زنده‌باد آنلاین

گروه ادب و هنر

امسال برای همه سال سختی بود؛ یک سال پر از فراز و نشیب. فراز و نشیبش با همه سال‌های قبل متفاوت بود؛ از وضعیت اقتصادی گرفته تا سلامتی که با یک ویروس، جان و مال مردم را درگیر کرده و به خطر انداخته است. شکست اقتصادی، واژه‌ای آشناست که در این ماه‌ها شاخه‌های هنری را درگیر خودش کرده است. موسیقی و تئاتر که هر سال با وجود فعالیت‌های زیاد، سال‌های سختی را سپری می‌کردند. غلط نیست بگوییم تماشاگران تئاتر به کمتر از یک‌سوم سال‌های گذشته کاهش یافته و در طول این ۹‌ماه حتی به اندازه انگشتان یک دست کنسرت فیزیکی اجرا نشده است. علاقه‌مندان به کنسرت‌های موسیقی و نمایش در یک سال گذشته بیشتر به تماشای فیلم‌ تئاترها نشستند و ترجیح دادند کنسرت‌های آنلاین را تماشا کنند. نمایش خانگی؛ بیشترین تولید در سال گذشته از آن نمایش خانگی بود. سریال‌های مختلف در مضامین متنوع که گاه از کیفیت پایین برخوردار بودند و گاهی قصه داستان توانسته بود برای علاقه‌مندانش جذاب باشد.  فیلم-تئاتر؛ در یک سال گذشته حجم قابل توجهی فیلم-تئاتر به‌واسطه تعطیلی تماشاخانه‌ها تولید شده است. در میان فیلم‌-تئاترها می‌توان به نمایش‌های پرمخاطب سال‌های گذشته اشاره کرد. هر‌چند تماشای زنده تئاتر لذتی وصف‌ناپذیر دارد و فیلم-تئاتر نمی‌تواند جایش را بگیرد.  کنسرت‌های موسیقی؛‌ بی‌شک امسال، سال رکود کنسرت‌های موسیقی است؛ از پاپ گرفته تا سنتی؛ کنسرت‌هایی که به‌صورت زنده برگزار نشده و گاهی در یک فرصت کوتاه کیش مامن برگزارکنندگان کنسرت‌ها بود. اما میان کنسرت‌های آنلاینی که برگزار شد، می‌توان به کنسرت‌های برگزار‌شده در تالار وحدت اشاره کرد.  در این مطلب فهرستی برای پایان سال ترتیب داده‌ایم از محصولات فیلم، نمایش، موسیقی، تجسمی و سریال که به انتخاب گروه ادب و هنر روزنامه همشهری در سال گذشته نسبت به محصولات مشابه کیفیت بهتری داشتند.

در ستایش غرابت

محمد ناصر احدی| «جنایت بی‌دقت» در نگاه اول، از 2 فیلم دیگر شهرام مکری، یعنی «ماهی و گربه» (1392) و «هجوم» (1396) فیلم سرراست‌تری است و پیچیدگی‌های روایی آنها را ندارد؛ اما هر چه داستان پیش می‌رود، نشانه‌های آشنای جهان مکری بیشتر خود را عیان می‌کند و تصور مواجهه با فیلمی عادی را در هم می‌شکند و در آخر درمی‌یابیم که با فیلمی غریب‌تر و پیچیده‌تر از 2 ساخته قبلی او سروکار داریم. جنایت بی‌دقت فیلمی است که دلمشغولی‌اش از دل تاریخ و سینما درآمده و فرمی که برای بیان این دلمشغولی انتخاب شده مشحون از ارجاعات مختلف است. البته پیدا کردن خط وربط وقایع دشوار است و فیلم به‌سختی تن به تفسیر و تاویل معناسازِ موردپسند مخاطب می‌دهد. کتمان کردنی نیست فیلم در برخی لحظات شکل ارگانیک خود را از دست می‌دهد و به کیفیتی مکانیکی تنزل می‌کند یا ـ در نمونه‌ای دیگر ـ سطح بازی همه بازیگران یکسان نیست و اجرای برخی صحنه‌ها بر صحنه‌های دیگر برتری واضحی دارد. با این حال، در سینمایی که مضمون در آن به‌طور روزافزونی نقشی محوری‌تر پیدا می‌کند، این نحوه برخورد با فرم سینمایی که قابلیت‌های کمتر امتحان‌شده آن را آشکار می‌کند، برای مخاطبی که میل به جست‌وجوگری و فرارفتن از معنای ظاهری دارد، غنیمت است.

