انگشت اتهام را از روی «مازوت» بردارید

خدیجه نوروزی_روزنامه نگار

مازوت نوعی نفت کوره است که کیفیت پایین و ویسکوزیته بالایی دارد و در نیروگاه‌های حرارتی و موارد مشابه از آن استفاده می‌شود. این ماده تولیدی در ایران برای گرم‌کردن بویلرها (دیگ بخار) جهت تولید بخار در نیروگاه‌های حرارتی مورد استفاده قرار می‌گیرد چراکه گرمای سوختن بسیار بالایی دارد و به نسبت گاز سوخت ارزان‌تری است. اما مشکلی که وجود دارد این است که در اثر سوزاندن مازوت گاز سمیso2 تولید می‌شود که این گاز در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به‌علت آلودگی هوایی که ایجاد می‌کند به همراه دارد. این روزها که علاوه بر کرونا درگیر آلودگی هوا نیز شده‌ایم زنگنه، وزیر نفت خبر از سوزاندن مازوت داد و گفت اگر مردم می‌خواهند مصرف مازوت کاهش پیدا کند این کار منوط به مصرف کم برق است. این موضوع در حالی است که کشور صادرات برق دارد تا جایی که اردکانیان، وزیر نیرو گفته اگر قراردادهای خود را متوقف کنیم از یک درآمد ارزی محروم می‌شویم که صنعت برق ما در این شرایط تحریمی به آن بسیار احتیاج دارد. در ادامه گپ و گفت با دکتر مصطفی رجبی‌مشهدی معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی توانیر و سخنگوی صنعت برق درباره الزام مصرف مازوت در نیروگاه‌ها و میزان آلودگی‌های زیست‌محیطی که در کلانشهرها به‌وجود آورده را می‌خوانید.


ابتدا بگویید کدام وزارتخانه مجوز سوخت نیروگاه‌ها را صادر می‌کند؟
در زمان ساخت نیروگاه‌ها مشخص می‌شود که آنها از چه سوختی می‌توانند استفاده کنند و در همان مرحله از وزارت نفت مجوز می‌گیرند که از چه سوختی استفاده کنند و آیا این سوخت در تبدیل انرژی، تامین‌کننده نیروگاه هست یا خیر؟ در واقع وزارت نفت و شرکت‌های زیرمجموعه آن میزان ظرفیت نیروگاه‌ها را مشخص می‌کنند. اولویت تحویل سوخت به نیروگاه‌ها بر مبنای تحویل سوخت یورو4 است. برای نیروگاه‌های نزدیک شهرهای بزرگ و کلانشهرها، تحویل گازوئیل یورو4 قطعی است و برای بقیه نیروگاه‌های دیگر هم سوخت با استاندارد مناسب تحویل داده می‌شود.

مازوت‌سوزی صنایع و نیروگاه‌ها از چه تاریخی شدت گرفته است؟
تقریبا از اواخر آذرماه با سردی هوا و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری، مصرف مازوت قدری افزایش یافته است.

یعنی بعد از 45روز و عبور از پیک مصرف گاز دوباره به شرایط قبل باز می‌گردیم؟
قطعا. مازوت برای شرایط اضطرار به‌عنوان سوخت پشتیبان مورد استفاده قرار می‌گیرد و کشور در شرایط اضطرار نباید بدون برق باشد. در فصول سرد که مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری افزایش می‌یابد، سوخت گاز نیروگاه‌ها محدود می‌شود و مجبور می‌شویم از سوخت پشتیبان که سوخت مایع است بیشتر استفاده کنیم. مخازن مازوت و گازوئیل ما نباید در چنین شرایطی خالی بماند چراکه ممکن است در تامین برق سراسری دچار مشکل شویم. هم‌اکنون سالانه حدود ۸۰درصد سوخت مورد نیاز نیروگاه‌های حرارتی از گاز تامین می‌شود. از ۱۸۰میلیون مترمکعب مصرف روزانه سوخت در نیروگاه‌ها، حدود ۸۰ میلیون مترمکعب آن گاز است و ۱۰۰میلیون لیتر سوخت مایع است که بیشتر آن گازوئیل است.

