ابهامات درباره واردات واکسن کووید-19 به ایران

هفته اول فروردین‌ماه بود که اطلاعیه مهمی روی خروجی سایت سازمان غذا و دارو قرار گرفت، در این اطلاعیه از شرکت‌های وارد‌کننده دارو و فراورده‌های بیولوژیک خواسته شده بود تا درصورت امکان برای واردات واکسن کووید-19 از منابع معتبر مورد تأیید سازمان، اقدام کنند. هفتم فروردین این موضوع در ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب شد و این اجازه به شرکت‌های خصوصی داده شد تا با استفاده از ارز نیمایی، اقدام به واردات واکسن کنند. واگذاری واردات واکسن به بخش خصوصی با وجود وعده‌های قبلی هیأت امنای ارزی وزارت بهداشت برای تامین آن، با حاشیه‌های فراوانی همراه شد که حکایت از شانه خالی‌کردن این وزارتخانه از تامین واکسن کرونا دارد؛ موضوعی که از سوی عباس آقازاده، رئیس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی هم مطرح می‌شود. او نسبت به پیامدهای این تصمیم هشدار می‌دهد و پرسش‌هایی درباره منابع تامین واکسن برای کشور را مطرح می‌کند. کارشناسان دارو هم می‌گویند که ماجرای واگذاری واردات واکسن به شرکت‌های خصوصی، احتمال ایجاد شبکه مافیای دارو، فروش واکسن خارج از مسیر اصلی، ناتوانی در توزیع عادلانه و از همه اینها مهم‌تر قیمت بالا و کیفیت پایین واکسن را ایجاد می‌کند و باید در این زمینه شفاف‌سازی شود.
 هرچند چند روز پس از اعلام این خبر، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی، آزادسازی واردات واکسن را رد کرد و گفت که طرف معامله با این شرکت‌ها دولت است نه مردم. سازمان غذا و دارو هم تأکید کرد که توزیع این واکسن رایگان است و قرار است این شرکت‌ها از منابع مورد تأیید سازمان غذا و دارو اقدام به تهیه واکسن کنند. حیدر محمدی، مدیرکل داروی این سازمان گفت که هیأت امنای ارزی وزارت بهداشت به‌دلیل دولتی‌بودن نتوانسته واکسن مورد نیاز را تامین کند. همه اینها در شرایطی است که شانزدهم اسفند، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده بود تا پایان سال99، یک‌میلیون دوز واکسن وارد کشور می‌شود. حالا به نیمه‌های فروردین نزدیک می‌شویم و هنوز خبری از ورود این میزان واکسن نیست. به همه اینها باید خلف وعده در ارسال 16میلیون‌و800هزار دوز واکسن از سبد کوواکس سازمان بهداشت جهانی را هم اضافه کرد. قرار بود تا اواخر اسفند یک میلیون و 200هزار دوز آن وارد کشور شود که هنوز محموله‌ای از کوواکس وارد ایران نشده است. از سوی دیگر هم با حکم دادستان هند، ارسال محموله 400هزار دوز واکسن شرکت بهارات هند که از سوی ایران خریداری شده بود، متوقف شد. مسئولان هند اعلام کردند که واکسن را برای کشور خودشان نیاز دارند. با این وضعیت، می‌توان گفت تمام برنامه‌های قبلی ایران برای واکسینه‌کردن گروه‌های اولویت‌دار مختل شده است، هر چند وزارت بهداشت می‌گوید از 21بهمن تا 7فروردین 695هزار دوز واکسن توزیع شده اما این میزان با نیاز کشور، فاصله زیادی دارد. عباس آقازاده، در گفت‌وگو با همشهری، با طرح چندین نکته، مسئولان کشور را درباره تأخیر در واردات واکسن، مورد سؤال قرار می‌دهد.

  پیش از این سازمان نظام پزشکی به‌طور مرتب نسبت به تامین واکسن کرونا هشدار داده بود و حالا به‌نظر می‌رسد که با وضعیت موجود، تمام برنامه‌های واردات واکسن و آغاز واکسیناسیون عمومی مختل خواهد شد. به اعتقاد شما مشکل کجاست؟
مشکل ما در نبود شفافیت در گفتار و کردار است. آن چیزی که به ارتباط میان مردم و حاکمیت لطمه وارد می‌کند و افراد را بی‌اعتماد می‌کند، نبود شفافیت در زمینه تهیه و تامین واکسن است. برنامه‌های اعلام شده از سوی مسئولان شفاف نیست و در گفتارشان تناقض‌های فراوان دیده می‌شود. قبلا سخنگوی دولت اعلام کرده بود که هزینه خرید 16میلیون‌و800هزار دوز واکسن از کوواکس پرداخت شده است، اما از این طریق واکسنی وارد نشد. دلیل آن چیست؟ بعد صحبت از واکسن کوبایی به میان آمد. گفتند قرار است مرحله سوم کارآزمایی بالینی آن به‌طور مشترک با ایران انجام شود. تکلیف این واکسن چه شد؟ این خبرها را مسئولان رده بالا اعلام می‌‌کنند نه مردم عادی. تا زمانی‌که شفافیت وجود نداشته باشد و کار بر مبنای صداقت صورت نگیرد، هیچ‌چیز درست نمی‌شود.

