واگرایی در رشد جمعیت و اشتغال روستایی

آمارهای رسمی از رشد اشتغال روستایی حکایت دارد؛ از سال‌ها پیش، به دلایل مختلف ازجمله شتاب‌گیری مهاجرت روستا به شهر، میانگین نرخ رشد جمعیت در مناطق روستایی ایران منفی شده و سالانه ۷۶۰هزار نفر از جمعیت روستایی کاسته می‌شود. ارتباط غیرمعقول میان این دو واقعه، می‌تواند برخاسته از کاهش مهاجرت یا افزایش اشتغال جمعیت روستایی تحت‌تأثیر فشارهای اقتصادی و معیشتی باشد.
به گزارش همشهری، براساس اطلاعات منتشر شده مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، تعداد شاغلان 10ساله و بیشتر روستایی در سال‌های1384تا 1396روندی کاهشی داشته و پس ‌ازآن از سال91تا 98، به‌جز یک کاهش مقطعی در سال 93، در روند افزایشی قرار گرفته است. طبق آمارها، رشد تعداد شاغلان روستایی در سال 98از 0.6درصد فراتر نمی‌رود.

جغرافیای اشتغال روستایی
آمارهای رسمی حاکی است تعداد شاغلان روستایی با 0.6درصد افزایش از 6میلیون و 432هزار و 960نفر در سال1397 به 6میلیون و 474هزار و 703نفر در سال1398 رسیده و 41هزار و 743نفر بیشتر شده است. در این دوره زمانی نیز مطابق معمول سال‌های قبل، درمجموع، بیشترین نسبت شاغلان روستایی مربوط به بخش کشاورزی و پس‌ازآن به‌ترتیب مربوط به بخش‌های خدمات، صنعت و ساختمان بوده؛ اما این نسبت در مناطق مختلف به‌خصوص تهران اختلاف قابل‌توجهی با میانگین کشوری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال1398، بیشترین نسبت شاغلان روستایی به‌کل شاغلان در میان استان‌های کشور به استان خراسان رضوی اختصاص داشته که 8.7درصد شاغلان آن در مناطق روستایی فعال هستند. بعد از خراسان رضوی، استان‌های مازندران با 7.6درصد و فارس با 6.6درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار می‌گیرند. در مقابل استان قم با سهم 0.3درصدی شاغلان روستایی از کل شاغلان استان، پایین‌ترین نسبت را به‌خود اختصاص داده و بعداز آن استان‌های سمنان با 0.6درصد و یزد با 0.7درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. این نسبت در استان تهران نیز به 4درصد می‌رسد.

شکست رؤیای روستای صنعتی
اگرچه به‌واسطه مشکلات اقلیمی ایران و همچنین مسائل مربوط به مهاجرت و خالی شدن روستاها، همواره ایجاد اشتغال صنعتی در مناطق روستایی در برنامه قرار داشته؛ اما آمارهای رسمی از شکست این برنامه‌ها حکایت دارد. 
براساس آخرین اطلاعات، در سال98 اشتغال روستایی در بخش کشاورزی با 1.3درصد افزایش نسبت به سال قبل، همچنان گسترده‌ترین بخش کاری در روستاها بوده و جمعیت شاغلان این بخش با 39هزار و 704نفر افزایش به 3میلیون و 197هزار و 387نفر رسیده است.
 این در حالی است که اشتغال روستایی در بخش صنعت فقط 0.4درصد افزایش داشته و جمعیت شاغلان این بخش با 3هزار و 288نفر افزایش از 888هزار و 308نفر فراتر نرفته است. در این میان اشتغال روستایی در بخش خدمات 0.1درصد کاهش پیدا کرده و جمع شاغلان این بخش به یک‌میلیون و 559هزار و 524نفر رسیده و اشتغال بخش ساختمان نیز با 0.1درصد افزایش، 829هزار و 75نفر از مجموع جمعیت روستایی ایران را جذب کرده است.

وضعیت بخش‌های اقتصادی در روستاها
بررسی‌ها نشان می‌دهد نسبت بخش کشاورزی در بین بخش‌های عمده اقتصادی 49.4درصد است؛ اما این نسبت در میان استان‌های کشور به‌شدت متغیر است؛ به‌گونه‌ای که استان کرمانشاه با نسبت 72.4درصد بیشترین و استان تهران با نسبت 10.3درصد کمترین میزان اشتغال بخش کشاورزی را دارند. همچنین نسبت اشتغال بخش صنعت روستایی در بین بخش‌های عمده اقتصادی 13.7درصد است که در بین استان‌ها بیشترین نسبت معادل 31.4درصد مربوط به استان تهران و کمترین آن با 4.2درصد مربوط به استان کرمانشاه بوده است.
 نسبت بخش خدمات روستایی در بین بخش‌های عمده اقتصادی نیز 24.1درصد است که در بین استان‌های کشور بیشترین این نسبت با 50.8درصد مربوط به استان بوشهر و کمترین آن با 10.1درصد مربوط به استان زنجان بوده است. نسبت بخش ساختمان نیز در بین بخش‌های عمده اقتصادی در کشور 12.8درصد برآورد شده که در بین استان‌های کشور بیشترین نسبت با 34.2درصد مربوط به استان چهارمحال و بختیاری و کمترین آن با 6.8درصد مربوط به استان زنجان است.