ماه پشت ابر نمی ماند

محمد بزرگ | مجموعه تلویزیونی «بیگانه‌ای با من است» به نویسندگی فروغ فروهیده، کارگردانی احمد امینی و آرش معیریان و تهیه‌کنندگی بهروز مفید یک مجموعه درام خانوادگی بود که داستان آن در دهه‌های 60تا 90جریان داشت. بازیگران این مجموعه شبنم قلی‌خانی، پژمان بازغی، پوراندخت مهیمن، نگار عابدی، ایوب آقاخانی، سوگل طهماسبی، سپیده خداوردی، شیوا ابراهیمی، میلاد میرزایی، نسرین بابایی، ونوس کانلی، دنیا مدنی، مهدیه نساج، سامرند معروفی، زنده‌یاد پرویز پور‌حسینی بودند.
 داستان این سریال درباره زنی خدمتکار به نام نساء (شبنم قلی‌خانی) است که تصمیم می‌گیرد خودش را به‌جای عروس خانواده‌ای که تابه‌حال عروس‌شان را ندیده‌اند جا بزند. نساء که در واقع به‌دلیل آنچه به او گذشته به این خانواده پناه می‌برد، شخصیت تیره و روشنی دارد که بزرگ‌ترین اشتباه و چالش زندگی او دروغی است که به این خانواده گفته و بعد از گذشت بیشتر زمان به‌دلیل ترس‌هایش و موقعیتی که به آن دست‌یافته دیگر سعی در بیان و توجیه دروغش ندارد. طی داستان این دروغ دردسرهایی برای نساء به‌وجود می‌آورده که شبانه‌روز باید با آن مقابله کند. بازتاب دروغ، وجدان نساء و احوال درونی او را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. هرچند این راز پنهان نمی‌ماند اما برملا شدن آن سالیان به طول می‌انجامد. بیگانه‌ای با من است، در سال 99در افت شدید کیفیت سریال‌های خانوادگی تلویزیون به‌عنوان یک سرگرمی ارزان و بدون دردسر توانست مخاطبانی را به‌خود جلب کند و پیام اخلاقی خود را به مخاطبان در سال سخت کرونایی 99برساند.
کیفیت بازی‌ها درمجموع برای تماشا کردن قانع‌کننده بود. گرچه در صحنه‌پردازی کار سخت گذشته دهه‌ها خیلی محسوس نبود. 

مرثیه ای برای آب

مرتضی کاردر| فرارفتن از شکل و زیبایی‌شناسی و ارائه اثری که بیشتر از زیبایی، ذهن را درگیر می‌کند و به تأمل وامی‌دارد، هنر مفهومی نام می‌گیرد؛ اگرچه بسیاری از آثاری که نام هنر مفهومی را بر خود می‌گذارند، نمی‌توانند مصداق تام و تمام نام خود باشند.
ویژگی نمایشگاه آب‌بازی گلناز لواسانی که آن را میان نمایشگاه‌های امسال متمایز می‌کند، طرح از پیش تعیین‌شده و روشن هنرمند برای نمایشگاه است؛ طرحی که حول محور آب و نقش آب در زندگی امروز و البته بیشتر ناظر به هدر‌رفتن و آلودگی آب به‌دست بشر است.
آثار نمایشگاه آب‌بازی تکه‌تکه از جایی آمده‌اند؛ چرخ چاه، کاسه‌های آب، صابون و پریزهای برق که قرار است هر کدام نقشی را ایفا کنند. هنرمند در ترکیب اشیاء‌ با یکدیگر اثر هنری را خلق می‌کند. دلوهای خالی دور چرخ چاه قرار می‌گیرند و دست‌ها ملتمس به‌سوی چرخ دراز شده‌اند یا مثلاً صابون قرار است هدررفتن آب در حمام و تبدیل آب به فاضلاب را القا کند. انتخاب صابون که ماده شوینده است و منشأ تمیزی، ایهام و تناقضی را سبب می‌شود که شاید در هیچ شیء دیگری نباشد.
ویژگی دیگری که نمایشگاه آب‌بازی را به یکی از متفاوت‌ترین نمایشگاه‌های سال ۱۳۹۹ بدل می‌کند، استفاده از شکل‌های گوناگون خلق اثر هنری است؛ از اشیائی که به‌نوعی جزو هنر بدوی محسوب می‌شوند تا ویدئوآرت و چیدمان. آب‌بازی نه فقط یکی از بهترین نمایشگاه‌های سال گذشته، بلکه یکی از بهترین نمایشگاه‌های هنر مفهومی در سال‌های اخیر است.

شرجی روی بلم

فهیمه‌پناه‌آذر | «میز دوتایی» از گروه موسیقی سیریا نگاهی نو به موسیقی بوشهر دارد. ۹ قطعه آن جزو بهترین و پرمخاطب‌ترین بوده. موسیقی جنوب را به خوبی نشان داده که بسیار متفاوت است. جوان‌پسند است و از نگاه کلیشه‌ای نسبت به موسیقی جنوب دوری کرده است.

مرغ سحر از آبگینه

 کیهان کلهر اول خرداد‌ماه از محل موزه آبگینه تهران کنسرت آنلاینی را در روزهای کرونایی اجرا کرد. در این کنسرت با استقبال ۲۵هزار نفری از طریق صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام به‌مدت یک ساعت قطعاتی به‌صورت تک‌نوازی سه‌تار عرضه شد. قطعاتی در دستگاه سه‌گاه، چهارمضراب و ابوعطا. «از غم عشق تو‌ ای صنم» و «مرغ سحر» ازجمله قطعات ماندگار موسیقی ایرانی که پیش از این کلهر با همراهی دیگر استادان موسیقی ایرانی ازجمله حسین علیزاده و محمدرضا شجریان در کنسرت‌های متعدد اجرا کرده بود، آثاری بودند که در این کنسرت برای مخاطبان به‌صورت تک‌نوازی سه‌تار اجرا شد.

زنان منتظر

«در انتظار گودو» به کارگردانی امیر‌رضا کوهستانی نمایش عجیبی بود از برخورد یک نویسنده ایرانی با متنی کلاسیک شده در دنیای نمایش مدرن. اجرای زنانه از مهم‌ترین نمایشنامه ساموئل بکت با جسارتی کمتر دیده شده در تئاتر ایران با بازی خوب بازیگران که توانست در این سال بی‌اجرا به یک حادثه بزرگ تبدیل شود.

درخشش دوباره

هر چند تماشای زنده تئاتر لذتی وصف‌ناپذیر دارد و فیلم-تئاتر نمی‌تواند جایش را بگیرد اما در سالی که گذشت «سیزیف»‌ محمد برهمنی جز فیلم-‌تئاترهای برتری است که به لحاظ متن و بازی توانسته مخاطب خود را جذب کند. اجراهایی که در صحنه هم درخشیدند.