 چرا هشدارهای سازمان نظام پزشکی در زمینه تامین واکسن جدی گرفته نشد؟
ما 6‌ماه پیش اعلام کردیم که تولید واکسن تا تابستان1400 زمان می‌برد، باید واکسن خریداری شود تا جان مردم نجات پیدا کند.   حتی اگر بگوییم براساس آمار رسمی 80نفر در روز جانشان را از دست می‌دهند باز هم این اتفاق قابل‌قبول نیست و باید به سرعت این روند متوقف شود. متأسفانه هشدارها جدی گرفته نشدند.

 البته مسئله دیگر، ماجرای ممنوعیت صادرات واکسن بهارات هند است. وزارت بهداشت اعلام کرد که نخستین محموله شامل 125هزار دوز اواخر اسفند وارد شد و در انتظار محموله 375هزار دوزی بودند که دادستان هند صادرات را ممنوع کرد. این موضوع در کنار سایر بدقولی‌ها برای تحویل واکسن، مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند؛ چه باید کرد؟
بله. البته اینکه هند جلوی صادرات را گرفته، بهانه است. کشورهای دیگر چطور این مسئله را حل کرده‌اند؟ اینها نشان‌دهنده نبود شفافیت است. کشورهای دیگر که برای تولید واکسن در هند سرمایه‌گذاری کرده‌اند هیچ وقت چنین اجازه‌ای نمی‌دهند. کشورهایی که شاید تنها یک خط تولید واکسن دارند 70درصد مردم کشورشان را واکسینه کرده‌اند. اما ما هنوز وارد مرحله اول واکسیناسیون هم نشدیم. قرار بود قبل از عید چندین محموله آسترازنیکا از طریق مکانیسم کوواکس وارد شود. در تعطیلات نوروز هم فیلمی منتشر شد که نشان می‌داد ایران محموله اسپوتنیک وی را تحویل گرفته است. اما باز هم خبری نشد. مشکل اینجاست که مسائل بهداشتی و علمی با مسائل سیاسی مخلوط شده است. نکته بعدی در ماجرای واکسن، رعایت اولویت‌بندی واکسیناسیون است. در ایران هنوز مرحله اول واکسیناسیون تمام نشده و بسیاری از پزشکان و پرستاران و کارشناسان درمان، واکسینه نشده‌اند که خبر می‌رسد افراد با بیماری‌های زمینه‌ای یا پاکبان‌ها و جانبازان در حال واکسیناسیون هستند. وزارت بهداشت هم در این زمینه بخشنامه داده است. سؤال اینجاست که این افراد چقدر با بیماران کرونا در ارتباط هستند که در اولویت تزریق قرار گرفته‌اند؟ چقدر واکسینه‌کردن آنها قبل از پرستاران و پزشکان ضرورت دارد؟ اگر واکسیناسیون روی برنامه نباشد، هرج و مرج اتفاق می‌افتد.

 حالا در این شرایط از شرکت‌های خصوصی برای واردات واکسن کرونا کمک خواسته شده است. این نحوه واردات واکسن، زمینه سوء‌استفاده‌های زیادی ایجاد نخواهد کرد؟
سؤال اینجاست که شرکت‌های خصوصی با چه مکانیزمی می‌خواهند واکسن بخرند؟ آیا در کوواکس سیستمی پیش‌بینی شده که امکان فروش به واسطه و دلال وجود داشته باشد؟ اگر این امکان وجود دارد باید برای این سازو‌کار متأسف بود. نکته دیگر این است که دلالان و واسطه‌ها در شرکت‌های خصوصی، همیشه به‌دنبال سود بیشتر هستند. درحالی‌که قبلا رئیس دولت اعلام کرده بود که واکسن به‌طور رایگان توزیع می‌شود، با این وضعیت سازمان غذا و دارو و نظام درمان باید واکسن‌ها را به قیمت‌ بیشتری از شرکت‌های خصوصی بخرند و رایگان تزریق کنند. چرا باید از چنین سازوکاری استفاده شود؟ چرا بخش دولتی به‌طور مستقیم اقدام نمی‌کند؟ واردات واکسن وظیفه دولت است.