اهالی و باغداران فرحزاد در روز درختکاری نهال مهربانی کاشتند
به یاد باغ‌های سرسبز فرحزاد
حسن حسن‌زاده
فرحزاد را با باغ‌های انبوه میوه‌های توت و شاتوت می‌شناسیم. پهنه سبزی در پای ارتفاعات البرز که درختان سرسبزش مثل ریه‌های تنفسی شهر، هوای مطبوع را سخاوتمندانه به محله‌های پایین دست می‌بخشند.
اگرچه فرحزاد با وجود توسعه ساخت‌وسازها و کم‌آبی هنوز هم آن باغ‌های باصفا را حفظ کرده اما حتی این پهنه سبز هم از گزند معضل از بین رفتن درختان در امان نمانده است. قدیمی‌ترین باغ‌های فرحزاد در حاشیه رودخانه سال‌هاست به پاتوق معتادان تبدیل شده و جای خالی درختان کهنسال به اندوه بزرگ موسفیدان محله تبدیل شده است. با وجود این در آخرین روزهای سال و همزمان با روز درختکاری، گروهی از اهالی دغدغه‌مند فرحزاد دور هم جمع شده‌اند تا با کاشت ده‌ها نهال جوان، شانه به شانه یکدیگر قدمی بزرگ برای احیای باغ‌های قدیمی بردارند. با اهالی و باغداران فرحزاد برای کاشت نهال در باغ‌های خشکیده حاشیه رودخانه فرحزاد همراه شدیم.
اول صبح وقتی آفتاب تازه از پشت درختان حاشیه رودخانه فرحزاد خودی نشان می‌دهد، اهالی محله از راه می‌رسند. دست هرکدام از اهالی از کودک و نوجوان تا زن و مرد و سالمند، نهال تکیده‌ای دیده می‌شود که قرار است نوروز که از که راه می‌رسد شکوفه دهد و به جمع درختان حاشیه رودخانه اضافه شود. اگرچه هنوز باغ‌های حاشیه رودخانه ریه‌های تنفسی محله‌اند و شاخه‌های درختان توت و گردو، آسمان را از دید رهگذران پنهان می‌کنند اما در سال‌های اخیر بسیاری از درختان حاشیه رودخانه از بین رفته‌اند.
امروز اهالی با حرکتی نمادین می‌خواهند گام بزرگی برای احیای قدیمی‌ترین باغ‌های فرحزاد بردارند و مشارکت دیگر ساکنان محله را هم جلب کنند. پای درخت گردو ۲۰۰ ساله که خاطرات قدیم فرحزاد را برای موسفیدان محله زنده می‌کند، نخستین نهال به دست کودکی خردسال به زمین نشانده می‌شود.
«عباس بهشتی» یکی از باغداران و اهالی قدیمی محله به درخت گردو ۲۰۰ ساله اشاره می‌کند و می‌گوید: «چه خاطراتی پای همین درخت گردو داریم. تابستان که از راه می‌رسید به شوق میوه‌چینی و همراهی با باغداران به دل باغ می‌زدیم. بچه‌ها از تنه درخت بالا می‌رفتند و کیسه‌ها را پر از گردو می‌کردند. اما حالا چند سالی است که درختان باغ‌های حاشیه رودخانه به دلایل مختلف به حال خود رها شده و دیگر خبری از آن باغ‌های انبوه نیست.» با وجود این، اهالی فرحزاد در روز درختکاری دور هم جمع شده‌اند تا قدم اول را برای حرکتی بزرگ و اثرگذار بردارند.
- باغ‌هایی در حاشیه رودخانه
با شروع مراسم درختکاری به تدریج اهالی محله از راه می‌رسند. ده‌ها نهال جوان به دست اهالی فرحزاد در زمین‌های خالی از درخت کاشته شده است؛ همان زمین‌هایی که روزی پر ازدار و درخت بود اما در سایه حضور معتادان به زمینی بایر تبدیل شده است. برنامه امروز به همت گروه جهادی محله اسلامی فرحزاد برگزار می‌شود. گروهی متشکل از جوانان و موسفیدان دغدغه‌مند محله که قصد دارند معضلات کوچک و بزرگ و فرحزاد را با جلب مشارکت اهالی برطرف کنند. امروز اعضای گروه جهادی، اهالی فرحزاد را برای کاشت ۳۰۰ نهال در باغ‌های حاشیه رودخانه دور هم جمع کرده‌اند.
