یادداشت
«قشنگ معلومه کی داره راست می‌گه!»
محمدناصر احدی- روزنامه نگار
تلویزیون تأثیری در رفتارهای سیاسی رأی‌دهندگان دارد؟ در مناظره‌های انتخاباتی، بینندگان بیشتر به حرف‌های نامزدها توجه دارند یا به تصویرشان؟ آیا صرفاً با نگاه‌کردن به تصویر تلویزیونی یک نامزد انتخاباتی چیزی از خصلت‌های رفتاری و توانایی مدیریتی او دستگیر مخاطب می‌شود؟ مناظره‌های تلویزیونی سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران چقدر در ترغیب مردم به رأی‌دادن به یکی از نامزدها مؤثر هستند؟ خوشبختانه برای پاسخ گفتن به همه این سؤالات به‌هیچ‌وجه نیاز به آسمان و ریسمان به‌هم بافتن و توسل به انواع مغالطات نیست. پاسخ همه این پرسش‌ها یک «معلوم نیستِ» محکم است. یافتن پاسخ این پرسش‌ها به تحقیق و آمار نیاز دارد و تاکنون پژوهشی که به بررسی اثر مناظره‌های انتخاباتی در رفتار رأی‌دهندگان ایرانی پرداخته باشد منتشر نشده، یا اگر هم منتشر شده احتمالا نتایجش آنچنان دندانگیر نبوده که مورد توجه قرار بگیرد.
با این حال، در ینگه دنیا که انتخابات همچون یک فیلم سینمایی پر از لحظات هیجان‌انگیز و تماشایی است و تا آخرین لحظه نمی‌توان به پیروزی دمکرات‌ها یا جمهوریخواهان رأی داد، درباره تأثیر مناظره‌های تلویزیونی در پیروزی نامزدها تحقیقات شده است. بیایید به سپتامبر سال1960 بازگردیم، جایی که سناتور جان اف. کندی (نامزد دمکرات‌ها) و معاون اول رئیس‌جمهور ریچارد نیکسون (نامزد جمهوریخواهان) در نخستین مناظره تلویزیونی‌شان روبه‌روی هم قرار گرفتند. این مناظره از طریق رادیو هم پخش می‌شد و کسانی که از رادیو شنونده آن بودند، به‌دلیل شناخت نیکسون از سیاست خارجی و تبحرش در سیاست، رأی به پیروزی او در مناظره دادند. اما کسانی که این مناظره را از تلویزیون دیده بودند چنین نظری نداشتند. بینندگان تلویزیونی معتقد بودند که نیکسون لاغرمردنی و رنگ‌پریده بوده و در برابر جوانی به خوش‌سیمایی کندی حرفی برای گفتن نداشته است. بعداً معلوم شد نیکسون قبل از مناظره حاضر نشده زیر دست گریمور بنشیند و بخشی از بی‌رنگی رخسارش به همین دلیل بوده؛ مضاف بر اینکه رنگ کت‌وشلوارش با رنگ بک‌گراند تصویر یکی بوده و همین مسئله تشخیص او را برای بینندگان تلویزیون سخت می‌کرده است. در دو مناظره بعدی نیکسون وزنش را بالا برد، حاضر شد گریم شود و با قدرت و جسارت بیشتری -که در زبان بدنش آشکار بود- در بحث‌ها شرکت کرد و مناظره‌ها را برد.
در سال2003 تحقیقی دانشگاهی درباره این مناظره صورت گرفت و معلوم شد بینندگان تلویزیونی این مناظره کمتر از شنوندگان رادیویی به مواضع نامزدها توجه داشتند. برای بینندگان تلویزیونی، علاوه بر رهبری اثربخش، برداشت‌شان از صداقت نامزدها براساس نشانه‌های تصویری هم مهم بوده است، اما شنوندگان رادیویی صرفاً به توانایی رهبری اثربخش نامزدها توجه کرده‌اند. درنهایت این تحقیق نتیجه می‌گیرد که بینندگان تلویزیونی بیشتر آمادگی دارند تا مباحث سیاسی را به نفع نشانه‌های تصویری منبعث از شخصیت نامزدها نادیده بگیرند. حالا اگر می‌خواهید رفتار 7مرد حاضر در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را از زاویه نشانه‌های تصویری تحلیل کنید، صدای تلویزیون را ببندید و آنها را فقط براساس آنچه می‌بینید قضاوت کنید.
در همینه زمینه :