آیا نیروگاه‌های داخل شهر هم از مازوت استفاده می‌کنند؟
نیروگاه‌های داخل شهر حتما از گاز استفاده می‌کنند.

پس چرا مازوت متهم اصلی آلودگی شهرها شده است؟
اینطور نیست که می‌گویند. باید سهم آلوده‌کننده‌ها مشخص شود. اگر نگاهی به سایت سازمان کنترل کیفیت هوای تهران کنید متوجه می‌شوید آلودگی بیشتر در مراکز کلانشهرهایی چون تهران وجود دارد. این موضوع هم نشان از سهم عمده خودروها در افزایش میزان آلودگی دارد. آلودگی چند هفته گذشته تهران و کلانشهرها از جنس گوگرد بوده است. خودروها منبع اصلی تولید ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5میکرون هستند نه گاز دی‌اکسید گوگرد که ناشی از سوزاندن مازوت و گازوئیل است.

پس مازوتی در تهران مصرف نشده است؟ 
استفاده از مازوت در نیروگاه‌های تهران کمتر از 6 تا 7درصد است که عدد قابل‌ توجهی نیست. همه نیروگاه‌ها گازسوز هستند و اگر نیاز به سوخت باشد نهایتا از گازوئیل استفاده می‌کنیم. اخیرا استاندار تهران از نیروگاه‌های تهران بازدید و این موضوع را تأکید کردند. به‌صورت محدود چهار تا پنج‌نیروگاه در استان‌های‌غربی تهران مازوت‌سوز هستند. بقیه نیروگاه‌ها همه سوخت ترکیبی هستند و پایه مصرف آنها هم گاز است. برای موارد اضطراری هم از سوخت گازوئیل استفاده می‌کنیم. ما تقریبا بیش از 120نیروگاه بزرگ در کشور داریم که چهار تا پنج نیروگاه برای 45روز سرد سال به‌صورت محدود سوخت مازوت مصرف می‌کنند. بنابراین نباید این سهم کم را به کل تعمیم داد.

برای همین سهم کم آلودگی زیست‌محیطی، قرار نیست وزارت نیرو اقدامی کارساز انجام دهد؟
به‌طور قطع ما خواهان آلوده کردن محیط‌زیست به هر قیمتی نیستیم و صنعت برق طی دهه‌های اخیر ساخت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی با راندمان بیش از 50درصد و سوخت گاز را دنبال کرده است اما مسئله اساسی میزان استفاده از انرژی در ایران است که غیرمنطقی است.

چطور؟
حدود 60درصد انرژی بیشتر برای تولید کالا و خدمات نسبت به متوسط جهانی مصرف می‌شود که درست نیست و باید اصلاح شود. اگر فقط 10درصد از مصرف گاز و برق در بخش خانگی و تجاری و اداری کاسته شود، گاز نیروگاه‌های کشور تامین خواهد شد.

گفته می‌شود سوزاندن مازوت به‌خاطر تولید مازاد آن و تحریم‌هاست که مشکل‌ساز شده است. آیا همینطور است؟
مازوت اضافی وجود ندارد. مخازن ما الان حدود 60 تا 70درصد ظرفیت، مازوت دارند و پر نیستند. هم‌اکنون نیروگاه‌هایی داریم که مازوت مورد نیاز آنها را روزانه شارژ می‌کنیم.

آسیب‌های استفاده از سوخت مازوت برای نیروگاه‌ها چیست؟
هزینه تعمیر نیروگاه‌ها وقتی که از سوخت مازوت استفاده می‌شود افزایش پیدا می‌کند و صنعتکاران این بخش دوست دارند برای تولید برق بهتر از سوخت گاز که راحت و مناسب است، استفاده کنند. برای استفاده بیشتر از سوخت گاز و تامین برق پایدار نیازمند اصلاح الگوی مصرف هستیم.