«حسن صداقت» عضو گروه جهادی محله اسلامی فرحزاد می‌گوید: «محله فرحزاد با باغ‌های سرسبز و درختان میوه‌اش شناخته می‌شود؛ باغ‌هایی که مثل حلقه‌ای سبز فرحزاد را دربرگرفته‌اند. باغ‌های حاشیه رودخانه قدیمی‌ترین باغ‌های محله به شمار می‌روند. در روزگاری که خبری از پمپ آب و روش‌های جدید آبیاری درختان نبود، نخستین باغ‌های‌آبادی ۸۰۰ ساله فرحزاد در حاشیه رودخانه شکل گرفتند. متأسفانه طی سال‌های اخیر حضور پررنگ معتادان در حاشیه رودخانه باعث از بین رفتن بسیاری از این درختان قدیمی شد.
- باید قنات‌های قدیمی را احیا کنیم
در روزگار رونق باغ‌های فرحزاد، بیش از ۳۰۰ باغ میوه در فرحزاد وجود داشت که نقش مهمی در تأمین معیشت اهالی این‌آبادی قدیمی ایفا می‌کرد. «اکبربهشتی فرحزادی» یکی از همان باغداران فرحزاد است که امروز شانه به شانه دیگر اهالی برای کاشت نهال به باغ‌های حاشیه رودخانه آمده است.
او که به تنهایی امروز چند نهال کاشته می‌گوید: «کاشت این نهال‌ها به تنهایی برای احیای باغ‌های فرحزاد کافی نیست. آبیاری و نگهداری از این نهال‌ها اهمیت بیشتری دارد. متأسفانه مسیر بسیاری از قنات‌های قدیمی فرحزاد مثل قنات قلعه به دلیل ساخت‌وساز در زمین‌های بالادست تغییر کرده و آب‌رسانی به درختان با مشکلات بیشتر روبه‌رو شده است. امیدواریم با همراهی اهالی از این نهال‌ها حفاظت کنیم و با آبیاری به موقع و مشارکت خانوادگی، فرهنگ درختکاری را به کودکان هم منتقل کنیم.»
خبر خوش برای اهالی فرحزاد این است که اعضای گروه جهادی برنامه ویژه‌ای برای درختکاری در محله دارند و این برنامه تنها به فعالیت روز درختکاری محدود نمی‌شود.
صداقت می‌گوید: «کوچه‌ها و خیابان‌های فرحزاد هم روزگاری سرسبزی خاصی داشت. اگرچه هنوز درختان بسیاری در خیابان‌های فرحزاد دیده می‌شود اما می‌خواهیم با کمک شهرداری چنارهای خاطره‌انگیز میدان فرحزاد را احیا کنیم. بسیاری از آن چنارها امروز از بین رفته اما در صورت همکاری شهرداری و مشارکت اهالی، قصد داریم چند نهال چنار در محدوده میدان فرحزاد بکاریم.»
- درختکاری در خون فرحزادی‌هاست
حتی تا حوالی ظهر هم کاشت نهال با استقبال خوب اهالی فرحزاد همچنان ادامه دارد. نهال‌های سیب و آلو فضای خالی میان درختان کهنسال را پر کرده‌اند و اهالی امیدوارند با حفاظت از این نهال‌ها دوباره شادابی و سرزندگی به باغ‌ها برگردد. در حاشیه رودخانه به یکی از باغ‌های خشکیده فرحزاد می‌رسیم؛ باغی که با وجود قدمت زیاد به دلیل بیتوته معتادان متجاهر و مصرف گروهی موادمخدر، حال و روز خوشی ندارد. عباس بهشتی نهال سیبی در زمین می‌کارد و می‌گوید: «امیدوارم این همایش خانوادگی در آستانه نوروز، قدم نخست یک حرکت بزرگ محلی باشد. روزگاری این باغ برو بیایی داشت. امروز تماشای منظره درختان خشکیده آن دردناک است.
خوشبختانه هنوز هم‌نسل جوان فرحزاد و فرزندان باغداران قدیمی این محله به باغداری مشغول هستند. آنقدر که می‌توانم بگویم درختکاری در خون فرحزادی‌هاست. امیدوارم این برنامه خوب فقط به روز درختکاری محدود نشود و با بهره‌گیری از ظرفیت اهالی بتوانیم چند روز در سال را به درختکاری و در نتیجه احیای باغ‌های قدیمی اختصاص بدهیم.»
