، ماهدشت و... به سمت البرز می‌آید. کاشت درخت توسط منابع طبیعی و جلوگیری از هدررفت بوته‌ها در این محدوده ازجمله اقداماتی است که در این خصوص صورت گرفته و در ادامه انجام خواهد شد تا مشکل ریزگردهای البرز به کمترین مقدار خود برسد.» فلاح‌نژاد با بیان این مطلب که همجواری 5استان قزوین، مرکزی، البرز، قم و تهران با شرایط خاصی که دارند، به‌طور کلی باعث آلودگی این محدوده شده، اضافه می‌کند: «نیروگاه شهید رجایی قزوین، کارخانه‌های بتن تهران‌دشت و جاده قزلحصار، سیمان آبیک و...، عوامل بیرونی است که از استان‌های همجوار هوای ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
 برای رفع این مشکل باید اقدامات فرااستانی انجام شود که این اقدامات با پای کار آمدن این 5استان همجوار و سازمان محیط‌زیست در حال بررسی است.»

مکث
برخورد قانونی با وسایل نقلیه آلاینده
روز گذشته کیفیت هوای بیشتر مناطق استان البرز در وضعیت قرمز قرار گرفت که بیانگر ناسالم بودن هوا برای تمام گروه‌های جامعه است. براساس آمار به‌دست‌آمده از ایستگاه‌های سنجش آلودگی استان، شاخص ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون در شهرستان‌های البرز بالاتر از عدد 150است. این میزان  در شهرستان‌های اشتهارد و کرج به عدد 173و 165رسیده است. قرمز شدن وضعیت هوای استان البرز باعث تصویب طرح‌های مختلف در کمیته اضطرار آلودگی هوا شده است که یکی از آنها تشدید برخورد قانونی با وسایل نقلیه آلاینده دودزا و فاقد معاینه فنی در استان است. به گفته  سرهنگ «حمدالله رحمتی‌پور»، سرپرست پلیس راهنمایی و رانندگی البرز  روزانه بین 5تا 6هزار وسیله نقلیه بدون معاینه فنی در معابر درون شهری استان البرز جریمه می‌شوند. قرار است در این روزهای آلوده با خودروهای شخصی و دولتی و موتورسیکلت‌های بدون برچسب معاینه فنی برخورد جدی‌تری صورت بگیرد.   براساس قانون معاینه فنی، خودروهایی که عمر تولید آنها بیشتر از 4سال باشد، باید برگه معاینه فنی دریافت کنند. اکنون 11مرکز معاینه فنی خودرو در استان البرز فعال است که یک مرکز در شهرستان ساوجبلاغ، 3مرکز درنظرآباد و 7مرکز دیگر در کرج واقع شده است.