درباره وجه‌تسمیه محله درکه چه می‌دانید؟
از «درگ» تا «دره کوچک»
«درکه» یکی از محله‌های قدیمی شمال غرب پایتخت است که برای بیشتر ما با مسیر کوهنوردی و تفرجگاهی‌اش شناخته می‌شود. این محله که از گذشته جزو منطقه ییلاقی شمیران به‌حساب می‌آمد و درواقع یکی از 33پارچه آبادی شمیران بود، قدمتی 800ساله دارد و گفته می‌شود سنگ‌بنای آن به‌دست «سید محمد والی» از نوادگان «علی بن الحسین(ع)» گذاشته شده است. به همین دلیل هم از گذشته به «محله سادات» شهرت داشته است. اما اینکه چطور نام این محله از محله سادات به درکه تغییر پیدا کرد و اساسا اینکه درکه به چه معناست، داستان جالبی دارد که شنیدنش خالی از لطف نیست. اگر اطلاعات‌تان درباره این محله قدیمی صرفا به مسیر کوهنوردی‌اش محدود می‌شود، در این گزارش کوتاه با ما همراه شوید تا هم درباره تاریخچه جذابش بیشتر بدانید و هم از دلایل نامگذاری‌اش به این نام مطلع شوید.
امامزاده سیدمحمد والی ع
برای اینکه بتوانیم درباره وجه‌تسمیه محله «درکه» صحبت کنیم، باید ابتدا از شکل‌گیری این محله بگوییم. سال‌های سال پیش، یعنی بیش از 800سال قبل، تعدادی باغدار و کشاورز در محدوده درکه امروزی روزگار می‌گذراندند تا اینکه امامزاده «سید محمد والی(ع)» به این روستا آمد و سنگ‌بنای اصلی این محله را گذاشت. ماجرا از این قرار است که با قبول عنوان ولیعهدی مامون عباسی از سوی امام رضا(ع) و آمدن هشتمین امام شیعیان به توس، گروهی از خاندان و بستگان ایشان هم به سمت ایران حرکت کردند. بعد از شهادت امام رضا(ع)، مامون دستور داد تا تمام خاندان اهل‌بیت(ع) که در راه توس بودند، تحت تعقیب قرار گرفته و درنهایت به قتل برسند. به همین دلیل است که ما در جای‌جای ایران شاهد زیارتگاه‌ها و بقعه امامزاده‌ها هستیم. این گزاره تاریخی را تعریف کردیم که بگوییم امامزاده «سید محمد والی(ع)» هم یکی از بستگان امام رضا(ع) بود که همراه خانواده‌اش در مسیر رفتن به توس بود که از شهادت امام رضا(ع) مطلع شد. او پس از آنکه تحت‌تعقیب مأموران خلیفه عباسی قرار گرفت، به روستای درکه امروزی آمد و در این روستا برای خودش و خانواده‌اش خانه‌ای بنا کرد.
از محله سادات تا درکه
بعد از آنکه امامزاده سیدمحمد والی(ع) از نوادگان امام سجاد(ع) سنگ‌بنای محله درکه را گذاشت و به‌دست خودش تمام زمین‌های بایر آن محدوده را آباد کرد، روزبه‌روز به تعداد افرادی که برای زندگی این روستا را انتخاب کردند، اضافه شد. علاوه بر خانواده امامزاده سیدمحمد والی(ع) که هسته اولیه این روستا را تشکیل می‌دادند، رفته‌رفته افرادی از روستاهای شمالی ایران و همچنین استان قزوین و لرستان هم به این محدوده مهاجرت کردند تا درنهایت روستای درکه شکل گرفت؛ روستایی که در ابتدا به واسطه حضور خانواده اهل‌بیت(ع)، به روستای «سادات» شهرت داشت. اما ما همه این اطلاعات را از کجا داریم؟ از بازسازی بنای امامزاده که برای دومین بار در سال 1358شمسی صورت گرفت. در جریان این بازسازی بود که سنگ‌های قبر، تنورهای قدیمی، هاون‌های سنگی و... از دل خاک به‌دست آمد و باستان‌شناسان با مطالعه این آثار متوجه قدمت این روستا و چگونگی شکل‌گیری آن شدند. درواقع این کشفیات که نشان می‌داد هسته اولیه روستای درکه پیرامون بقعه امامزاده سیدمحمد والی(ع) شکل گرفته، از قدمت چند‌صد‌ساله این محله امروزی پرده برداشت.
درکه یعنی دره کوچک
حالا که از تاریخچه این محله قدیمی مطلع شدیم، وقت آن رسیده که نگاهی هم به وجه‌تسمیه نام این محله داشته باشیم. همانطور که گفته شد، نام محله درکه در ابتدا محله سادات بود اما به مرور زمان و از تاریخی که به‌طور دقیق مشخص نیست، به درکه تغییر پیدا کرد. درباره وجه‌تسمیه نام درکه، روایت‌های مختلفی وجود دارد. یکی از معتبرترین روایت‌ها که مورد‌قبول تهران‌شناسان هم هست، این است که واژه درکه مصغر واژه «دره» به‌معنای دره‌چه یا دره کوچک است؛ یعنی درواقع درکه از دو واژه «در» (مخفف دره) و «که» نشانه تصغیر ساخته شده است که روی هم رفته معنای دره کوچک می‌دهد. اگر درباره دلیل این نامگذاری هم کنجکاو باشید، باید بگوییم دره‌ای که محله درکه در جوار آن شکل گرفته، راه ورودی به رشته کوه البرز و دره‌های بزرگ اطرافش است. به همین دلیل این دره که در مقایسه با دیگر دره‌های اطرافش سایز بسیار کوچک‌تری دارد، از گذشته نام دره کوچک را برای محله درکه امروزی به ارمغان آورده است.
درچه به جای درکه
البته برخی نیز معتقدند درکه در ابتدا «درچه» بوده؛ به همان معنای دره کوچک که با گذر زمان به درکه تغییر یافته است. دلیلش هم همانطور که گفته شد، وجود دره‌ای در بالادست این محله است که در مقایسه با دیگر دره‌های کوهپایه رشته کوه البرز، دره کوچکی به‌حساب می‌آید. درواقع این عده با قبول وجه‌تسمیه دره کوچک، نام درکه را برگرفته از درچه می‌دانند.
از درگ تا درکه
درباره وجه‌تسمیه درکه روایت دیگری هم وجود دارد که کمتر از سوی تهران‌شناسان و زبان‌شناسان به‌عنوان روایتی معتبر پذیرفته شده است اما از آنجا که این روایت بین مردم به‌خصوص اهالی درکه رواج دارد، بد نیست به آن هم اشاره‌ای کنیم. عده‌ای می‌گویند نام درکه از واژه «درگ» گرفته شده است. حالا درگ چیست؟ نوعی کفش که مخصوص راهپیمایی روی برف بوده. این عده معتقدند از آنجا که در گذشته در این محدوده برف‌های سنگین می‌بارید، اهالی روستا برای رفت‌وآمد از کفش‌هایی به نام درگ استفاده می‌کردند که یخ‌شکن بود. ضمن اینکه از نظر ظاهری نیز پهنای این کفش‌ها از کفش‌های معمولی بیشتر بود و به همین دلیل پای افراد در برف فرو‌نمی‌رفت. کسانی که موافق این وجه‌تسمیه برای نام درکه هستند، می‌گویند واژه درگ به مرور زبان به درگه و بعد درکه تغییر پیدا کرد.
در همینه زمینه :
